0 मराठी व्याकरण क्रियापद 1 / 30 Category: क्रियापद 1. भावे प्रयोगाचे लक्षण नसलेले उदाहरण कोणत्या पर्यायी उत्तरात आहे? (ASO 2014) A) त्याने आता घरी जावे. B) ती शाळेला जाते. C) आज सारखे गडगडते. D) शिक्षकांनी विद्यार्थ्यांना शिकवावे. भावे प्रयोगाचे लक्षण नसलेले उदाहरण 'ती शाळेला जाते' या वाक्यात आहे. भावे प्रयोग म्हणजे क्रियापदाचे असे स्वरूप, ज्यामुळे क्रियाकर्ता आणि क्रियाकृत्य यांच्यामध्ये एक थेट संबंध दर्शवला जातो. 'तिने आता घरी जावे' व 'शिक्षकांनी विद्यार्थ्यांना शिकवावे' या वाक्यांमध्ये क्रियाकर्ता आणि क्रियाकृत्य यांच्या संबंधाचे स्पष्ट लक्षण आहे. 'आज सारखे गडगडते' ह्या वाक्यातही गडगडण्याची क्रिया कार्यरत आहे. परंतु 'ती शाळेला जाते' या वाक्यात भावे प्रयोगाचे लक्षण नाही, कारण येथे क्रियाकर्ता आणि क्रियाकृत्य यांची थेट संबंध दर्शवणारे लक्षण आढळत नाही. त्यामुळे 'ती शाळेला जाते' हा पर्याय बरोबर आहे. 2 / 30 Category: क्रियापद 2. त्या आजारी माणसाला आता थोडे बसवते या वाक्यातील अधोरेखित शब्द कोणते क्रियापद आहे ? (PSI 2014) A) शक्य क्रियापद B) गौण क्रियापद C) प्रायोजक क्रियापद D) अनियमीत क्रियापद वाक्यातील "बसवते" हा शब्द क्रियापद आहे, आणि तो शक्य क्रियापद म्हणून वर्गीकृत केला जातो. शक्य क्रियापद म्हणजे असे क्रियापद जे कार्य किंवा क्रिया व्यक्त करतो आणि यामध्ये क्रियात्मकता असते. "बसवते" या क्रियापदाचा अर्थ आहे "बसवणे" किंवा "आसन देणे," ज्यामुळे वाक्यातील क्रियासंबंधी स्पष्टता येते. या कारणामुळे 'शक्य क्रियापद' हा पर्याय बरोबर आहे. अन्य पर्याय जसे प्रायोजक, अनियमीत आणि गौण क्रियापद यांचा या वाक्यातील क्रियापदाशी संबंध नाही. त्यामुळे "बसवते" हा शब्द 'शक्य क्रियापद' म्हणूनच योग्य ठरतो. 3 / 30 Category: क्रियापद 3. कापणे, मिटणे, समजणे, स्मरणे या क्रियापदांचा प्रकार कोणता? (PSI 2017) A) द्विकर्मक क्रियापद B) अकर्तृक क्रियापद C) सकर्मक क्रियापद D) उभयविध क्रियापद 'कापणे', 'मिटणे', 'समजणे', 'स्मरणे' या क्रियापदांचा प्रकार 'उभयविध क्रियापद' आहे, कारण या क्रियांचा अर्थ व्यक्त करताना कर्ता आणि कर्म या दोन्हींचा सहभाग असतो. उभयविध क्रियापद म्हणजे अशी क्रिया जी कर्त्याच्या क्रियेसोबत कर्माही दर्शवते. उदाहरणार्थ, 'समजणे' क्रियेत कर्ता समजतो पण त्याला काहीतरी समजून घेण्याची क्रिया देखील आहे. हे क्रियापद कर्ता व कर्माच्या मधील संबंध स्पष्ट करते. इतर पर्याय 'अकर्तृक', 'द्विकर्मक' आणि 'सकर्मक' या प्रकारांत या क्रियापदांचा समावेश होत नाही, त्यामुळे 'उभयविध क्रियापद' हा पर्याय योग्य आहे. 4 / 30 Category: क्रियापद 4. पुढील विधाने वाचा. अ) कर्मणीप्रयोगात कर्म प्रथमेत असते. ब) कर्मणी प्रयोगात क्रियापद सकर्मक असते. क) ती अभ्यास करते, हे भावेप्रयोगाचे उदाहरण आहे. (ASO 2016) A) ब आणि क चूक B) अ आणि ब चूक C) अ आणि ब बरोबर D) अ आणि क बरोबर "कर्मणी प्रयोगात कर्म प्रथमेत असते" आणि "कर्मणी प्रयोगात क्रियापद सकर्मक असते" या दोन्ही विधानांचा विचार करता, दोन्ही अचूक आहेत. कर्मणी प्रयोगामध्ये कर्म सामान्यतः प्रथमेत असते, म्हणजेच क्रियापदाच्या आधी येते. तसेच, कर्मणी प्रयोगात क्रियापद नेहमीच सकर्मक असते, ज्यामुळे कर्माची उपस्थिती आवश्यक असते. या दोन्ही विधानांची माहिती मराठी व्याकरणाच्या सिद्धांतास योग्य आहे. तिसरे विधान, "ती अभ्यास करते, हे भावेप्रयोगाचे उदाहरण आहे," हे खरे असले तरी, यामुळे अ आणि ब यांचे बरोबर असणे कमी होत नाही. त्यामुळे 'अ आणि ब बरोबर' हा पर्याय योग्य आहे. त्यामुळे या प्रश्नात बरोबर उत्तर म्हणून हा पर्याय स्वीकारला जातो. 