चंद्रयान-5 मोहिमेचा मुख्य उद्देश चंद्राच्या पृष्ठभागाचा अभ्यास करणे आहे. या मोहिमेद्वारे वैज्ञानिकांना चंद्राच्या भूगोल, भौतिक गुणधर्म, तसेच खनिजे आणि अन्य घटकांचा सखोल अभ्यास करता येईल. चंद्राच्या पृष्ठभागाचे अध्ययन करण्यामुळे चंद्राच्या उत्पत्ती आणि विकासाबद्दल अधिक माहिती मिळेल, जी भूगर्भशास्त्र आणि खगोलशास्त्राच्या क्षेत्रात महत्त्वाची ठरते. यामध्ये चंद्राच्या भूपृष्ठावर विविध क्षेत्रांचा अभ्यास केल्याने भविष्यातील चंद्रावरच्या मोहिमांच्या दृष्टीने उपयुक्त माहिती उपलब्ध होऊ शकते. त्यामुळे चंद्राच्या पृष्ठभागाचा अभ्यास करण्याचा पर्याय बरोबर आहे, कारण हा उद्देश चंद्रयान-5 च्या प्रमुख कार्याचा केंद्रबिंदू आहे.

SPADEX मोहिमेअंतर्गत उपग्रहांचे अनडॉकिंग 460 किमी वर्तुळाकार कक्षेत झाले. या कक्षेची निवड त्या उपग्रहांच्या कार्यक्षमतेसाठी आणि सुरक्षिततेसाठी अत्यंत महत्त्वाची होती. 460 किमीच्या कक्षेत उपग्रहांना पृथ्वीच्या गुरुत्वाकर्षण बलाचा योग्य प्रमाणात अनुभवता येतो, ज्यामुळे त्यांची कार्यक्षमता आणि स्थिरता वाढते. याशिवाय, या कक्षेत उपग्रहांना विविध प्रयोग आणि निरीक्षणे करण्यासही चांगली संधी मिळते. त्यामुळे हा पर्याय बरोबर आहे, कारण SPADEX मोहिमेतील उपग्रहांचे अनडॉकिंग याच विशिष्ट कक्षेत झाले.

भारतीय अंतराळ धोरण २०२४ चा मुख्य उद्देश देशाच्या अंतराळ क्षेत्राचे आधुनिकीकरण आणि वाढ करणे हा आहे. भारताचे अंतराळ उद्योग अनेक दशकांपासून विकसित होत आहे, आणि या धोरणात आधुनिक तंत्रज्ञानाचा समावेश करून अंतराळ क्षेत्राची क्षमता वाढवण्यावर लक्ष केंद्रित केले जाते. यामध्ये खाजगी क्षेत्राला अधिक संधी देणे, नवीन तंत्रज्ञानाचा विकास, आणि जागतिक स्तरावर भारताचे स्थान मजबूत करणे यांचा समावेश आहे. या धोरणामुळे भारताच्या अंतराळ क्षेत्रात नव्या प्रयोगांना चालना मिळेल आणि देशाच्या आर्थिकीला वर्धिष्णुता प्राप्त होईल. त्यामुळे, या धोरणाचा मुख्य उद्देश देशाच्या अंतराळ क्षेत्राचे आधुनिकीकरण आणि वाढ करणे हे बरोबर आहे.

'कार्टोसॅट-3' उपग्रहाने म्यानमारमधील भूकंपाचे नुकसान टिपले आहे. भारतीय अवकाश संशोधन संघटनेने (इस्रो) विकसित केलेला हा उपग्रह उच्च रिझोल्यूशन इमेजिंगसाठी प्रसिद्ध आहे, आणि तो भूकंपासारख्या नैसर्गिक आपत्तींचे निरीक्षण करण्यासाठी प्रभावी ठरला आहे. म्यानमारमध्ये झालेल्या भूकंपामुळे झालेल्या दुष्परिणामांचे सखोल अभ्यास करण्यासाठी कार्टोसॅट-3 च्या प्रतिमा उपयोगात आणण्यात आल्या. या उपग्रहाच्या साहाय्याने भूकंपाच्या प्रभावाचे सुस्पष्ट चित्रण मिळाल्यामुळे शास्त्रज्ञांना पुनर्वसन आणि मदतीची योजना बनवण्यात मदत झाली आहे. त्यामुळे 'कार्टोसॅट-3' उपग्रहाने म्यानमारमधील भूकंपाचे नुकसान टिपले हे बरोबर आहे.

इस्रो 'अॅक्सिऑम ४' मोहिमेचा भाग म्हणून आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकावर टार्डिग्रेड्स (पाण्यातील अस्वल) पाठवणार आहे. टार्डिग्रेड्स हे अत्यंत लहान आणि अद्वितीय जीव आहेत, जे विविध कठीण वातावरणात जिवंत राहण्याची क्षमता ठेवतात. यामध्ये तीव्र तापमान, दाब, आणि रेडिएशन सहन करण्याची यांची क्षमता आहे, ज्यामुळे त्यांचा अभ्यास अंतराळातील जीवनाच्या संभाव्यतेवर महत्त्वपूर्ण माहिती देऊ शकतो. या मोहिमेत टार्डिग्रेड्सचा समावेश करून, वैज्ञानिक जागतिक तापमान वाढ, अवकाशातील वातावरणीय बदल आणि जीवशास्त्रीय प्रक्रियांचा अभ्यास करण्याचा प्रयत्न करत आहेत. त्यामुळे टार्डिग्रेड्स हा बरोबर पर्याय आहे.

'परफेक्ट १०' हे नाव ब्लू ओरिजिनच्या १० वी अंतराळ पर्यटन मोहिमेला देण्यात आले आहे. या मोहिमेद्वारे, ब्लू ओरिजिनने आपल्या 'न्यू शेफर्ड' रॉकेटच्या माध्यमातून अंतराळात पर्यटकांना पाठवण्याचा विचार केला आहे. 'परफेक्ट १०' मोहिमेत १० प्रवाशांना एकत्रितपणे अंतराळात पाठवण्याचे उद्दिष्ट आहे, जे एकत्रितपणे अंतराळ अनुभव घेऊ शकतील. या मोहिमेमुळे अंतराळ पर्यटनाच्या क्षेत्रात नवा टप्पा गाठला जात आहे आणि यामुळे लोकांना अंतराळाचा अनुभव घेण्याची संधी मिळणार आहे. त्यामुळे हा पर्याय बरोबर आहे, कारण 'परफेक्ट १०' मोहिमेचा उद्देश ब्लू ओरिजिनच्या अंतराळ पर्यटनाच्या विकासाला प्रोत्साहन देणे आहे.

इस्त्रोने विकसित केलेले मायक्रोप्रोसेसर्स चांद्रयान-३ आणि आदित्य-एल१ या अंतराळ मोहिमांमध्ये वापरले जाणार आहेत. चांद्रयान-३ ही चंद्रावरच्या संशोधनासाठी महत्त्वपूर्ण मोहीम आहे, जिचा उद्देश चंद्राच्या पृष्ठभागावर अधिक माहिती गोळा करणे आहे. आदित्य-एल१ मोहिम सूर्याच्या अभ्यासासाठी आहे, ज्यात सूर्याच्या विविध गुणधर्मांचा अचूक अभ्यास केला जाणार आहे. या दोन्ही मोहिमांमध्ये इस्त्रोने विकसित केलेले मायक्रोप्रोसेसर्स अत्यावश्यक भूमिका बजावतात, कारण त्यांच्याद्वारे संवेदी माहिती संकलित करणे आणि डेटा प्रक्रिया करणे शक्य होते. त्यामुळे या पर्यायाला बरोबर ठरवले आहे, कारण हे मायक्रोप्रोसेसर्स या खास मोहिमांमध्ये वापरण्यात येणार आहेत.

ब्लू ओरिजिनच्या सबऑर्बिटल न्यू शेपर्ड (NS-30) वाहनाने वेस्ट टेक्सास सुविधेतून उड्डाण केले. या सुविधेचे स्थान अमेरिकेच्या टेक्सास राज्यामध्ये स्थित आहे, जिथे ब्लू ओरिजिन विविध प्रायोगिक अवकाश उड्डाणे करतो. वेस्ट टेक्सास हे ब्लू ओरिजिनसाठी एक महत्त्वाचे स्थान आहे, कारण येथे त्यांची चाचणी सुविधा आहे, ज्यामुळे ते स्वतःच्या तंत्रज्ञानाची चाचणी घेऊ शकतात आणि अवकाशातील नवीन प्रयोग करू शकतात. या चिपच्या यशस्वी उड्डाणामुळे अवकाश प्रवासाच्या क्षेत्रात आणखी प्रगती झाली आहे. त्यामुळे वेस्ट टेक्सास सुविधा हा बरोबर पर्याय आहे.

