4 महाराष्ट्राचा इतिहास शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 1 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 1. कामगार हितवर्धक सभेचे संस्थापक कोण होते ? (ASO मुख्य 2019) A) नारायण मेघाजी लोखंडे B) एस.एन. भालेराव C) भिवाजी नरे D) श्रीपाद अमृत डांगे भिवाजी नरे कामगार हितवर्धक सभेचे संस्थापक होते कारण ते महाराष्ट्रातील कामगार चळवळीचे अग्रदूत होते. 1890 मध्ये त्यांनी गिरणी कामगारांच्या समस्यांवर प्रकाश टाकण्यासाठी "कामगारांचा मित्र" हे नियतकालिक सुरू केले. 1897 मध्ये त्यांनी कामगारांच्या हितासाठी कामगार हितवर्धक सभा स्थापन केली, जी भारत आणि महाराष्ट्रातील सर्वात जुनी कामगार संघटना आहे. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: नारायण मेघाजी लोखंडे महाराष्ट्रातील शिक्षणतज्ज्ञ आणि राजकारणी होते. एस.एन. भालेराव हे महाराष्ट्रातील सुधारक आणि पत्रकार होते. श्रीपाद अमृत डांगे हे भारतीय कम्युनिस्ट चळवळीचे नेते होते. 2 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 2. आदिवासी चळवळीच्या संदर्भात पुढील कोणते विधान अयोग्य आहे ? (PSI पूर्व 2013) A) बाळासाहेब खैर यांनी आपले कार्य हिंदू सेवा समाजाची स्थापना करुन सुरु केले. B) ताराबाई मोडक यांनी ठाणे जिल्हयात कोसबाड येथे काम केले C) अनुताई वाघ यांनी ताराबाई मोडक यांच्याकडून प्रेरणाा घेतली. D) शामराव व गोदावरी परुळेकर यांनी वारळींच्या उन्नतीसाठी बरेच परिश्रम घेतले. बाळासाहेब खैर यांनी आपले कार्य हिंदू सेवा समाजाची स्थापना करुन सुरु केले हा पर्याय चुकीचा आहे कारण खैर यांनी आपले कार्य अखिल भारतीय नामदेव महासंघाची स्थापना करून सुरू केले होते. इतर सर्व पर्याय आदिवासी चळवळीच्या संदर्भात बरोबर आहेत. 3 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 3. अखिल भारतीय किसान सभेच्या दुस-या अधिवेशनाच्या अध्यक्षस्थानी- - - - - - - - - होते. (PSI मुख्य 2018) A) श्री.अ. डांगे B) एन.जी.रंगा C) शंकर देव D) नरेंद्र देव एन.जी.रंगा अखिल भारतीय किसान सभेच्या दुस-या अधिवेशनाचे अध्यक्ष होते, कारण ते या सभेचे प्रमुख संस्थापक होते आणि ते त्याचे प्रमुख नेतृत्व करत होते. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण शंकर देव आणि नरेंद्र देव या अधिवेशनाशी संबंधित नव्हते आणि श्री.अ. डांगे हे भारतीय कम्युनिस्ट पक्षाच्या नेते होते. 4 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 4. 1920 मध्ये मुंबई येथे झालेले ऑल इंडिया ट्रेड युनियन काँग्रेसचे पहिले अधिवेशन कोणाच्या अध्यक्षतेखाली पार पडले ? (राज्यसेवा मुख्य 2017) A) श्री. अ. डांगे B) लाला लजपतराय C) ना.म. जोशी D) व्ही.व्ही. गिरी लाला लजपतराय हा ऑल इंडिया ट्रेड युनियन काँग्रेसच्या पहिल्या अधिवेशनाचे अध्यक्ष होते. ही माहिती ऐतिहासिक नोंदी आणि काँग्रेसच्या अधिकृत दस्तऐवजांमधून मिळते. उर्वरित पर्याय चुकीचे आहेत कारण इतर व्यक्ती या अधिवेशनाचे अध्यक्ष नव्हते किंवा त्यांचा त्यावेळी कामगार चळवळीत प्रमुख सहभाग नव्हता. 