5 / 30 Category: क्रियापद 5. 'आई मुलाला हसविते' या वाक्यात हसविते हे - - - - - - क्रियापद आहे. (ASO 2015) A) करणरुप B) शक्य C) संयुक्त D) प्रयोजक 'आई मुलाला हसविते' या वाक्यातील 'हसविते' हे क्रियापद प्रयोजक क्रियापद आहे. प्रयोजक क्रियापद म्हणजे जेव्हा क्रियापदाच्या क्रियेत एक व्यक्ती दुसऱ्या व्यक्तीसाठी किंवा वस्तूसाठी कोणता परिणाम साधतो. येथे आई मुलाला हसविते म्हणजे ती मुलाला हसवण्याची क्रिया करीत आहे, त्यामुळे 'हसविते' ह्या क्रियापदाच्या मागे कोणत्या तरी व्यक्तीला उद्देशून क्रिया केली जात आहे. संयुक्त क्रियापद म्हणजे दोन किंवा अधिक क्रियापदे एकत्रित असणे, शक्य क्रियापद असा अर्थ आहे की क्रियापदाची क्रिया शक्य आहे परंतु 'हसविते' त्यात येत नाही. करणरुप क्रियापद म्हणजे क्रिया करणारा असतो, जो येथे नाही. म्हणून, 'हसविते' हे क्रियापद प्रयोजक आहे. 6 / 30 Category: क्रियापद 6. तो आला' या वाक्यातील क्रियापदाचे आख्यात ओळखा. (PSI 2010) A) ताख्यात B) ईलाख्यात C) उख्यात D) लाख्यात 'तो आला' या वाक्यातील क्रियापदाचे आख्यात म्हणजे क्रियापदाचे मुख्य स्वरूप किंवा रूप ओळखण्याचे कार्य आहे. 'लाख्यात' हा पर्याय बरोबर आहे कारण 'आला' हा क्रियापद 'आणे' या क्रियापदाच्या भूतकाळातील एकवचन masculine रूप आहे, आणि 'लाख्यात' हे त्याचे मुख्य रूप दर्शवते. इतर पर्यायांमध्ये असलेल्या शब्दांचा 'आला' या क्रियापदाशी थेट संबंध नाही. 'ईलाख्यात', 'उख्यात' आणि 'ताख्यात' या पर्यायांच्या संदर्भात क्रियापदाचे व्याकरणिक स्वरूप स्पष्ट करत नाहीत, त्यामुळे ते योग्य ठरत नाहीत. 'लाख्यात' हा पर्याय योग्य असल्याने तो वाक्यातील क्रियापदाचे अंतिम स्थितीत रूप दर्शवतो. 7 / 30 Category: क्रियापद 7. वाक्यातील क्रियापदाच्या रुपावरुन कर्तव्य, शक्यता, योग्यता, इच्छा यांचा बोध होतो, तेव्हा त्यास....... क्रियापद असे म्हणतात. [MES(Civil) 2012] A) स्वार्थी B) संकेतार्थी C) विध्यर्थ D) आज्ञार्थी वाक्यातील क्रियापदाच्या रुपावरून कर्तव्य, शक्यता, योग्यता आणि इच्छा यांचा बोध होतो, तेव्हा त्यास "विध्यर्थ" क्रियापद असे म्हणतात. "विध्यर्थ" क्रियापद म्हणजे जी क्रिया व्यक्त करताना त्या क्रियेमागील हेतू किंवा इच्छेचा संकेत मिळतो. हे क्रियापद वाक्यातील अर्थाची गहराई दर्शवते आणि वाक्यातील भावना स्पष्ट करते. उदा., "माझ्या शिक्षणासाठी तुम्ही मला मदत कराल का?" या वाक्यातील "मदत कराल" हे "विध्यर्थ" क्रियापद आहे, कारण यामध्ये मदतीची इच्छा आणि शक्यता व्यक्त केली जाते. इतर पर्याय अशुद्ध आहेत आणि त्यांचा वाक्यातील अर्थावर प्रभाव नाही. म्हणून "विध्यर्थ" हा पर्याय योग्य आहे. 8 / 30 Category: क्रियापद 8. खालील क्रियापदाच्या योग्य जोड्या लावा. अ गट ब गट अ) सकर्मक क्रियापद १) आज भाऊबीज आहे. ब) द्विकर्मक क्रियापद २) ते लाकडी धनुष्य मोडले क) अकर्मक क्रियापद ३) तिने भिकाऱ्याला पैसा दिला ड) उभयविध क्रियापद ४) गवळी धार काढतो. (ASO 2016) A) 1 2 3 4 B) 4 3 2 1 C) 2 4 3 1 D) 4 3 1 2 'सकर्मक क्रियापद', 'द्विकर्मक क्रियापद', 'अकर्मक क्रियापद' आणि 'उभयविध क्रियापद' यांचे योग्य जोड्या लावताना '4 3 1 2' हा पर्याय बरोबर आहे. यामध्ये 'गवळी धार काढतो' हे वाक्य उभयविध क्रियापदाचे उदाहरण आहे, कारण यामध्ये कर्ता आणि कर्म दोन्ही आहेत. 