'ओसेलॉट' (Ocelot) चिप प्रामुख्याने अत्यंत कार्यक्षम हार्डवेअर सिस्टम तयार करण्यास मदत करण्यासाठी डिझाइन करण्यात आली आहे. या चिपमुळे संगणक प्रणालींची कार्यक्षमता आणि गती वाढविण्यात मदत होते, ज्यामुळे विविध उद्योगांमध्ये उच्च कार्यक्षमतेची आवश्यकता असलेल्या अनुप्रयोगांचे अधिक प्रभावीतेने कार्यान्वयन होऊ शकते. 'ओसेलॉट' चिपची रचना आणि कार्यक्षमता आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या गरजांनुसार तयार केली आहे, ज्यामुळे ती हार्डवेअर क्षेत्रात एक महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. हे तंत्रज्ञान अत्यंत कार्यक्षम प्रणालींच्या विकासात महत्त्वपूर्ण ठरते, त्यामुळे हा पर्याय बरोबर आहे.

'चंद्रयान ४' मोहिमेत 'सॅम्पल रिटर्न मॉड्युल' गोळा केलेले नमुने पृथ्वीवर परत आणण्यासाठी 'रिटर्न व्हेइकल' चा वापर केला जाईल. हा विशेष प्रकारचा अंतराळ यान आहे जो चंद्रावरून नमुने गोळा करून त्यांना सुरक्षितपणे पृथ्वीवर परत आणण्यासाठी तयार करण्यात आलेला आहे. रिटर्न व्हेइकल चंद्रावरून गोळा केलेल्या सामग्रीस पृथ्वीच्या वातावरणात प्रवेश करण्यासाठी आवश्यक संरचना आणि तंत्रज्ञान प्रदान करतो, ज्यामुळे या नमुन्यांचे संरक्षण आणि सुरक्षितता सुनिश्चित होते. त्यामुळे, 'रिटर्न व्हेइकल' हा पर्याय योग्य आहे, कारण तो चंद्रावरून नमुने परत आणण्यासाठी वापरण्यात येणारा मुख्य यान आहे.

गोपी थोटाकुरा या भारतीय वंशाच्या व्यक्तीने तुषार मेहता यांच्या आधी ब्लू ओरिजिन यानाने प्रवास केला होता. थोटाकुरा यांनी 2021 मध्ये ब्लू ओरिजिनच्या न्यू शेफर्ड यानाद्वारे उपग्रह कक्षेत जाण्याचा महत्त्वाचा अनुभव घेतला, ज्यामुळे ते भारतीय वंशाचे पहिले व्यक्ती ठरले जे या यानाने प्रवास करतात. त्यांच्या या यशस्वी मोहिमेमुळे भारतीय अंतरिक्ष अन्वेषण क्षेत्रात नवीन chapter सुरु झाला आहे आणि यामुळे भविष्यात अन्य भारतीय अंतराळवीरांसाठी आशा निर्माण झाली आहे. थोटाकुरा यांच्या या ऐतिहासिक प्रवासामुळे त्यांचे योगदान विशेष आहे, त्यामुळे ते बरोबर पर्याय आहेत.

'निसार' मोहीम नासा आणि इस्रो यांनी संयुक्तपणे विकसित केली आहे. या मोहिमेचा उद्देश पृथ्वीच्या सतत बदलणार्या वातावरणाचे निरीक्षण करणे आणि त्यासंबंधी विविध माहिती संकलित करणे आहे. या मोहिमेद्वारे, त्यांच्या उपग्रहांच्या साहाय्याने भूगर्भीय गतिकी, जलवायु परिवर्तन, वनस्पतींची वाढ आणि इतर पर्यावरणीय घटकांचे मूल्यांकन केले जाईल. नासा आणि इस्रोच्या सहकार्यामुळे, या मोहिमेने दोन्ही संस्थांच्या तांत्रिक ज्ञान आणि संसाधनांचा प्रभावी उपयोग केला आहे, त्यामुळे हा पर्याय योग्य ठरतो. यामुळे जागतिक तापमान वाढीवर लक्ष ठेवणे आणि निसर्गाच्या बदलांवर सुसंगत माहिती मिळवणे शक्य होईल.

भारताचे अंतराळ धोरण २०२४ हे 'आत्मनिर्भर भारत' या सरकारी उपक्रमाला बळकटी देईल. या धोरणाचा उद्देश भारताच्या अंतराळ कार्यक्रमाला आत्मनिर्भर बनवणे आणि देशातील तंत्रज्ञान विकासासाठी आवश्यक संसाधने आणि कौशल्ये विकसित करणे आहे. 'आत्मनिर्भर भारत' उपक्रमाच्या अंतर्गत, भारताने विविध क्षेत्रांमध्ये स्वदेशी उत्पादन आणि नवीन तंत्रज्ञानाच्या विकासावर लक्ष केंद्रित केले आहे. त्यामुळे, अंतराळ क्षेत्रात स्वदेशी क्षमतांचा विकास करून भारताला जागतिक स्तरावर आत्मनिर्भर बनवणे हे धोरणाचे मुख्य उद्दिष्ट आहे. यामुळे भारतीय उद्योगधंद्यांना नवीन संधी मिळतील आणि देशातील आर्थिक विकासाला चालना मिळेल. त्यामुळे, 'आत्मनिर्भर भारत' हा उपक्रम योग्य आहे.

चीनने अलीकडेच आपल्या सिवेई कमर्शियल रिमोट सेन्सिंग सॅटेलाईट सिस्टीमअंतर्गत दोन हाय-रिझोल्यूशन उपग्रह प्रक्षेपित केले आहेत. या उपग्रहांचा उद्देश भू-आधारित माहिती गोळा करणे, पर्यावरणाच्या निरीक्षणासाठी आणि कृषी व्यवस्थापनासाठी तसेच शहरी विकासाच्या मागोमाग राहण्यासाठी वापरला जातो. चीनच्या या उपग्रह प्रणालीमुळे देशाच्या साठवण आणि संसाधन व्यवस्थापनात सुधारणा होईल. याबरोबरच, या प्रक्षेपणामुळे चीनची जागतिक उपग्रह तंत्रज्ञानामध्ये स्पर्धात्मकता वाढेल. त्यामुळे, दोन उपग्रहांचे प्रक्षेपण हेच बरोबर उत्तर आहे, कारण यामुळे चीनचे तंत्रज्ञान आणि संशोधन क्षमतांमध्ये महत्त्वपूर्ण भर पडेल.

'कलाम-100' इंजिन 'विक्रम-1' प्रक्षेपक वाहनाचा भाग आहे. हे इंजिन भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (ISRO) विकसित केले आहे आणि याचा उद्देश कमी वजनाच्या उपग्रहांना कमी कक्षेत ठेवणे आहे. 'विक्रम-1' प्रक्षेपक हे भारताचे कमी किमतीचे कक्षीय प्रक्षेपण साधन आहे, जे खास करून लघुप्रवेशी उपग्रहांच्या प्रक्षेपणासाठी डिझाइन करण्यात आले आहे. 'कलाम-100' इंजिनाच्या कार्यक्षमतेमुळे 'विक्रम-1' प्रक्षेपकाला अधिक स्थिरता आणि विश्वासार्हता प्राप्त होते, ज्यामुळे भारताच्या अंतराळ प्रकल्पांमध्ये नवीन प्रगती साधता येते. त्यामुळे 'विक्रम-1' हा बरोबर पर्याय आहे.

ग्रुप कॅप्टन शुभांशू शुक्ला आणि ग्रुप कॅप्टन प्रशांत नायर यांची अवकाश मोहिमेसाठी अधिकृत निवड ऑगस्ट २०२४ मध्ये झाली होती. या निवडीद्वारे भारताच्या गगनयान मोहिमेतील मानवी अंतराळ उड्डाणासाठी योग्य व्यक्तींची निवड करण्यात आली आहे. या मोहिमेत भारतीय अंतराळ यानात चांद्रयानाच्या अंतराळवीरांना पाठवले जाणार आहे, ज्यामुळे भारतीय अंतराळ संशोधनात एक महत्त्वाचा टप्पा गाठला जात आहे. ऑगस्ट २०२४ मध्ये झालेल्या निवडीनंतर आता या गगनयात्रींना त्यांच्या प्रशिक्षण प्रक्रियेत सामील होण्यासाठी सज्ज करण्यात येईल, ज्यामुळे भारताच्या अंतराळ क्षमतांना एक नवा आयाम मिळेल. त्यामुळे, ऑगस्ट २०२४ हा बरोबर पर्याय आहे.