5 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 5. खालीलपैकी कोणती प्रकाशने किसन फागोजी बनसोड यांनी सामाजिक क्रांतीसाठी प्रकाशित केली होती ? अ) निराश्रिम हिंदू नागरिक, विटाळ विध्वंसक ब) सत्यशोधक समाचार अस्पृश्योद्वारक क) मजूरपत्रिका, चोखामेळा ड) जागरुक, ब्राम्हणेत्तर (PSI Mains 2022) A) केवळ अ B) ब आणि ड C) अ आणि क D) वरीलपैकी नाही केवळ पर्याय 'अ' आणि 'क' बरोबर आहेत कारण किसन फागोजी बनसोड यांनी 'निराश्रिम हिंदू नागरिक' आणि 'विटाळ विध्वंसक' ही प्रकाशने सामाजिक क्रांतीसाठी प्रकाशित केली होती, 'मजूरपत्रिका' आणि 'चोखामेळा' ही ज्योतिबा फुले यांनी प्रकाशित केली होती, तर 'जागरुक' आणि 'ब्राम्हणेत्तर' ही महात्मा ज्योतिबा फुले यांनी प्रकाशित केली होती. 6 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 6. पुढीलपैकी अयोग्य विधाने ओळखा. अ) डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी हरिजन सेवक संघाची स्थापना केली. ब) डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी छत्रपती शाहू महाराजांनी दिलेल्या देणगीतून समता हे वृत्तपत्र चालविले क) पहिल्या गोलमेज परिषदेत महात्मा गांधी व डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्यात अस्पृश्यांसाठी स्वतंत्र मतदार संघ देण्याबाबत वाद झाले. ड) महार मांग इत्यादी लोकांस विद्या शिकण्यासाठी मंडळी या संस्थेस दक्षिणा प्राईज फंडातून सहाय्य मिळाले. (ASO Mains 2022) A) अ,ब,क विधाने अयोग्य आहेत B) अ,क,ड विधाने अयोग्य आहेत C) ब,क,ड विधाने अयोग्य आहेत D) क,ड विधाने अयोग्य आहेत पर्याय "अ, ब, क विधाने अयोग्य आहेत" हा बरोबर आहे कारण: '' अ)'' डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी हरिजन सेवक संघाची नव्हे, तर "भीम सोसायटी"ची स्थापना केली होती. '' ब)'' डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी छत्रपती शाहू महाराजांच्या देणगीतून "जनता" हे वृत्तपत्र चालविले होते, "समता" नव्हे. '' क)'' पहिल्या गोलमेज परिषदेत महात्मा गांधी आणि डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्यात अस्पृश्यांसाठी '' स्वतंत्र मतदार संघ'' देण्याबाबत नव्हे, तर त्यांच्यासाठी '' आरक्षित जागा'' देण्याबाबत वाद झाला होता. म्हणून, "अ, ब, क" ही विधाने अयोग्य आहेत. 7 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 7. न्या. रानडेंनी डेक्कन ॲग्रीकल्चररीस्ट रिलीफ ॲक्ट या कायद्या चे स्वागत केले,कारण - - - - - - - - - अ) या कायद्याने सावकारापासून शेतक-यांचे रक्षण होणार होते. ब) या कायद्याने शेतक-यांची कर्जाच्या भारापासून मुक्तता होणार होती. वरीलपैकी कोणते विधान/विधाने बरोबर आहे/त. (राज्यसेवा पूर्व 2021) A) फक्त ब B) अ आणि ब C) कोणतेही वाक्य बरोबर