'तिने भिकाऱ्याला पैसा दिला' हे वाक्य द्विकर्मक क्रियापदाचे प्रतिनिधित्व करते, कारण यात दोन कर्मे आहेत. 'आज भाऊबीज आहे' हे वाक्य अकर्मक क्रियापदाचे उदाहरण आहे, कारण यात कर्माची आवश्यकता नाही. 'ते लाकडी धनुष्य मोडले' हे सकर्मक क्रियापद आहे, कारण यामध्ये एकच कर्म आहे. यामुळे या जोड्या योग्य ठरतात आणि पर्याय बरोबर आहे. 9 / 30 Category: क्रियापद 9. पुढे दिलेल्या वाक्यांतून साधित क्रियापद असलेल्या वाक्याचा अचूक पर्याय निवड: (ASO 2015) A) जुन्या आठवणीने माझे डोळे पाणवले. B) सचिनने चौकार मारला. C) शिक्षक मुलांना शिकवतात. D) विद्यार्थ्यांनी अभ्यास केला पाहिजे. 'साधित क्रियापद' म्हणजेच क्रियापदाच्या क्रियासंबंधी क्रियापदाचा वापर, जो वाक्यातील घटकांना एकत्र जोडतो. 'जुन्या आठवणीने माझे डोळे पाणवले' हे वाक्य बरोबर उत्तर आहे कारण येथे 'पाणवले' हे साधित क्रियापद आहे, जे 'डोळे' या अव्ययाशी संबंधित क्रिया दर्शवते. या वाक्यात 'आठवणी'च्या मदतीने 'डोळे' पाणवले जातात, ज्यामुळे क्रियेमध्ये एक पूर्णता येते. इतर पर्यायांमध्ये 'अभ्यास केला पाहिजे', 'शिकवतात' आणि 'चौकार मारला' यामध्ये साधित क्रियापदाचा वापर नाही, त्यामुळे ते योग्य मानले जात नाहीत. यामुळे 'जुन्या आठवणीने माझे डोळे पाणवले' हे वाक्य साधित क्रियापद असलेले वाक्य आहे. 10 / 30 Category: क्रियापद 10. क्रियापद म्हणजे : (PSI 2010) A) वाक्याचा अर्थ पूर्ण करणारा क्रियावाचक शब्द B) ज्याच्यात कर्म असते C) क्रिया करणारा D) क्रिया वस्तूवर घडते क्रियापद म्हणजे वाक्यातील एक महत्वाचा घटक जो वाक्याचा अर्थ पूर्ण करतो. 'वाक्याचा अर्थ पूर्ण करणारा क्रियावाचक शब्द' हा पर्याय बरोबर आहे, कारण क्रियापदाच्या सहाय्याने वाक्याची क्रिया स्पष्ट होते आणि ती वाक्यातील घटनांचे वर्णन करते. क्रियापद वाचनाला गती आणि स्पष्टता देते. इतर पर्याय जरी क्रियांच्याशी संबंधित असले तरी ते क्रियापदाची संपूर्ण व्याख्या सांगत नाहीत. त्यामुळे 'वाक्याचा अर्थ पूर्ण करणारा क्रियावाचक शब्द' हा पर्याय या प्रश्नासाठी योग्य आहे. यामुळे वाक्याच्या अर्थाची समज वाढते आणि संवाद साधण्यात मदत मिळते. 11 / 30 Category: क्रियापद 11. पुढील विधाने वाचा.अ) भावकर्तृक क्रियापदांना स्वतंत्र, स्पष्टकर्ता नसतो. ब) अनियमित धातूना आख्यातांचे प्रत्यय लागत नाहीत. क) प्रयोजक क्रियापदात कर्ता मूळ धातूतील क्रिया स्वतःच पार पाडतो. (PSI 2017) A) फक्त ब चूक B) सर्व बरोबर C) फक्त क चूक D) फक्त अ चूक अ) भावकर्तृक क्रियापदांना स्वतंत्र, स्पष्टकर्ता नसतो, हे विधान बरोबर आहे कारण भावकर्तृक क्रियापदांमध्ये कर्ता स्पष्टपणे दर्शवला जात नाही. ब) अनियमित धातूना आख्यातांचे प्रत्यय लागत नाहीत, हे विधान देखील योग्य आहे कारण अनियमित धातूंच्या वापरात त्या नियमांचे पालन केले जात नाही. क) प्रयोजक क्रियापदात कर्ता मूळ धातूतील क्रिया स्वतःच पार पाडतो, हे विधान चूक आहे कारण प्रयोजक क्रियापदांमध्ये काम करणारा कर्ता स्पष्ट असतो, परंतु कर्ता मूळ धातूतील क्रियेला स्वयंपूर्णपणे पार पाडत नाही. यामुळे 'फक्त क चूक' हा पर्याय योग्य ठरतो. 