'ब्लू ओरिजिन' कंपनीच्या १० व्या अंतराळ पर्यटन मोहिमेला 'परफेक्ट १०' हे नाव देण्यात आले आहे. या मोहिमेत कंपनीने १० व्या प्रक्षेपणासाठी एक विशेष अनुभव प्रदान करण्याचा निर्धार केला आहे, ज्यामध्ये अंतराळातील अद्वितीय साहसी अनुभवाचा आनंद घेणारे पर्यटक सहभागी होऊ शकतील. 'परफेक्ट १०' नावामुळे या मोहिमेच्या अत्यंत महत्त्वपूर्णतेचा आणि यशस्वितेचा विचार केला गेला आहे, कारण हा एक विशेष मील का ठरतो. ब्लू ओरिजिनच्या या मोहिमेतून अंतराळ पर्यटन क्षेत्रात आणखी एक पाऊल पुढे टाकण्यात येत आहे, ज्यामुळे भविष्यात अधिक लोकांना अंतराळाच्या अनुभवाची संधी मिळण्याची आशा आहे. त्यामुळे 'परफेक्ट १०' हा पर्याय योग्य आहे.

'इंडियन नॅशनल स्पेस प्रमोशन अँड ऑथरायझेशन सेंटर' (IN-SPACe) ची प्रमुख भूमिका खाजगी क्षेत्राच्या अंतराळ क्रियाकलापांना प्रोत्साहन देणे आणि नियमन करणे आहे. IN-SPACe ने भारतातील खाजगी अंतराळ उद्योगाला प्रोत्साहन देण्यासाठी एक महत्त्वपूर्ण व्यासपीठ म्हणून कार्य करणे अपेक्षित आहे. यामध्ये खाजगी कंपन्या आणि स्टार्टअप्सना त्यांच्या अंतराळ प्रकल्पांसाठी आवश्यक असलेली परवाने आणि परिसर प्रदान करणे समाविष्ट आहे. या धोरणामुळे भारताच्या अर्थव्यवस्थेत नव्या तंत्रज्ञानाचा समावेश होईल आणि देशाच्या अंतराळ क्षेत्रात नविन संधी निर्माण होणार आहेत. त्यामुळे, 'खाजगी क्षेत्राच्या अंतराळ क्रियाकलापांना प्रोत्साहन देणे आणि नियमन करणे' हा पर्याय योग्य आहे.

फेब्रुवारी २०२५ मध्ये अमेझॉनने त्यांच्या पहिल्या इन-हाऊस क्वांटम कॉम्प्युटिंग चिप 'ओसेलॉट' (Ocelot) चे अनावरण केले. अमेझॉन, जे एक प्रमुख टेक्नोलॉजी कंपनी आहे, नेहमीच नव्या तंत्रज्ञानाच्या विकासात आघाडीवर राहिले आहे. क्वांटम कंप्यूटिंग हा एक अत्याधुनिक क्षेत्र आहे, ज्यामुळे जटिल समस्यांचे समाधान करण्याची क्षमता वाढते. 'ओसेलॉट' चिपच्या माध्यमातून अमेझॉनने क्वांटम कंप्यूटिंगच्या क्षेत्रात आपले स्थान मजबूत करण्याचे उद्दिष्ट ठेवले आहे. हा प्रकल्प त्यांच्या क्लाउड सेवा आणि संगणकीय क्षमतांना एक नवा आकार देण्यास मदत करेल. त्यामुळे 'ओसेलॉट' चिपच्या अनावरणामुळे अमेझॉनचा हा पर्याय बरोबर आहे.

'चंद्रयान ४' मोहिमेतील चांद्रयान ५ लँडर चंद्राच्या उत्तर ध्रुवाजवळ उतरणार आहे. या ठिकाणाच्या निवडीचे मुख्य कारण म्हणजे उत्तर ध्रुवाच्या क्षेत्रात जलसंपत्ती आणि चंद्राच्या पृष्ठभागावर संशोधनासाठी अनुकूल परिस्थिती उपलब्ध आहे. या भागात चंद्राच्या पृष्ठभागावर सतत सूर्यप्रकाश मिळतो, ज्यामुळे तिथे यानाचे कार्य करणे सोपे होईल. चंद्राच्या उत्तर ध्रुवाजवळ जलाचे साठे आणि इतर संसाधने देखील आढळण्याची शक्यता आहे, ज्यामुळे भविष्यातील चंद्रावर आधारित मिशनसाठी या क्षेत्राचे महत्त्व वाढते. त्यामुळे, चंद्राच्या उत्तर ध्रुवाजवळ उतरणे हे बरोबर उत्तर आहे.

भारतातील अंतराळ क्षेत्रात खाजगी क्षेत्राला अधिक संधी उपलब्ध करून देण्यासाठी अंतिम रूप दिलेल्या धोरणाला "भारतीय अंतराळ धोरण २०२४" असे नाव आहे. या धोरणामध्ये खाजगी कंपन्यांना अंतराळातील विविध कार्यात सहभागी होण्यासाठी आवश्यक असलेली आधारभूत सुविधा, तंत्रज्ञान व वित्तीय मदत देण्याचा विचार आहे. यामुळे भारताच्या अंतराळ उद्योगात अधिक स्पर्धा निर्माण होईल आणि नव्या तंत्रज्ञानाच्या विकासाला गती मिळेल. भारतीय अंतराळ धोरण २०२४ च्या अंमलबजावणीमुळे नव्या उपक्रमांना चालना मिळेल, ज्यामुळे आंतरराष्ट्रीय स्तरावर भारताची उपस्थिति वाढेल. त्यामुळे हा पर्याय बरोबर आहे, कारण तो समकालीन गरजांसाठी योग्य आणि प्रगतिशील दृष्टिकोन दर्शवतो.

'ब्लू घोस्ट' लँडर चंद्राच्या ईशान्य भागातील दरीत उतरला आहे. या भागात लँडरच्या उतराईने चंद्राच्या भौगोलिक संरचनेवर आणि तिथल्या भौतिक गुणधर्मांवर महत्त्वपूर्ण माहिती संकलित करण्यास सक्षम होईल. ईशान्य भागातील दरीमध्ये विविध भूपृष्ठीय वैशिष्ट्ये आणि खडकांचा अभ्यास करणे शक्य होईल, ज्यामुळे चंद्राच्या उत्पत्ती आणि विकासाबद्दल अधिक माहिती मिळवता येईल. याशिवाय, या लँडरने चंद्राच्या या विशेष स्थळावरून केलेले निरीक्षण मानवतेसाठी उपयुक्त ठरतील, त्यामुळे चंद्राच्या अन्य भागांबद्दल अधिक जाणून घेण्यास मदत होईल. यामुळे 'चंद्राच्या ईशान्य भागातील दरी' हा पर्याय बरोबर आहे.

न्यूस्पेस इंडिया लिमिटेड (NSIL) ची भूमिका भारतीय अंतराळ धोरण २०२४ नुसार प्रामुख्याने अंतराळ क्षेत्रातील व्यावसायिक कार्यांची अंमलबजावणी करणे यावर आधारित असेल. हे धोरण भारताच्या अंतराळ क्षेत्रातील व्यावसायिकता वाढविण्यावर लक्ष केंद्रित करते, ज्यानुसार निजी क्षेत्राला अधिक संधी देण्यात येणार आहेत. NSIL च्या अंतर्गत, विविध व्यावसायिक उपक्रम, उपग्रह प्रक्षेपण, सेवा पुरवठा आणि अंतराळ तंत्रज्ञानाचा वापर यांचा समावेश होईल, ज्यामुळे भारतात अंतराळ क्षेत्रात नवउद्यमशीलता आणि नवीन तंत्रज्ञान विकसित करण्यास चालना मिळेल. त्यामुळे, NSIL ची कार्यक्षमता आणि उद्दिष्टे या धोरणाच्या अनुषंगाने अधिक मजबूत बनतील आणि त्या उद्योगाच्या विकासात महत्त्वाची भूमिका बजावतील.

इस्त्रोच्या मायक्रोप्रोसेसर्सची निर्मिती सेमीकंडक्टर लॅबोरेटरी (SCL), चंदीगड येथे झाली आहे. SCL ही भारत सरकारच्या विज्ञान आणि तंत्रज्ञान मंत्रालयाच्या अधीन असलेली एक संघटित संस्था आहे, जी विशेषतः सेमीकंडक्टर तंत्रज्ञानाच्या विकासात आणि संबंधित उत्पादकतेमध्ये काम करते. इथल्या संशोधकांनी उच्च दर्जाचे मायक्रोप्रोसेसर्स विकसित केले, जे भारतीय अवकाश संशोधन संस्थेच्या विविध प्रकल्पांमध्ये वापरले जातात. या ठिकाणी तयार केलेले मायक्रोप्रोसेसर्स भारताच्या स्पेस प्रोग्रामला मजबूत आधार देण्यास महत्त्वाची भूमिका बजावतात. त्यामुळे, इस्त्रोच्या मायक्रोप्रोसेसर्सची निर्मिती SCL, चंदीगड येथे झाली हे बरोबर आहे.