नाही. D) फक्त अ पर्याय "फक्त अ" बरोबर आहे कारण न्या. रानडेंनी डेक्कन ॲग्रीकल्चररीस्ट रिलीफ ॲक्ट या कायद्याचे स्वागत केले होते कारण त्याद्वारे सावकारांच्या जाचातून शेतकऱ्यांचे संरक्षण होणार होते. हा कायदा 1879 मध्ये पारित करण्यात आला होता आणि त्यामुळे शेतकऱ्यांना कर्ज द्यायचे अधिकार केवळ सरकारी बॅंका आणि सहकारी संस्थांना होते, सावकारांना नाकारण्यात आले होते. हा कायदा कर्ज भरण्याची मुदत वाढवणे, कर्जाचे परतफेड करण्याच्या अटी सुलभ करणे आणि शेतकऱ्यांच्या संपत्तीचे संरक्षण करणे यावर लक्ष केंद्रित करत होता. 8 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 8. इ.स. 1918 च्या मुंबई येथील अस्पृश्यता निवारक परिषदेचे अध्यक्ष कोण होते ? (PSI Mains July 2022) A) महाराजा सयाजीराव गायकवाड B) राजषी शाहू महाराज C) महात्मा गांधी D) महर्षी वि.रा. शिंदे महाराजा सयाजीराव गायकवाड इ.स. 1918 च्या मुंबई येथील अस्पृश्यता निवारक परिषदेचे अध्यक्ष होते. ही परिषद अस्पृश्यतेविरुद्ध जागरूकता निर्माण करण्यासाठी आयोजित करण्यात आली होती आणि गायकवाड एक प्रबुद्ध आणि दूरदृष्टी असलेले शासक होते जे त्यांच्या समाज सुधारणावादी विचारांसाठी ओळखले जात होते. अन्य पर्याय चुकीचे आहेत कारण राजर्षी शाहू महाराज, महर्षी वि.रा. शिंदे आणि महात्मा गांधी या परिषदांच्या अध्यक्ष म्हणून उपस्थित नव्हते. 9 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 9. कोळींच्या संघर्षाबाबत कोणते विधान अयोग्य ठरेल ? (PSI पूर्व 2013) A) इंग्रज कोळींचे उठाव आटोक्यात आणू शकले नाहीत. B) कोळी,साधे कोळी व डोंगरी कोळी तसेच सोन कोळी व महादेव कोळी इत्यादींमध्ये विभागले होते. C) कोळींनी तीन टप्प्यात उठाव केला 1824,1839 व सुमारे 1845 मध्ये D) वरील एकही नाही बरोबर उत्तर "वरील एकही नाही" आहे. कोळींचा उठाव तीन टप्प्यात झाला: 1824, 1839 आणि 1845. कोळी विविध गटांमध्ये विभागले होते, जसे साधे कोळी, डोंगरी कोळी, सोन कोळी आणि महादेव कोळी. इंग्रजांनी कोळींचा उठाव आटोक्यात आणला आणि त्यांच्याशी तह केला. 10 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 10. 1892 च्या फॅक्टरी ॲक्ट प्रमाणे - अ) स्री कामगारांना 11 तास काम करण्यास परवानगी देण्यात आली. ब) स्री कामगारांना दुपारच्या वेळी अर्धा तास विश्रांती देण्यात आली. क) स्री-पुरुष कामगारांचे आठवडयाच्या कामाचे साठ तास निश्चित करण्यात आले ड) आठवडयातून एक सुटटी कामगारांना देण्यात आली. (STI पूर्व 2015) A) क फक्त B) अ फक्त C) ड फक्त D) अ,ब,ड फक्त पर्याय अ, ब आणि ड फक्त हा बरोबर उत्तर आहे कारण: अ: 1892 च्या फॅक्टरी ऍक्टने स्री कामगारांना 11 तास काम करण्याची परवानगी दिली. ब: ऍक्टने स्री कामगारांना दुपारच्या वेळेस अर्धा तास विश्रांती देण्याची तरतूद केली. ड: ऍक्टने आठवड्यातून एक सुट्टी कामगारांना दिली. पर्याय क चुकीचा आहे कारण ऍक्टने स्री-पुरुष कामगारांचे आठवड्याचे कामकाजाचे तास 60 तासांवर निश्चित केले नाही. 