12 / 30 Category: क्रियापद 12. चूक की बरोबर. अ) कर्तरी प्रयोगात क्रियापदाचे रूप कर्त्याच्या लिंग-वचन- पुरुषानुसार बदलते. ब) कर्तरी प्रयोगात क्रियापदाचे रूप कर्माच्या लिंग-वचनानुसार बदलते. (ASO 2017) A) केवळ अ बरोबर B) अ आणि ब चूक C) केवळ ब बरोबर D) अ आणि ब बरोबर "कर्तरी प्रयोगात क्रियापदाचे रूप कर्त्याच्या लिंग-वचन-पुरुषानुसार बदलते" हे विधान बरोबर आहे कारण कर्तरी प्रयोगात क्रियापदाचा वापर कर्त्यावर आधारित असतो, त्यामुळे कर्ता पुरुष, स्त्री किंवा एकवचन व बहुवचनानुसार क्रियापदाचे रूप बदलते. दुसऱ्या विधानात, "कर्तरी प्रयोगात क्रियापदाचे रूप कर्माच्या लिंग-वचनानुसार बदलते" असे म्हटले आहे, जे चुकीचे आहे, कारण कर्तरी प्रयोगामध्ये क्रियापदाचे रूप कर्माच्या लिंग-वचनानुसार बदलत नाही; ते फक्त कर्त्याच्या लिंग-वचनानुसार बदलते. त्यामुळे योग्य पर्याय "केवळ अ बरोबर" आहे, कारण या विधानात दिलेली माहिती कर्तरी प्रयोगाच्या स्वरूपास अनुरूप आहे. 13 / 30 Category: क्रियापद 13. 'तो घोड्यास पळवतो. या वाक्यातील पळवतो या क्रियापदाचा उपप्रकार कोणता? (ASO 2014) A) प्रयोजक क्रियापद B) शक्य क्रियापद C) सिद्ध क्रियापद D) सहाय धातू 'तो घोड्यास पळवतो.' या वाक्यातील 'पळवतो' हे क्रियापद 'प्रयोजक क्रियापद' आहे. प्रयोजक क्रियापद म्हणजे क्रियापद जे कोणत्या तरी वस्तूला किंवा व्यक्तीला क्रियेत सामील करते. या वाक्यात 'तो' व्यक्ती 'घोड्यास' पळवण्यासाठी क्रियेत सक्रिय आहे, त्यामुळे 'पळवतो' याचा उपयोग 'तो' या उपभोग्य व्यक्तीच्या क्रियेसाठी केला जात आहे. या प्रकारामुळे हे क्रियापद प्रयोजक आहे. इतर पर्याय जसे 'शक्य क्रियापद', 'सिद्ध क्रियापद' आणि 'सहाय धातू' यांचा यावर लागू होत नाही कारण ते या वाक्याच्या अर्थाशी संबंधित नाहीत. त्यामुळे 'प्रयोजक क्रियापद' हा योग्य पर्याय आहे. 14 / 30 Category: क्रियापद 14. 'मी गावाला जात आहे' या वाक्यातील क्रियापदाचा प्रकार सांगा. (PSI 2017) A) शक्य क्रियापद B) संयुक्त क्रियापद C) प्रयोजक क्रियापद D) अकर्मक क्रियापद 'मी गावाला जात आहे' या वाक्यातील 'जात आहे' हे क्रियापद संयुक्त क्रियापद आहे. संयुक्त क्रियापद म्हणजे दोन किंवा अधिक क्रियापदांचा एकत्रित वापर करून तयार केलेले क्रियापद. येथे 'जात' आणि 'आहे' या दोन क्रियापदांचा एकत्रित वापर केला आहे, ज्यामुळे वाक्याची अर्थवाहीता अधिक स्पष्ट होते. 'जात' क्रियापद क्रियापदाच्या स्वरूपात क्रिया दर्शवते, तर 'आहे' हे सहायक क्रियापद आहे, जे काळ किंवा स्थिती दर्शवते. त्यामुळे, या वाक्यातील क्रियापद संयुक्त क्रियापद म्हणून ओळखले जाते, कारण यामध्ये दोन्ही क्रियापदे एकत्रितपणे काम करत आहेत आणि वाक्याच्या अर्थाला पूर्णता प्रदान करतात. 15 / 30 Category: क्रियापद 15. संयुक्त क्रियापद म्हणजे. (PSI 2013) A) धातू क्रियादर्शक पद B) प्रयोजक क्रियापद शक्य क्रियापद C) धातूसाधित सहायक क्रियापद D) कृदन्त धातुसाधित संयुक्त क्रियापद म्हणजे 'धातूसाधित सहायक क्रियापद'. संयुक्त क्रियापदांमध्ये मुख्य क्रियापदासोबत सहायक क्रियापदाचा उपयोग केला जातो, ज्यामुळे क्रियापदाचा अर्थ अधिक स्पष्ट आणि समृद्ध बनतो. उदाहरणार्थ, "मी खेळतो आहे" या वाक्यात "आहे" हे सहायक क्रियापद आहे जे मुख्य क्रियापद "खेळतो" याला समर्थन करते. यामुळे वाक्याचा अर्थ स्पष्ट होतो आणि क्रियाकलापाचे अस्तित्व दर्शवतो. इतर पर्याय जैसे 'कृदन्त धातुसाधित', 'प्रयोजक क्रियापद शक्य क्रियापद' आणि 'धातू क्रियादर्शक पद' हे संयुक्त क्रियापदाच्या संकल्पनेशी संबंधित नाहीत. त्यामुळे 'धातूसाधित सहायक क्रियापद' हा योग्य पर्याय आहे. 