'न्यूस्पेस इंडिया लिमिटेड' (NSIL) भारतीय अंतराळ धोरण २०२४ मध्ये इस्रो (ISRO) च्या व्यावसायिक शाखा म्हणून काम करेल. इस्रो ही भारताची प्रमुख अंतराळ संस्था आहे, जिने अंतराळ संशोधन आणि विकासामध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे. NSIL चा उद्देश इस्रोच्या तंत्रज्ञानाचा व्यावसायिक उपयोग करणे आणि अंतराळ क्षेत्रात नव्या उद्योगांना संधी देणे आहे. यामुळे भारताच्या अंतराळ क्षमतांचा विकास होईल आणि खाजगी क्षेत्राला सामावून घेतल्याने देशाच्या आर्थिक विकासास चालना मिळेल. इस्रोच्या अनुभवाचा फायदा घेऊन, NSIL आंतरराष्ट्रीय स्तरावर स्पर्धात्मकता वाढवण्यास सक्षम होईल, त्यामुळे इस्रो आणि NSIL दोघांचाही लाभ होईल.

सिवेई गाओजिंग उपग्रह जिउक्वान उपग्रह प्रक्षेपण केंद्रावरून प्रक्षिप्त करण्यात आले. जिउक्वान केंद्र हे चीनच्या उत्तर-पश्चिम भागात स्थित आहे आणि ते विविध उपग्रहांचे प्रक्षेपण करण्यासाठी प्रसिद्ध आहे. या केंद्रावरून प्रक्षिप्त केलेले उपग्रह सामान्यतः पृथ्वी निरीक्षण, संचार आणि वैज्ञानिक संशोधन यांसारख्या विविध उद्देशांसाठी वापरले जातात. जिउक्वान उपग्रह प्रक्षेपण केंद्राची भौगोलिक स्थिती, प्रगत तंत्रज्ञान आणि प्रक्षेपणाची यंत्रणा यामुळे ते उपग्रह प्रक्षेपणासाठी अत्यंत उपयुक्त ठरते. त्यामुळे या प्रश्नासाठी 'जिउक्वान उपग्रह प्रक्षेपण केंद्र' हा पर्याय योग्य आहे.

सिवेई गाओजिंग उपग्रह लाँग मार्च-२सी रॉकेटच्या साह्याने प्रक्षिप्त करण्यात आले. लाँग मार्च-२सी हा चीनच्या उपग्रह प्रक्षेपणासाठी वापरण्यात येणारा एक विश्वासार्ह रॉकेट आहे, जो विविध प्रकारच्या उपग्रहांच्या प्रक्षेपणासाठी योग्य आहे. या रॉकेटची रचना हे सुनिश्चित करते की उपग्रह सुरक्षितपणे आणि अचूकतेने त्यांच्या निश्चित कक्षेत पाठवला जाईल. लाँग मार्च-२सी रॉकेटच्या माध्यमातून केलेल्या प्रक्षेपणामध्ये त्याच्या शक्ती, स्थिरता आणि कार्यक्षमता यांमुळे सिवेई गाओजिंग उपग्रहाच्या प्रक्षेपणाची यशस्विता सुनिश्चित झाली. त्यामुळे, लाँग मार्च-२सी हे बरोबर उत्तर आहे.

भारतीय अंतराळ धोरण २०२४ अंतर्गत, अंतराळ क्षेत्रातील विकासाची जबाबदारी प्रामुख्याने न्यूस्पेस इंडिया लिमिटेड (NSIL) वर असेल. NSIL हे भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेच्या उपकंपनी आहे, ज्याचे उद्दिष्ट म्हणजे व्यावसायिक उद्देशांसाठी अंतराळ तंत्रज्ञानाचा वापर करणे आणि भारतीय उद्योगांना अंतराळ क्षेत्रात प्रोत्साहन देणे. हे संस्थेच्या धोरणानुसार अंतराळ सेवांचे व्यावसायिककरण करण्यासाठी एक महत्त्वाचे पाऊल आहे, जे भारताच्या अर्थव्यवस्थेला तसेच तंत्रज्ञानाच्या विकासाला चालना देईल. त्यामुळे, NSIL चा समावेश या धोरणात करणे हे योग्य आहे, कारण ते देशातील प्रगतीसाठी अनिवार्य आहे.

आदित्य-L1 मोहिमेने सौर ज्वालांची प्रतिमा टिपली आहे. या मोहिमेचा मुख्य उद्देश सूर्याच्या विविध प्रकारच्या क्रियाकलापांचे निरीक्षण करणे आणि त्यांचे गहन अध्ययन करणे आहे. सौर ज्वाला म्हणजे सूर्याच्या पृष्ठभागावरून फेकल्या जाणाऱ्या उच्च तापमानाच्या गॅसच्या भव्य लहरी आहेत, ज्या सूर्याच्या वातावरणातील तापमान आणि दाबाच्या बदलांमुळे निर्माण होतात. या मोहिमेद्वारे सौर ज्वालांची निरीक्षणे केली जातात, ज्यामुळे सूर्याच्या कार्यप्रणालीबद्दल अधिक माहिती मिळवता येते. यामुळे पृथ्वीवरच्या वातावरणात होणाऱ्या बदलांचे अनुमान काढणे आणि भविष्यातील विचारांमध्ये सुधारणा करणे शक्य होते. त्यामुळे सौर ज्वालांची प्रतिमा टिपणे हे या मोहिमेचे बरोबर उत्तर आहे.

'अॅक्सिऑम ४' मोहिमेतील अवकाश यानाचे नाव क्रू ड्रॅगन आहे. स्पेसएक्सने विकसित केलेले हे यान आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानकाकडे (आयएसएस) प्रवास करण्यासाठी खास तयार करण्यात आले आहे. क्रू ड्रॅगन यानाच्या सहाय्याने माणसांचा अवकाशात सुरक्षित प्रवास सुनिश्चित केला जातो. या मोहिमेचा उद्देश अवकाश संशोधन आणि मानवाच्या दीर्घकालीन अवकाशातील उपस्थितीला प्रोत्साहन देणे आहे. क्रू ड्रॅगन यानाने आधीच अनेक यशस्वी मोहिमांचे संचालन केले आहे, ज्यामुळे ते वैमानिकांसाठी विश्वसनीय ठरले आहे. त्यामुळे 'अॅक्सिऑम ४' मोहिमेत क्रू ड्रॅगन यानाचा समावेश असणे हे बरोबर आहे.

जेफ बेझोस यांची अंतराळ कंपनी 'ब्लू ओरिजिन' आहे. ही कंपनी 2000 मध्ये स्थापन करण्यात आली होती आणि तिचा मुख्य उद्देश म्हणजे अंतराळ प्रवासाला सुलभ करणे आणि त्यास अधिक लोकप्रिय बनवणे आहे. ब्लू ओरिजिनने विविध प्रकारची अंतराळ तंत्रज्ञान विकसित केली आहे, ज्यामध्ये न्यू शेफर्ड एकूण साठवण करणारे यान समाविष्ट आहे, जे पर्यटकांना कमी कक्षेत परिभ्रमण करायला सक्षम करते. कंपनीने संपूर्ण मानवजातीसाठी अंतराळ प्रवासाच्या संधी उपलब्ध करून देण्याच्या दृष्टीने महत्त्वपूर्ण पाऊल उचलले आहे. यामुळे 'ब्लू ओरिजिन' हे बरोबर उत्तर आहे, कारण अन्य पर्यायांमध्ये असलेली कंपन्या बेझोस यांच्या संबंधित नाहीत.

विंग कमांडर राकेश शर्मा यांच्यानंतर भारतीय नागरिकत्व असणाऱ्या व्यक्तीने अवकाश प्रवास करण्यासाठी चार दशकांमध्ये या क्षेत्रात महत्वपूर्ण घडामोडी घडल्या. राकेश शर्मा यांनी 1984 मध्ये सोविएट संघाच्या सोयुझ टी-11 मोहिमेद्वारे अवकाशात प्रवेश केला होता. त्यानंतर भारतीय नागरिकता असणाऱ्या व्यक्तीने अवकाशात जाण्यासाठी संबंधित तंत्रज्ञान आणि संरचना विकसित करण्यासाठी वेळ लागला. 2021 मध्ये भारतीय अवकाश संशोधन संस्थेने (इस्रो) गगनयान मोहिमेची घोषणा केली, ज्यामध्ये भारतीय नागरिकांना अवकाशात पाठवण्याचा उद्देश आहे. यामुळे, राकेश शर्मा यांच्यानंतर चार दशकांनंतर भारतीय नागरिकत्व असणारी व्यक्ती अवकाश प्रवासात यशस्वी होईल हे बरोबर आहे.