11 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 11. 1920 मध्ये - - - - - - - - - यांनी कम्युनिष्ट पार्टी ऑफ इंडियाची स्थापना केली. (ASO Mains July 2022) A) ना.म. जोशी B) आर.पी दत्त C) एम.एन.राय D) श्री. अ. डांगे एम.एन.राय हे बरोबर उत्तर आहे कारण त्यांनी 1920 मध्ये कम्युनिस्ट पार्टी ऑफ इंडियाची स्थापना केली होती. ना.म. जोशी हे काँग्रेस नेते होते, श्री. अ. डांगे कम्युनिस्ट पक्षाचे नेते होते आणि आर.पी दत्त भारतीय नागरी सेवक होते. त्यामुळे हे पर्याय चुकीचे आहेत. 12 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 12. ‘उल्गूलन’ नावाचा आदिवासी विद्रोह कोणी घडवून आणला ? (Combined गट ब पूर्व 2019) A) संबूदान नागा (जादूगर) B) वरीलपैकी कोणीही नाही C) संथाळ लोक D) बिसर्सा मुंडा बरोबर पर्याय: बिरर्सा मुंडा हे उत्तर योग्य आहे कारण बिरर्सा मुंडा हा आदिवासी स्वातंत्र्यसैनिक होता ज्याने 1895 मध्ये 'उल्गूलन' नावाचा विद्रोह घडवून आणला होता. हा विद्रोह ब्रिटिश राजवटीविरुद्ध आदिवासी हक्कांच्या दाव्यासाठी लढला गेला होता. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: संथाळ लोक 1855-56 मध्ये सेंथल हल्यात सहभागी झाले होते, उल्गूलन विद्रोहात नाही. संबूदान नागा एक जादूगर होता जो आदिवासी समुदायात प्रभावशाली होता, परंतु तो उल्गूलन विद्रोहात सामील झाला नाही. वरीलपैकी कोणीही नाही हा पर्याय चुकीचा आहे कारण बिसर्सा मुंडा उल्गूलन विद्रोहाचा नेता होता. 13 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 13. 1879 च्या डेक्कन ॲग्रिकल्चररिस्टस रिलीफ ॲक्ट मध्ये पुढीलपैकी कोणत्या तरतुदी होत्या ? अ) न्यायालये शेतक-यांच्या कर्जावर योग्य व्याज ठरवू शकतात होती ब) कर्जदाराची जमीन विकली जाण्याची वेळ येणार नव्हती क) कर्ज फेडले नाही म्हणून कर्जदाराला तुरुंगात टाकता येणार नव्हते ड) जमिनीवरील कराचा दर कमी केला होता. (Tax Asst.मुख्य 2014) A) अ,ब आणि क B) अ,क आणि ड C) ब,क आणि ड D) अ,ब आणि ड पर्याय अ, ब आणि क बरोबर आहे कारण हे डेक्कन ॲग्रिकल्चररिस्टस रिलीफ ॲक्ट, 1879 च्या तरतुदींमध्ये समाविष्ट होते. या कायद्याने शेतक-यांच्या कर्जाचे व्याज योग्य ठरवण्याचा न्यायालयांना अधिकार दिला होता, त्यांची जमीन विकली जाण्यापासून संरक्षण केले होते आणि कर्ज फेडू न शकल्याने त्यांना तुरुंगात टाकण्यास प्रतिबंध केला होता. विधान ड चुकीचे आहे कारण हा कायदा जमिनीवरील कराचा दर कमी करत नव्हता. पर्याय अ,क आणि ड चुकीचा आहे कारण त्यामध्ये जमिनीवरील कराचा दर कमी करण्याची तरतूद समाविष्ट नाही. 