16 / 30 Category: क्रियापद 16. वाक्यातील अधोरेखित क्रियापदाचा प्रकार ओळखा. चेंडू सीमारेषेबाहेर जाऊन स्थिरावला. (PSI 2013) A) प्रयोजक क्रियापद B) संयुक्त क्रियापद C) साधित क्रियापद D) शक्य क्रियापद चेंडू सीमारेषेबाहेर जाऊन स्थिरावला या वाक्यातील अधोरेखित क्रियापद 'स्थिरावला' हा साधित क्रियापद आहे. साधित क्रियापद म्हणजे जेव्हा क्रियापद थेट विषयाच्या क्रियेशी संबंधित असते आणि त्यात कोणत्याही सहायक क्रियापदांचा समावेश नसतो. 'स्थिरावला' हा शब्द केवळ चेंडूच्या स्थिर होण्याची क्रिया दर्शवतो, त्यामुळे तो साधित क्रियापद म्हणून ओळखला जातो. उर्वरित पर्याय म्हणजे संयुक्त, प्रयोजक आणि शक्य क्रियापद, हे वाक्यातील क्रियेशी संबंधित नाहीत. त्यामुळे, या वाक्यातील अधोरेखित क्रियापद 'स्थिरावला' म्हणून साधित क्रियापद आहे, आणि म्हणूनच योग्य उत्तर साधित क्रियापद आहे. 17 / 30 Category: क्रियापद 17. पुढील विधाने वाचा. अ) मूळ उद्देश्य वाक्यात नेहमी एकेरी असतो. ब) विधेय विस्तारक म्हणजे क्रियाविशेषण होय. क) संयुक्त क्रियापदामध्ये एक क्रियापद प्रत्यक्ष क्रियेचे निदर्शक असते, तर दुसरे त्याला सहाय्य करणारे असते. (ASO 2016) A) फक्त क बरोबर B) फक्त ब चूक C) फक्त अ व ब चूक D) फक्त अ चूक 'मूळ उद्देश्य वाक्यात नेहमी एकेरी असतो' हे विधान चुकीचे आहे, कारण मूळ उद्देश्य वाक्यात एकेरी किंवा बहुवचन दोन्ही रूपे असू शकतात. उदाहरणार्थ, 'तो खाता आहे' आणि 'ते खातात' या वाक्यात मूळ उद्देश्य एकेरी आणि बहुवचन यांना दर्शवतो. त्यामुळे हा पर्याय चुकीचा आहे. याउलट, 'विधेय विस्तारक म्हणजे क्रियाविशेषण होय' आणि 'संयुक्त क्रियापदामध्ये एक क्रियापद प्रत्यक्ष क्रियेचे निदर्शक असते, तर दुसरे त्याला सहाय्य करणारे असते' हे विधाने बरोबर आहेत. क्रियाविशेषण व विधेय विस्तारक यांचा संबंध स्पष्टपणे सांगितला आहे, तसेच संयुक्त क्रियापदांचे स्वरूप देखील योग्यरीत्या स्पष्ट केले आहे. त्यामुळे 'फक्त अ चूक' हा पर्याय बरोबर आहे. 18 / 30 Category: क्रियापद 18. 'मी उद्या पुण्यास पोहचेन' या वाक्यातील विधेय ओळखा. (ASO 2016) A) पोहचेन B) मी C) उद्या D) पुण्यास 'मी उद्या पुण्यास पोहचेन' या वाक्यातील विधेय 'पोहचेन' आहे, कारण विधेय म्हणजे वाक्यातील क्रिया किंवा कामाचे सूचक भाग. 'पोहचेन' या शब्दाने निश्चितपणे कर्ता 'मी' कडून केले जाणारे क्रियाकर्म दर्शवले आहे. वाक्यातील इतर पर्याय म्हणजे 'मी', 'उद्या', आणि 'पुण्यास' हे सर्व सहायक शब्द किंवा विशेषण आहेत, जे वाक्याला अर्थपूर्ण बनवतात, परंतु ते कर्ता किंवा क्रियाकर्म दर्शवित नाहीत. 'मी' हा कर्ता आहे, 'उद्या' हा कालबोधक शब्द आहे आणि 'पुण्यास' हा स्थानबोधक शब्द आहे. त्यामुळे वाक्यातील मुख्य क्रियाविशेषण म्हणजे 'पोहचेन', जे वाक्याच्या मुख्य विचाराला सूचित करते. 