सुनीता विल्यम्स यांनी आतापर्यंत 62 तास 9 मिनिटे स्पेसवॉक केला आहे, जे त्यांना सर्वात जास्त वेळ स्पेसवॉक करणाऱ्या महिलांमध्ये समाविष्ट करते. त्यांच्या या कार्यामुळे त्यांनी अंतराळातील विविध वैज्ञानिक प्रयोग आणि संशोधनासाठी महत्त्वपूर्ण योगदान दिले आहे. स्पेसवॉक या प्रक्रियेत वैज्ञानिक आणि तांत्रिक कार्ये पार करणे आवश्यक असते, ज्यासाठी उच्च कौशल्याची आवश्यकता असते. सुनीता विल्यम्स यांचा हा वेळ अंतराळामध्ये केलेल्या कामांबद्दल दर्शवतो. त्यांच्या या यशामुळे भारतीय अंतराळ कार्यक्रमास आणि जागतिक स्तरावर महिलांच्या स्पेस कार्यक्रमास प्रोत्साहन मिळाले आहे. त्यामुळे 62 तास 9 मिनिटे हा पर्याय बरोबर आहे.

'इस्रो'ची भूमिका भारतीय अंतराळ धोरण २०२४ नुसार प्रामुख्याने अंतराळ संशोधनावर लक्ष केंद्रित करेल. या धोरणाचा मुख्य उद्देश म्हणजे भारताच्या अंतराळ विज्ञान आणि तंत्रज्ञानामध्ये प्रगती करणे, तसेच विविध वैज्ञानिक आणि तांत्रिक आव्हानांना सामोरे जाणे. अंतराळ संशोधनामुळे नवीन तंत्रज्ञान विकसित करण्यास मदत होते, ज्यामुळे विविध क्षेत्रांमध्ये, जसे की कृषी, पर्यावरण, जलविज्ञान इत्यादींमध्ये सुधारणा केली जाऊ शकते. या धोरणानुसार, इस्रो अंतराळ विज्ञानाच्या क्षेत्रात प्रदीर्घ ठराविक योजना आणि मिशन्स राबविण्यावर जोर देईल, ज्यामुळे देशाच्या विकासाला गती मिळेल. त्यामुळे, अंतराळ संशोधनावर लक्ष केंद्रित करणे हे बरोबर आहे.

अंतराळ क्षेत्रात खाजगी गुंतवणुकीला प्रोत्साहन देण्याचे उद्दिष्ट भारतीय अंतराळ धोरण २०२४ ने ठेवले आहे. हे धोरण भारतीय अंतराळ क्षेत्रात व्यावसायिकता वाढविण्यावर आणि खाजगी क्षेत्राच्या सहभागाला महत्व देण्यावर जोर देते. यात खाजगी कंपन्यांना अंतराळ सेवांमध्ये गुंतवणूक करण्यास आणि त्यांच्या उपक्रमांना पाठिंबा देण्यास प्रोत्साहन दिले जाते, ज्यामुळे भारतीय अंतराळ उद्योगात नवउद्यम आणि तंत्रज्ञानाचा विकास साधता येतो. या धोरणामुळे भारताच्या अंतराळ क्षेत्रात जागतिक स्तरावर स्पर्धात्मकता वाढवता येईल, तसेच देशाच्या आर्थिक विकासात योगदान मिळवता येईल. यामुळे खाजगी क्षेत्राच्या सहभागाने अंतराळ संशोधन आणि तंत्रज्ञानाच्या क्षेत्रात नव्या संधी निर्माण होतील.

'थ्री गॉर्जेस अंटार्क्टिक आय' दुर्बिण चीनने स्थापित केली आहे. या दुर्बिणीचा उद्देश अंटार्क्टिक परिसरातील भौगोलिक आणि पर्यावरणीय संशोधन करणे आहे. चीनच्या वैज्ञानिक संशोधनाची वाढती आवड आणि अंटार्क्टिकवर त्यांच्या उपस्थितीची वाढ यामुळे या दुर्बिणीची स्थापना करण्यात आली. अंटार्क्टिक क्षेत्रातील हवामान, बर्फाच्या पातळी आणि विविध जैविक घटकांचे निरीक्षण करण्यासाठी या दुर्बिणीचा उपयोग होतो. त्यामुळे, चीनने स्थापित केलेली 'थ्री गॉर्जेस अंटार्क्टिक आय' दुर्बिण ही योग्य उत्तर आहे, कारण ती चीनच्या संशोधनाच्या ध्येयांचा समावेश करते आणि या क्षेत्रातील चीनच्या वाढत्या महत्त्वाचे प्रतीक आहे.

'स्फीअरएक्स' वेधशाळेचा उद्देश संपूर्ण आकाशाचा नकाशा तयार करणे आहे. या वेधशाळेचे प्रमुख कार्य म्हणजे आकाशातील तारे, गॅलॅक्सीज आणि अन्य खगोलीय वस्तूंचे विस्तृत आणि अचूक नकाशे तयार करणे. यामुळे वैज्ञानिकांना आकाशातील विविध गोष्टींचा अभ्यास करण्याची संधी मिळते, जसे की आकाशगंगा, ताऱ्यांचे वितरण आणि त्यांच्या विशेषतांचा अभ्यास. यामुळे खगोलशास्त्रात नवीन माहिती मिळविण्यात मदत होते, जी आपल्या ब्रह्मांडाच्या समजेलला प्रगती करते. त्यामुळे हा पर्याय बरोबर आहे, कारण 'स्फीअरएक्स' प्रामुख्याने संपूर्ण आकाशाचा नकाशा तयार करण्याच्या उद्देशाने कार्यरत आहे.

डॉ. एस. सोमनाथ यांनी म्हटले आहे की, हे मायक्रोप्रोसेसर्स अंतराळ आणि संरक्षण क्षेत्रातील 'मेक इन इंडिया' आणि 'आत्मनिर्भर भारत' प्रयत्नांना हातभार लावतील. भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (इस्रो) विकसित केलेले मायक्रोप्रोसेसर्स अवकाश तंत्रज्ञानात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात, कारण ते सटीकता आणि कार्यक्षमता सुनिश्चित करतात. संरक्षण क्षेत्रात, या मायक्रोप्रोसेसर्सचा वापर अत्याधुनिक उपकरणांमध्ये केला जातो, ज्यामुळे भारताच्या सुरक्षेच्या आवश्यकतांनुसार स्वदेशी उत्पादन क्षमता वाढवण्यात मदत होते. या दोन्ही क्षेत्रांमध्ये आत्मनिर्भरता साधण्यासाठी स्थानिक उत्पादन आणि संशोधनावर भर देणे आवश्यक आहे, आणि त्यामुळे या क्षेत्रांना प्रगती साधता येईल. त्यामुळे 'अंतराळ आणि संरक्षण' हा पर्याय योग्य आहे.

इस्त्रोने अवकाश अनुप्रयोगांसाठी विक्रम ३२०१ आणि कल्पना ३२०१ या दोन ३२-बिट मायक्रोप्रोसेसर्सची निर्मिती केली आहे. विक्रम ३२०१ मायक्रोप्रोसेसर हा उच्च कार्यक्षमता आणि कमी ऊर्जा वापरासाठी डिझाइन केलेला आहे, ज्यामुळे तो विविध अवकाश अनुप्रयोगांसाठी उपयुक्त ठरतो. कल्पना ३२०१ हा दुसरा मायक्रोप्रोसेसर आहे जो एकत्रित संगणकीय कार्यक्षमता आणि विश्वसनीयता प्रदान करतो, त्यामुळे हे दोन्ही मायक्रोप्रोसेसर्स अवकाश तंत्रज्ञानात महत्त्वाची भूमिका बजावतात. या मायक्रोप्रोसेसर्सच्या निर्मितीमुळे भारताच्या अवकाश संशोधनात आत्मनिर्भरतेचा एक महत्त्वाचा टप्पा गाठला गेला आहे, त्यामुळे विक्रम ३२०१ आणि कल्पना ३२०१ हे योग्य उत्तर आहे.

भारतीय अंतराळ धोरण २०२४ हे २०२४ वर्षापासून प्रभावी होणार आहे. या धोरणाच्या माध्यमातून भारताच्या अंतराळ कार्यक्रमाला नवा गती प्रदान केला जाणार आहे, ज्यामुळे विविध क्षेत्रांमध्ये संशोधन आणि विकासाला चालना मिळेल. या धोरणात भारतीय अंतराळ संशोधन संघटनेच्या (ISRO) योजनांचा समावेश आहे, ज्यामुळे अधिक उपग्रह प्रक्षेपण, चांद्र आणि मंगळ मिशन्स यांसारख्या महत्वाकांक्षी प्रकल्पांना पुढे जाण्यासाठी आधार मिळेल. यामुळे भारताच्या तंत्रज्ञानातील प्रगतीसाठी एक नवा युग सुरू होईल. म्हणून, '२०२४' हा पर्याय योग्य आहे, कारण तो धोरणाच्या प्रभावी होण्याच्या वर्षाशी संबंधित आहे.