19 / 30 Category: क्रियापद 19. पुढील विधाने वाचा. अ) धातूला प्रत्यय लागूनही क्रिया अपूर्ण आहे असे दर्शविणाऱ्या शब्दांना अपूर्ण क्रियापदे म्हणतात. ब) अकर्मक क्रियापदनां कर्माची आवश्यकता नसते. क) काही क्रियापदाना दोन कर्मे असतात. (ASO 2017) A) फक्त ब चूक B) फक्त अ चूक C) फक्त क चूक D) सर्व बरोबर "फक्त अ चूक" हा पर्याय योग्य आहे कारण धातूला प्रत्यय लागूनही क्रिया अपूर्ण आहे असे दर्शविणाऱ्या शब्दांना अपूर्ण क्रियापदे म्हणले जात नाही. अपूर्ण क्रियापद म्हणजे ती क्रिया जी पूर्णपणे संपन्न झालेली नसते, जी काही अटींवर अवलंबून असते, परंतु ती शब्दाची स्वरूपात अपूर्ण असल्याचे दर्शवत नाही. दुसरीकडे, ब आणि क हे विधान योग्य आहेत. अकर्मक क्रियापदांना कर्माची आवश्यकता नसते, त्यामुळे त्या स्वतःच पूर्ण असतात. तसेच, काही क्रियापदांना दोन कर्मे असतात, जे क्रियाविशेषणाच्या संदर्भात खरे आहे. म्हणून, "फक्त अ चूक" हा पर्याय बरोबर आहे. 20 / 30 Category: क्रियापद 20. कृष्णानेच द्रौपदीची लज्जा राखावी' या वाक्यातील क्रियापदाचा प्रकार ओळखा. (PSI 2017) A) संकेतार्थ क्रियापद B) आज्ञार्थ क्रियापद C) विध्यर्थ क्रियापद D) शक्य क्रियापद 'कृष्णानेच द्रौपदीची लज्जा राखावी' या वाक्यातील 'राखावी' हे क्रियापद विध्यर्थ क्रियापद म्हणून ओळखले जाते. याचे कारण म्हणजे या वाक्यात 'कृष्णाने' द्रौपदीच्या लज्जेचे रक्षण करण्याची इच्छा व्यक्त केली आहे. विध्यर्थ क्रियापद म्हणजेच एखादी क्रिया करण्याची इच्छा किंवा अपेक्षा दर्शवणारे क्रियापद असते. 'राखावी' या क्रियापदात वाईट परिस्थितीतून बचाव करण्याची गरज व्यक्त होते, जे दर्शविते की द्रौपदीच्या लज्जेचे रक्षण करणे आवश्यक आहे. इतर पर्याय हे क्रियापदाचे स्वरूप स्पष्ट करत नाहीत, त्यामुळे 'विध्यर्थ क्रियापद' हा योग्य पर्याय आहे. 21 / 30 Category: क्रियापद 21. खालीलपैकी कोणता शब्द क्रियापद नाही ? (PSI 2011) A) पेरणे B) उपणणे C) उपरणे D) वेचणे 'उपरणे' हा शब्द क्रियापद नाही कारण तो एक नाम आहे. 'उपरणे' म्हणजे एक प्रकारचा वस्त्र किंवा चादर, त्यामुळे तो क्रियासंबंधित अर्थ व्यक्त करत नाही. याउलट, 'पेरणे', 'वेचणे' आणि 'उपणणे' हे सर्व शब्द क्रियापद आहेत, कारण ते क्रियांचे प्रदर्शन करतात. 'पेरणे' म्हणजे काहीतरी जमिनीत पेरणे, 'वेचणे' म्हणजे काहीतरी गोळा करणे आणि 'उपणणे' म्हणजे काहीतरी वर ठेवणे. त्यामुळे 'उपरणे' हा शब्द इतर शब्दांच्या तुलनेत क्रियापद म्हणून योग्य नाही. 22 / 30 Category: क्रियापद 22. पुढील 'आज्ञार्थ' क्रियापदावरून कोणत्या गोष्टीचा बोध होतो ? 'तेवढी खिडकी लाव पाहू - - - - - (PSI 2012) A) प्रार्थना B) अनुमोदन प्रश्न C) सौम्य आज्ञा D) आशीर्वाद 'तेवढी खिडकी लाव पाहू' या वाक्यांतून 'सौम्य आज्ञा' याचा बोध होतो. या वाक्यात व्यक्त केलेले वचन किंवा आज्ञा ही स्पष्टपणे सौम्य स्वरूपाची आहे, ज्यामध्ये आदेश देण्याच्या तुलनेत एक प्रकारची विनंती किंवा सूचनाही आहे. 'तेवढी खिडकी लाव पाहू' असे म्हटल्याने व्यक्तीने खिडकी लावण्याची कृती करावी, पण ते कोणत्याही कठोरतेने नाही, तर सौम्यतेने सांगितलेले आहे. अन्य पर्यायांमध्ये 'प्रार्थना', 'आशीर्वाद' आणि 'अनुमोदन प्रश्न' यांचा संदर्भ वाक्याच्या भावनेशी संबंधित नाही. त्यामुळे, 'सौम्य आज्ञा' हा योग्य पर्याय आहे, कारण तो वाक्याच्या आशयाशी योग्यपणे संबंधित आहे. 23 / 30 Category: क्रियापद 23. पर्यायी उत्तरांतील 'विध्यर्थी क्रियापद' असलेले वाक्य कोणते? (ASO 2015) A) अंगी धैर्य असणाऱ्यांनीच कार्य करावे. B) अवकाळी पाऊस आला. C) माझ्याच्याने ते काम होणार नाही. D) सर्वांनी पंक्तीत येऊन बसा. 'अंगी धैर्य असणाऱ्यांनीच कार्य करावे' हे वाक्य 'विध्यर्थी क्रियापद' असलेले आहे. या वाक्यात 'कार्य करावे' हे क्रियापद आहे, जे कार्य करण्याच्या क्रियेला सूचित करते. 'विध्यर्थी क्रियापद' म्हणजे ज्यामध्ये क्रियापद व त्याच्याशी संबंधित कार्याची आवश्यकता दर्शवली जाते. इतर पर्याय जसे 'माझ्याच्याने ते काम होणार नाही', 'अवकाळी पाऊस आला', आणि 'सर्वांनी पंक्तीत येऊन बसा' या वाक्यांमध्ये क्रियापदांचे स्वरूप 'विध्यर्थी' नसले तरी त्यांचे कार्य निश्चित आहे, पण त्यात क्रियापदाची आवश्यकता स्पष्टपणे नाही. त्यामुळे, 'अंगी धैर्य असणाऱ्यांनीच कार्य करावे' हा योग्य पर्याय आहे. 24 / 30 Category: क्रियापद 24. पुढील वाक्यातील क्रियापदाचा प्रकार ओळखा. 'श्रीशांत क्रिकेट खेळतो! (PSI 2011) A) संयुक्त क्रियापद B) सकर्मक क्रियापद C) साधित क्रियापद D) अकर्मक क्रियापद 'श्रीशांत क्रिकेट खेळतो!' या वाक्यातील क्रियापद 'खेळतो' हे सकर्मक क्रियापद आहे. सकर्मक क्रियापद म्हणजे ज्या क्रियेमध्ये कर्म असते, म्हणजेच क्रियेमुळे काहीतरी कार्यरत होते. येथे 'खेळतो' या क्रियेमध्ये 'क्रिकेट' हा कर्म आहे, जो क्रियेसोबत थेट संबंधित आहे. 'श्रीशांत' हा कर्ता आहे, जो खेळण्याची क्रिया करतो आणि 'क्रिकेट' हा विषय आहे, ज्यावर क्रिया लागू होते. त्यामुळे, या वाक्यातील क्रियापदाचा प्रकार सकर्मक क्रियापद म्हणून ओळखला जातो. इतर पर्यायांमध्ये अकर्मक, साधित, आणि संयुक्त क्रियापदांचा समावेश आहे, पण त्यांचा वाक्यातील संदर्भाशी संबंध नाही. यामुळे 'सकर्मक क्रियापद' हा योग्य पर्याय ठरतो. 25 / 30 Category: क्रियापद 25. क्रियेला पुढीलपैकी कोण जबाबदार असतो ? (PSI 2010) A) विधेय B) क्रियापद C) कर्ता D) कर्म क्रियेला जबाबदार असणारा तत्व म्हणजे कर्ता. कर्ता म्हणजे तो व्यक्ती किंवा गोष्ट जी क्रिया करते किंवा ज्याच्या संदर्भात क्रिया होते. उदाहरणार्थ, "रामने पुस्तक वाचले" या वाक्यात 'राम' हा कर्ता आहे, कारण तो क्रियेचा करण्याचा भाग आहे. कर्ता क्रियेसाठी आवश्यक आहे, कारण त्याशिवाय क्रिया अपूर्ण राहील. इतर पर्याय जसे कर्म, क्रियापद आणि विधेय, हे क्रियेच्या प्रक्रियेत महत्त्वाचे असले तरी कर्ता म्हणजे क्रिया करणारा मुख्य घटक आहे. त्यामुळे कर्ता हा योग्य उत्तर आहे, कारण तोच क्रियेला जबाबदार असतो आणि क्रियेसाठी त्याची भूमिका अत्यंत महत्त्वाची असते. 26 / 30 Category: क्रियापद 26. पुढील विधाने वाचा : अ) कर्मणी प्रयोगात कर्म प्रथमेत असते. ब) कर्तरी प्रयोगांत क्रियापद कर्माप्रमाणे चालते. क) त्याने लवकर यावे, हे भावे प्रयोगाचे उदाहरण आहे. (ASO 2015) A) फक्त क चूक, अ, ब बरोबर B) फक्त अ चूक, ब, क बरोबर C) फक्त ब चूक, अ व क बरोबर D) फक्त अ बरोबर 'फक्त ब चूक, अ व क बरोबर' हा पर्याय योग्य आहे कारण अ आणि क या विधानांत दिलेली माहिती योग्य आहे. कर्मणी प्रयोगात कर्म प्रथमेत असते, हे विधान अ) हे स्पष्टपणे सांगते की कर्मणी प्रयोगात कर्म वाच्याच्या आधी असते, जे व्याकरणाच्या तत्त्वानुसार बरोबर आहे. तसेच, क) विधान हे भावे प्रयोगाचे योग्य उदाहरण दर्शवते, कारण 'त्याने लवकर यावे' ह्या वाक्यात 'त्याने' हा कर्ता आहे आणि 'यावे' ही क्रिया आहे. परंतु ब) विधानात 'कर्तरी प्रयोगांत क्रियापद कर्माप्रमाणे चालते' हा विचार चुकीचा आहे, कारण कर्तरी प्रयोगात क्रियापद कर्त्यावर आधारित असते, त्यामुळे तो चुकीचा आहे. त्यामुळे हा पर्याय योग्य ठरतो. 