सिवेई गाओजिंग उपग्रह चीनने प्रक्षेपित केला आहे. चीनने आपल्या अंतराळ कार्यक्रमात अनेक महत्वाच्या उपग्रहांची यशस्वीरित्या प्रक्षेपण केली आहेत, ज्यामध्ये सिवेई गाओजिंग उपग्रहांचा समावेश आहे. या उपग्रहाचा उद्देश पृथ्वीवरील भौगोलिक माहिती संकलित करणे आणि विविध क्षेत्रांमध्ये डेटा प्रदान करणे आहे, जसे की कृषी, शहरी योजना आणि पर्यावरणीय निरीक्षण. चीनच्या अवकाश तंत्रज्ञानामध्ये प्रगती आणि वाढती क्षमता यामुळे त्यांचा जागतिक स्तरावर महत्त्व वाढला आहे. त्यामुळे, सिवेई गाओजिंग उपग्रह चीनने प्रक्षेपित केला हे बरोबर आहे.

भारताच्या गगनयान मोहिमेसाठी निवड झालेल्या ग्रुप कॅप्टन शुभांशू शुक्ला यांचा समावेश असलेल्या 'अॅक्सिऑम ४' मोहिमेचे प्रक्षेपण मे २०२५ मध्ये होणार आहे. ही मोहिम भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेच्या (ISRO) गगनयान प्रकल्पाचा एक महत्त्वाचा भाग आहे, ज्यामध्ये भारतीय अंतराळवीरांना अवकाशात पाठवण्याचा उद्देश आहे. 'अॅक्सिऑम ४' ही एक आंतरराष्ट्रीय मिशन आहे, ज्यामध्ये भारतीय अंतराळवीर यशस्वीरित्या प्रशिक्षित आणि तयार केले गेले आहेत. मे २०२५ हा बरोबर पर्याय आहे, कारण यावेळी प्रक्षेपणाची तारीख निश्चित करण्यात आली आहे, आणि त्यामुळे गगनयान मोहिमेच्या प्रगतीत महत्त्वाची वाटचाल होणार आहे.

'K2-18b' बाह्यग्रहावर संभाव्य जीवनाच्या चिन्हांचा शोध जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोपने लावला आहे. जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोप हा आधुनिक विज्ञानातील एक अत्याधुनिक उपकरण आहे, जो अंतरिक्षातील दृष्य आणि परिमाणाच्या क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण प्रगती साधण्यासाठी विकसित करण्यात आला आहे. यामुळे दृष्टिक्षेपात येणाऱ्या गॅस, धूल, आणि इतर सामग्रीचे विश्लेषण करणे शक्य झाले आहे, जे बाह्यग्रहांच्या वातावरणाबद्दल माहिती मिळविण्यासाठी महत्त्वाचे आहे. K2-18b वरील जल व वायूंच्या उपस्थितीचा अभ्यास करून, जेम्स वेब टेलिस्कोपने जीवनाच्या संभाव्य चिन्हांचा शोध लावला, ज्यामुळे या ग्रहाबाबत जागतिक स्तरावर चर्चा आणि संशोधन वाढले आहे. त्यामुळे जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोप हे या शोधाचे प्रमुख साधन आहे.

'ब्लू ओरिजिन' च्या NS-31 मोहिमेत 6 महिलांचा समावेश होता. या मोहिमेत महिलांच्या उपस्थितीचा महत्त्वाचा भाग होता, कारण यामुळे महिलांचे अंतराळातील योगदान आणि सहभाग यावर प्रकाश टाकला जातो. 6 महिलांचा समावेश असलेल्या या मोहिमेमुळे महिला अंतराळ प्रवासात अधिक सक्रियपणे सहभागी होऊ शकतात, ज्यामुळे विविध क्षेत्रांमध्ये महिलांच्या सक्षमीकरणाचा एक सकारात्मक संदेश जातो. 'ब्लू ओरिजिन' च्या NS-31 मोहिमेत महिलांची संख्या वाढवण्याचा हा एक महत्त्वाचा पाऊल आहे, जे आगामी काळात महिलांच्या अंतराळ प्रवासात अधिक संधी निर्माण करेल. त्यामुळे, 6 महिलांचा समावेश असलेला पर्याय योग्य आहे.

तुषार मेहता हे ब्लू ओरिजिन यानाने प्रवास करणारे दुसरे भारतीय वंशाचे व्यक्ती ठरले आहेत. ब्लू ओरिजिन, जे जेफ बेजोसद्वारे स्थापित केले गेले आहे, त्यांनी अवकाश पर्यटनाच्या क्षेत्रात एक महत्त्वाची पाऊल उचलले आहे. तुषार मेहता यांचा प्रवास अत्यंत ऐतिहासिक आहे, कारण त्याआधी अवकाशात गेलेल्या भारतीय वंशाच्या व्यक्तींची संख्या फारच कमी आहे. त्यांनी या मोहिमेत भाग घेतल्यामुळे भारतीय समुदायात अवकाश क्षेत्रातील संधींची जागरूकता वाढली आहे आणि तरुण पिढीला प्रेरणा दिली आहे. तुषार यांचा हा प्रवास भारतीय वंशाच्या व्यक्तींसाठी एक महत्त्वाचा टप्पा आहे, म्हणून हे उत्तर 'दुसरे' बरोबर आहे.

ग्रुप कॅप्टन शुभांशु शुक्ला भारताच्या गगनयान मोहिमेसाठी अॅक्सिऑम 4 मोहिमेचा भाग आहेत. अॅक्सिऑम 4 ही एक महत्त्वाची आंतरराष्ट्रीय अंतराळ मोहिम आहे ज्यात भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (ISRO) भारतीय अंतराळयात्रींना प्रशिक्षण देण्यासाठी आणि त्यांना अंतराळात पाठवण्यासाठी सहकार्य केले आहे. या मोहिमेत भारतीय अंतराळयात्रींना विविध शास्त्रीय प्रयोग करण्यात आले आहेत, ज्यामुळे भारताच्या अंतराळ कार्यक्रमाची क्षमता वाढली आहे. या मोहिमेमुळे भारताच्या गगनयान कार्यक्रमाला एक महत्त्वाचा टप्पा गाठण्यात आला आहे, कारण यात भारतीय यानांचे विश्लेषण करण्यासाठी आणि त्याच्या यशस्वीतेसाठी आवश्यक असलेल्या कौशल्यांचा विकास करण्यात आला आहे. त्यामुळे शुभांशु शुक्ला अॅक्सिऑम 4 मोहिमेचा महत्त्वाचा भाग आहेत.

'अॅक्सिऑम ४' मोहिमेतील कमांडर अमेरिका देशाचे आहेत. ही मोहिम स्पेसएक्सद्वारे आयोजित करण्यात आली आहे, जिथे नासाच्या अंतराळवीरांसोबत अमेरिकेचे कमांडर कार्यरत आहेत. या मोहिमेत अमेरिका आपल्या आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करून अंतराळात एक महत्त्वपूर्ण टप्पा गाठण्याचा प्रयत्न करत आहे. अमेरिकेच्या अंतराळ अन्वेषणाच्या ऐतिहासिक पार्श्वभूमीमुळे या मोहिमेला विशेष महत्व प्राप्त झाले आहे. अमेरिकेच्या अंतराळवीरांची उपस्थिती आणि नेतृत्वामुळे 'अॅक्सिऑम ४' मोहिमा अधिक यशस्वी होण्याच्या दिशेने पुढे जात आहे, त्यामुळे अमेरिका हा बरोबर पर्याय आहे.

'अॅक्सिऑम ४' मोहिमेतील 'मिशन स्पेशालिस्ट' स्लॅवोझ ऊझान्स्की पोलंडचे आहेत. ते एक प्रसिद्ध अंतराळवीर आहेत आणि त्यांच्या यशामुळे पोलंड देशाची आंतरराष्ट्रीय अंतराळ संशोधनात महत्त्वाची उपस्थिती आहे. या मोहिमेत त्यांच्या योगदानामुळे अवकाश विज्ञानात नवीन पर्व सुरू होणार आहे. पोलंडच्या अंतराळ अभियानात ऊझान्स्की यांची भूमिका महत्त्वाची आहे, कारण त्यांनी आपल्या ज्ञान आणि कौशल्यांचा उपयोग करून मिशनच्या यशासाठी योगदान दिले आहे. त्यामुळे, पोलंड हा बरोबर पर्याय आहे, कारण स्लॅवोझ ऊझान्स्की यांचे मूळ पोलंडमध्ये आहे आणि त्यांनी पोलंडचे प्रतिनिधित्व करणे हे त्यांच्या कर्तृत्वाचे प्रतीक आहे.

ब्लू ओरिजिन कंपनीने २५ फेब्रुवारी २०२५ रोजी १० व्या अंतराळ पर्यटन मोहिमेची सुरुवात केली. या मोहिमेत, कंपनीने तिच्या न्यू शेपर्ड रॉकेटचा वापर करून प्रवाशांना कमी गुरुत्वाकर्षण अनुभवण्याची संधी दिली. १० व्या मोहिमेच्या माध्यमातून, अंतराळ पर्यटनाच्या क्षेत्रात आणखी एक पाऊल पुढे टाकण्यात आले आहे, ज्यामुळे सामान्य नागरिकांना अंतराळात जाण्याची संधी मिळत आहे. ही मोहिम कंपनीच्या दृष्टीकोनानुसार अत्यंत महत्त्वाची आहे, कारण ते अंतराळ पर्यटनाचे व्यावसायीकरण करण्याच्या दिशेने काम करत आहेत. त्यामुळे, १० व्या मोहिमेची सुरुवात करणे हे बरोबर उत्तर आहे.