27 / 30 Category: क्रियापद 27. पर्यायी उत्तरांतील कोणते धातुसाधित गटाबाहेरचे आहे ? (ASO 2015) A) तूट B) लाभ C) फोड D) कर 'लाभ' हा पर्यायी उत्तरांतील धातुसाधित गटाबाहेरचा शब्द आहे. धातुसाधित म्हणजे एखाद्या क्रियेशी संबंधित असलेले शब्द, जे क्रियापदांपासून तयार झालेले असतात. 'कर', 'तूट', आणि 'फोड' हे सर्व क्रियापदाचे स्वरूप दर्शवतात, म्हणजेच हे काम किंवा क्रिया दर्शवतात. 'कर' म्हणजे काहीतरी करण्याची क्रिया, 'तूट' म्हणजे तुटण्याची क्रिया, आणि 'फोड' म्हणजे फोडण्याची क्रिया. मात्र, 'लाभ' हा शब्द क्रियापद नाही, तर तो लाभ किंवा फायदा दर्शवणारा संज्ञा आहे. त्यामुळे 'लाभ' हा गटाबाहेरचा आहे, कारण तो क्रिया दर्शवत नाही तर एक परिणाम किंवा स्थिती दर्शवतो. 28 / 30 Category: क्रियापद 28. वाक्यातील क्रियापदाचा प्रकार ओळखा. 'वैभव पुस्तक वाचत आहे.' (PSI 2010) A) संयुक्त क्रियापद B) अकर्तृक क्रियापद C) अकर्मक क्रियापद D) सकर्मक क्रियापद 'वैभव पुस्तक वाचत आहे.' या वाक्यातील क्रियापद 'वाचत आहे' हे सकर्मक क्रियापद आहे. सकर्मक क्रियापद म्हणजे असे क्रियापद जे कोणत्या ना कोणत्या कर्माचे पालन करतो, म्हणजेच त्याला एक अव्यक्त वस्तू लागते. या वाक्यात 'पुस्तक' हे कर्म आहे, कारण वैभव 'पुस्तक' वाचतो हे स्पष्ट आहे. यामुळे 'वाचणे' हे क्रियापद सकर्मक मानले जाते. इतर पर्याय जसे की अकर्तृक क्रियापद, संयुक्त क्रियापद, आणि अकर्मक क्रियापद, हे या वाक्यातील क्रियापदाच्या संदर्भात योग्य नाहीत. त्यामुळे बरोबर उत्तर 'सकर्मक क्रियापद' आहे. 29 / 30 Category: क्रियापद 29. 'वेदा आली' या वाक्यातील क्रियापदाचा खालील कोणता प्रकार नाही ? अ) सकर्मक क्रियापद ब) द्विकर्मक क्रियापद क) अकर्मक क्रियापद ड) उभयविध क्रियापद (PSI 2017) A) फक्त अ, क, ड B) फक्त अ, ब, क C) फक्त अ, ब, ड D) फक्त ब, क, ड 'वेदा आली' या वाक्यात 'आली' हे क्रियापद आहे. 'आली' हे अकर्मक क्रियापद आहे कारण यामध्ये कोणतेही कर्म नाही. 'सकर्मक क्रियापद' म्हणजे जे क्रियापद कर्म घेतात, परंतु 'वेदा आली' या वाक्यात कर्म नाही. 'द्विकर्मक क्रियापद' देखील वाक्यात नाही कारण त्या प्रकारात दोन कर्मे लागतात, जेथे 'वेदा आली' मध्ये एकही कर्म नाही. 'उभयविध क्रियापद' योग्य नाही कारण त्याला दोन्ही प्रकारची कामे असतात, जे 'वेदा आली' मध्ये आढळत नाही. त्यामुळे, बरोबर उत्तर 'फक्त अ, ब, ड' आहे कारण 'सकर्मक', 'द्विकर्मक' आणि 'उभयविध' क्रियापदांचा 'वेदा आली' या वाक्यात समावेश नाही. 30 / 30 Category: क्रियापद 30. संस्कृतमध्ये क्रियापदाला - - - - - - म्हणतात. (PSI 2013) A) आख्यात B) उद्देश्य C) कार्यपद D) कृदन्त संस्कृतमध्ये क्रियापदाला 'आख्यात' म्हणतात. 'आख्यात' म्हणजे जो क्रियेला दर्शवतो, म्हणजे क्रिया कशाने केली जाते, ती केव्हा केली जाते, किंवा कोणते कार्य केले जाते. क्रियापद हे वाक्यातील मूलभूत घटकांपैकी एक आहे आणि यामुळे वाक्याचा अर्थ स्पष्ट होतो. 'कार्यपद' हा शब्द अशाच अर्थाने वापरला जातो, परंतु तो अधिक व्यापक आहे आणि नेहमीच क्रियापदच दर्शवत नाही. 'कृदन्त' हा प्रकार क्रियापदाच्या रूपाचे एक विशेष प्रकार आहे, पण तो क्रियापदाचा सर्वसमावेशक अर्थ नाही. 'उद्देश्य' हा शब्द क्रियापदाच्या संदर्भात योग्य नसून तो क्रियेचा हेतू दर्शवतो. त्यामुळे 'आख्यात' हे क्रियापदाचे योग्य वाचन आहे. Loading...Your Result !! Your score is LinkedIn Facebook Twitter VKontakte BACK HOME PAGE