'निसार' मोहीम पृथ्वीच्या पृष्ठभागाचे नकाशे तयार करेल, हे बरोबर आहे. 'निसार' म्हणजे 'NASA-ISRO Synthetic Aperture Radar' हा एक संयुक्त उपक्रम आहे ज्यामध्ये नासा आणि इस्रो सहभागी आहेत. या मोहिमेचा मुख्य उद्देश पृथ्वीच्या पृष्ठभागावर होणाऱ्या बदलांचे निरीक्षण करणे आहे, जसे की भूस्खलन, जलवायु परिवर्तन, वनस्पतींची वाढ इत्यादी. या मोहिमेद्वारे मिळवलेला डेटा वैज्ञानिक संशोधनासाठी अत्यंत उपयुक्त ठरेल आणि पर्यावरणीय समस्यांचे निराकरण करण्यामध्ये मदत करेल. त्यामुळे, 'निसार' मोहिमेमुळे पृथ्वीच्या पृष्ठभागाचे नकाशे तयार करण्याची प्रक्रिया महत्त्वाची ठरते.

'चंद्रयान ४' मोहिमेतील लँडर चंद्रावर उतरल्यानंतर एक चंद्र दिवस (सुमारे १४ पृथ्वी दिवस) कार्य करेल. चंद्रावर एक चंद्र दिवस म्हणजे सूर्याच्या उगव्या आणि अस्ताच्या चक्राच्या वेळेत एक पूर्ण चक्र, जे पृथ्वीच्या १४ दिवसांच्या तुलनेत आहे. या कालावधीत लँडर विविध प्रयोग, डेटा संकलन व चंद्राच्या पृष्ठभागावरील संशोधनासाठी कार्यरत राहील. यामुळे वैज्ञानिकांना चंद्राच्या भौगोलिक व भूगर्भीय स्थितीचा सखोल अभ्यास करण्याची संधी मिळेल. त्यामुळे 'एक चंद्र दिवस (सुमारे १४ पृथ्वी दिवस)' हा पर्याय योग्य आहे, कारण तो लँडरच्या कार्यकाळाशी सुसंगत आहे आणि चंद्राच्या चक्राचे योग्य प्रतिनिधित्व करतो.

'अॅक्सिऑम ४' मोहीम स्पेसएक्स (SpaceX) च्या 'फाल्कन ९' रॉकेटच्या साह्याने पार पडणार आहे. स्पेसएक्सने आपल्या रॉकेट तंत्रज्ञानामुळे स्पेस इंडस्ट्रीमध्ये एक नवा मानक स्थापित केला आहे, आणि 'फाल्कन ९' रॉकेट अत्यंत विश्वासार्ह आणि कार्यक्षम आहे. या मोहिमेत विविध अंतराळ प्रयोग आणि संशोधनासाठी महत्त्वपूर्ण साधनांचा समावेश आहे. अॅक्सिऑम ४ मोहिमेत अंतराळवीरांच्या कार्यक्षमतेवर केंद्रित केले जाते, ज्यामुळे मानवजातीच्या अंतराळातल्या प्रवासाची नवीन कल्पनांचा शोध घेता येतो. स्पेसएक्सच्या सहकार्यामुळे अॅक्सिऑम ४ मोहिमेची यशस्विता अधिक गतीशील होईल, त्यामुळे स्पेसएक्स हा पर्याय योग्य आहे.

'अॅक्सिऑम ४' मोहिमेमध्ये शुभांशू शुक्ला यांची भूमिका कॅप्टन आहे. कॅप्टन म्हणून, ते अवकाशात पाठवण्यात येणाऱ्या भारतीय अंतराळवीरांच्या गटाचे नेतृत्व करणार आहेत. या मोहिमेत शुभांशू शुक्ला यांना महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावावी लागणार आहे, कारण ते प्रशिक्षण घेतलेल्या अंतराळवीरांच्या सुरक्षिततेसाठी आणि यशस्वी उड्डाणासाठी जबाबदार असतील. कॅप्टन म्हणून त्यांच्या भूमिकेत तांत्रिक कौशल्य, नेतृत्व आणि संकट व्यवस्थापनाची आवश्यकता असेल, ज्यामुळे माणूस अवकाशात यशस्वीरित्या कार्य करू शकेल. त्यामुळे, 'कॅप्टन' हा पर्याय योग्य आहे आणि त्यांच्या स्तरावर महत्त्वपूर्ण कामगिरी करण्याची अपेक्षा आहे.

'चंद्रयान ४' मोहिमेचे मुख्य उद्दिष्ट चंद्रावरील नमुने पृथ्वीवर परत आणणे (लूनर सॅम्पल रिटर्न) आहे. या मोहिमेद्वारे भारतीय अवकाश संशोधन संस्थेने (इस्रो) चंद्राच्या पृष्ठभागावरून विविध खनिजे आणि तत्त्वांचे नमुने संकलित करणे आणि त्यांना पृथ्वीवर आणणे अपेक्षित आहे. या नमुन्यांद्वारे वैज्ञानिकांना चंद्राच्या भूगर्भीय इतिहास, रासायनिक संरचना आणि त्या संदर्भातील माहिती मिळवता येईल, ज्यामुळे चंद्र आणि पृथ्वीच्या निर्मितीची गुत्थी सोडविण्यात मदत होईल. चंद्रावरील नमुने संकलनामुळे भविष्यातील चंद्रावर संशोधन व मानव वसाहतीच्या संभाव्यतेबाबत महत्त्वपूर्ण माहिती उपलब्ध होईल, त्यामुळे हा पर्याय योग्य आहे.

इस्त्रोने विकसित केलेल्या मायक्रोप्रोसेसर्सची श्रेणी ३२-बिट आहे. ३२-बिट मायक्रोप्रोसेसर्स हे संगणक प्रणालींमध्ये कार्यक्षमता आणि माहिती प्रक्रिया करण्यासाठी खूप महत्त्वाचे आहेत. या प्रकारच्या प्रोसेसर्सद्वारे एकाच वेळी ३२-बिट डेटा प्रक्रियेत आणता येतो, ज्यामुळे कार्यक्षमता सुधारते आणि उच्च गतीने डेटा प्रक्रिया करणे शक्य होते. इस्त्रोच्या या मायक्रोप्रोसेसर्सचा वापर विविध वैज्ञानिक, तांत्रिक आणि औद्योगिक कार्यांसाठी केला जातो, ज्यामुळे भारतीय तंत्रज्ञान क्षेत्रात त्यांनी एक महत्त्वाचे स्थान निर्माण केले आहे. त्यामुळे ३२-बिट हा पर्याय योग्य असल्याचे स्पष्ट होते.

'चंद्रयान ४' मोहिमेमध्ये चंद्रावरून नमुने आणण्यासाठी दोन मॉड्यूल्सचा वापर केला जाईल, म्हणजे लँडर आणि सॅम्पल रिटर्न मॉड्युल. या मोहिमेद्वारे, लँडर चंद्राच्या पृष्ठभागावर सुरक्षितपणे उतरून नमुने गोळा करेल, तर सॅम्पल रिटर्न मॉड्युल त्या नमुन्यांना पृथ्वीवर परत आणण्याची प्रक्रिया पार पडेल. चंद्राच्या पृष्ठभागावरून गोळा केलेले नमुने वैज्ञानिक संशोधनासाठी अत्यंत महत्त्वाचे असतील, कारण ते चंद्राच्या भौगोलिक आणि रासायनिक संरचनेविषयी माहिती देतील. त्यामुळे दोन मॉड्यूल्सचा वापर योग्य आहे, कारण यामुळे कार्यक्षमता आणि यशस्विता वाढेल.

इस्त्रोने विकसित केलेले विक्रम ३२०१ आणि कल्पना ३२०१ हे मायक्रोप्रोसेसर्स प्रामुख्याने अंतराळ अनुप्रयोगात वापरले जातील. हे मायक्रोप्रोसेसर्स विशेषतः अवकाश यानांच्या प्रणालींमध्ये, उपग्रहांमध्ये आणि विविध अंतराळ उपकरणांमध्ये वापरण्यात येतात, कारण त्यांची कार्यक्षमतेची आणि विश्वासार्हतेची आवश्यकता असते. अंतराळातील कठीण परिस्थिती आणि उच्च तापमानात कार्य करण्यासाठी हे मायक्रोप्रोसेसर्स तयार केले गेले आहेत, ज्यामुळे त्यांची कार्यक्षमता आणि टिकाऊपणा अत्यंत महत्त्वाचा आहे. त्यामुळे, अंतराळ अनुप्रयोग हा बरोबर पर्याय आहे, कारण तो मायक्रोप्रोसेसर्सच्या विकासाचा मुख्य उद्देश दर्शवतो आणि त्यांच्या उपयुक्ततेसाठी योग्य क्षेत्र सूचित करतो.

भारताचा 'टार्डिग्रेड्स' सोबतचा हा प्रयोग सूक्ष्म गुरुत्वाकर्षणातला पहिला मानवी मोहिमेचा प्रयोग आहे. टार्डिग्रेड्स, किंवा 'मॉस पिग्स', हे सूक्ष्म जीव विविध वातावरणीय अडचणींना तोंड देऊ शकतात आणि त्यांची चाचणी अंतराळात केल्यामुळे त्यांचा जीवशास्त्रीय अभ्यास करता येतो. भारताने या प्रयोगाद्वारे अंतराळ संशोधनात एक महत्त्वपूर्ण पाऊल उचलले आहे, ज्यामुळे अन्य ग्रहांवर जीवनाचा शोध घेण्यात मदत होऊ शकते. या प्रयोगामुळे भारताच्या अंतराळ संशोधन क्षमतांचा विकास होईल आणि सूक्ष्म जीवशास्त्रात नवीन माहिती मिळवता येईल. त्यामुळे भारताची ही पहिली मोहिम या संदर्भात विशेष महत्त्वाची आहे.

'Fram2' मोहीम स्पेसएक्सने प्रक्षेपित केली आहे. स्पेसएक्स ही एक खाजगी अवकाश कंपनी आहे, जी एलोन मस्कद्वारे स्थापित केली गेली होती. त्यांनी अनेक महत्त्वाच्या मोहिमांचे सफलतापूर्वक आयोजन केले आहे, जसे की अंतराळ यानांना ISS (आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानक) वर पाठवणे आणि नवीन तंत्रज्ञानांची चाचणी करणे. स्पेसएक्सच्या Falcon 9 रॉकेटचा वापर करून Fram2 मोहिमेअंतर्गत विविध प्रयोग आणि उपसंपदा अवकाशात पाठवण्यात आल्या. या मोहिमेने स्पेसएक्सच्या तंत्रज्ञानाच्या सामर्थ्याचे प्रदर्शन केले आणि अवकाश संशोधनात खाजगी क्षेत्राच्या योगदानाचे महत्त्व अधोरेखित केले. त्यामुळे 'Fram2' मोहीम स्पेसएक्सने प्रक्षिप्त केली हे बरोबर आहे.

'अॅक्सिऑम ४' मोहिमेतील 'मिशन स्पेशालिस्ट' टिबोर कापू हंगेरी देशाचे आहेत. टिबोर कापू यांचा अंतराळ मोहिमांमध्ये सहभाग असलेला अनुभव आहे आणि त्यांनी हंगेरीच्या अंतराळ कार्यक्रमात महत्त्वाची भूमिका निभावली आहे. 'अॅक्सिऑम ४' ही एक खासगी अंतराळ मिशन आहे, ज्यामध्ये विविध देशांच्या अंतराळवीरांचा समावेश होतो. हंगेरीच्या टिबोर कापू यांची उपस्थिती या मिशनमध्ये हंगेरीच्या वैज्ञानिक आणि तांत्रिक क्षेत्रातील प्रगतीचे प्रतिनिधित्व करते. हंगेरीचा अंतराळ क्षेत्रातील सहभाग वाढत असून, यामुळे त्या देशातील युवा वैज्ञानिकांना प्रेरणा मिळेल. त्यामुळे हंगेरी हा पर्याय योग्य आहे, कारण तो टिबोर कापू यांच्या राष्ट्रीयतेचे अचूक प्रतिनिधित्व करतो.

'चंद्रयान ४' मोहिमेमध्ये लँडरच्या सुरक्षिततेसाठी हजार्ड अव्हॉइडन्स आणि प्रिसिजन लँडिंग तंत्रज्ञान महत्त्वाचे ठरणार आहे. या तंत्रज्ञानाद्वारे लँडरच्या प्रक्षेपणाच्या वेळी कोणत्याही संभाव्य धोक्यांचा सामना करण्यास मदत मिळेल, तसेच सुरक्षित आणि अचूक लँडिंग सुनिश्चित केले जाईल. लाखो किलोमीटर अंतर पार करून चंद्रावर पोहोचताना, लँडरला चंद्राच्या पृष्ठभागावरील अनियमितता, खड्डे आणि अन्य अडथळ्यांपासून दूर ठेवणे आवश्यक आहे. यामुळे, या तंत्रज्ञानामुळे लँडरच्या सुरक्षितता आणि कार्यक्षमता वाढेल, जे 'चंद्रयान ४' च्या यशस्वीतेसाठी अनिवार्य आहे. त्यामुळे, दिलेल्या पर्यायांमध्ये हा पर्याय योग्य आहे.

'चंद्रयान ४' मोहिमेत 'सॅम्पल रिटर्न मॉड्युल' चंद्राच्या पृष्ठभागावर उतरून १ किलो वजनाचे नमुने गोळा करेल. हे नमुने गोळा करणे महत्त्वाचे आहे कारण त्याद्वारे चंद्राच्या भौगोलिक, भौतिक आणि रासायनिक संरचांचा अभ्यास केला जाऊ शकतो. १ किलो वजनाचे नमुने विश्लेषणासाठी पुरेसे आहेत, ज्यामुळे वैज्ञानिकांना चंद्रावरच्या विविध घटकांचा सुसंगत डेटा मिळेल. यामुळे भविष्यकालीन चंद्रवरील संशोधन आणि मानवाच्या चंद्रावरच्या उपस्थितीच्या ध्येयांमध्ये महत्त्वाची मदत होईल. त्यामुळे १ किलो वजनाचे नमुने गोळा करणे योग्य आहे, कारण हे मिशनच्या उद्देशांसाठी उपयुक्त आहे.

आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानकावर (ISS) जाणारे पहिले भारतीय नागरिक शुभांशू शुक्ला ठरतील. भारतातील अंतराळ संशोधन क्षेत्रात शुभांशू शुक्ला यांचे नाव महत्त्वाचे आहे, कारण ते भारतीय अंतराळ योजने अंतर्गत ISS वर जाणारे पहिले भारतीय असतील. त्यांच्या या महत्त्वाकांक्षी मोहिमेमुळे भारताचा अंतराळ संशोधनात एक नवा टप्पा गाठणार आहे. शुभांशू शुक्ला यांचे प्रशिक्षण आणि अनुभव यांमुळे त्यांनी या ऐतिहासिक मोहिमेसाठी योग्य निवडकता सिद्ध केली आहे. त्यामुळे, आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानकावर जाणारे पहिले भारतीय नागरिक शुभांशू शुक्ला हे योग्य उत्तर आहे.

गगनयान मोहिमेचे अंतिम प्रक्षेपण २०२५ वर्षाच्या सुरुवातीला नियोजित आहे. गगनयान ही भारताची पहिली मानवाळीय अंतराळ मोहिम आहे, जी भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (इस्रो) विकसित केली आहे. या मोहिमेत भारतीय अंतराळ यानात चांद्रयानाचे अंतराळवीर पाठवले जाणार आहेत, ज्यामुळे भारत अंतराळ संशोधनात एक महत्त्वाची पायरी उचलत आहे. २०२५ साली होणाऱ्या प्रक्षेपणामुळे भारताच्या अंतराळ संशोधन क्षमतांमध्ये वाढ होणार असून, देशातील तंत्रज्ञान आणि संशोधन क्षेत्राला एक नवीन दिशा मिळेल. त्यामुळे, गगनयान मोहिमेचे अंतिम प्रक्षेपण २०२५मध्ये होणार हे बरोबर आहे.

'चंद्रयान ४' मोहिमेचा प्रक्षेपण कालावधी २०२५-२६ असा आहे. भारतीय अवकाश संशोधन संस्थेने (ISRO) या मोहिमेची योजना तयार केली आहे, ज्यामध्ये चंद्राच्या दक्षिण ध्रुव क्षेत्रात संशोधन करण्यासाठी एक अद्ययावत लँडर आणि रोव्हर पाठवले जाणार आहे. या मोहिमेत चंद्राच्या पृष्ठभागाच्या सखोल अभ्यासासाठी अत्याधुनिक उपकरणांचा समावेश असणार आहे, ज्यामुळे चंद्राच्या घटकांबाबत अधिक माहिती मिळवता येईल. २०२५-२६ हा कालावधी निश्चित केलेला असल्याने, या मोहिमेची तयारी आणि चाचण्या सुरू आहे, ज्यामुळे भारताच्या अवकाश संशोधन क्षमतांचे आणखी एक उदाहरण सादर होईल. त्यामुळे २०२५-२६ हा बरोबर पर्याय आहे.