14 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 14. श्री नारायण एम लोखंडे मजूर चळवळीचे जनक यांच्या बाबत पुढील कोणते विधान चुकीचे आहे ? (PSI पूर्व 2013) A) वरील एकही नाही B) त्यांना जस्टीस ऑफ पीस हा पुरस्कार देण्यात आला. C) त्यांना त्यांच्या हिंदू-मुस्लीम दंग्याच्या वेळी केलेल्या सलोख्याच्या कामाबाबत राव बहादूर हा किताब बहाल करण्यात आला. D) त्यांनी प्रथम मजूरसंघटना बॉम्बे मिल हॅन्ड्स असोसिएशन स्थापन केली. वरील सर्व पर्याय बरोबर आहेत, त्यामुळे "वरील एकही नाही" हा पर्याय चुकीचा आहे. श्री नारायण एम लोखंडे यांनी 1889 मध्ये बॉम्बे मिल हॅन्ड्स असोसिएशनची स्थापना केली. 1893 च्या हिंदू-मुस्लीम दंग्यातील सलोख्याच्या कामासाठी त्यांना राव बहादूर किताब दिला गेला. त्यांना जस्टीस ऑफ पीस हा पुरस्कारही देण्यात आला. 15 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 15. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी कोणत्या ब्राम्हण अनुयायांच्या मदतीने मनुस्मृतीचे दहन केले ? (राज्यसेवा मुख्य मे, 2022) A) प्रदीप कोकणकर B) गंगाधर सहस्रबुद्धे C) योगेश कुळकर्णी D) जयेश आपटे गंगाधर सहस्रबुद्धे हे बरोबर उत्तर आहे कारण ते महाराष्ट्रातील एक प्रमुख ब्राम्हण अनुयायी आणि समाज सुधारक होते ज्यांनी डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांना मनुस्मृतीचे दहन करण्यास मदत केली होती. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण जयेश आपटे आणि योगेश कुळकर्णी ही व्यक्ती अस्तित्वात नाहीत, तर प्रदीप कोकणकर हे एक दलित कार्यकर्ते आहेत ज्यांचा मनुस्मृतीच्या दहनशी काहीही संबंध नव्हता. 16 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 16. - - - - - - - - - हा महाराष्ट्रातील रामोशी उठावाचा नेता होता. (AMVI Pre 2020) A) चितुर सिंह B) फौंड सावंत C) दत्तात्रय पेटकर D) राजा प्रतापसिंह चितुर सिंह हे महाराष्ट्रातील रामोशी उठावाचे नेते होते. ते उठावाचे अग्रगण्य नेते होते आणि त्यांनी ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनीविरुद्ध लढा दिला. चितुर सिंह यांचे नेतृत्व आणि बंडखोरीचे कौशल्य रामोशी उठावाच्या यशात महत्त्वपूर्ण होते. अन्य पर्याय चुकीचे आहेत कारण राजा प्रतापसिंह हा सवरा उठावाचा नेता होता, फौंड सावंत हा कोल्हापूरचा राजा होता आणि दत्तात्रय पेटकर हे किसान आंदोलनाचे नेते होते. 17 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 17. 1911 मध्ये ना.म. जोशी यांनी - - - - - - - - - ही संस्था स्थापन झाली. (PSI Mains Sept 2022) A) हिंद मजदूर पंचायत B) अखिल भारतीय ट्रेड युनियन C) कामगार हितवर्धक सभा D) सोशल सर्विस लीग सोशल सर्विस लीग हा पर्याय बरोबर आहे कारण 1911 मध्ये ना.म. जोशी यांनी मुंबईत सोशल सर्विस लीगची स्थापना केली होती. ही संस्था कमकुवत आणि निराधार लोकांना सामाजिक आणि आर्थिक सेवा प्रदान करण्यासाठी समर्पित होती. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण ते या वेळी किंवा ना.म. जोशी यांनी स्थापन केलेल्या संस्थांचे प्रतिनिधित्व करत नाहीत: कामगार हितवर्धक सभा 1890 मध्ये स्थापन करण्यात आली होती. अखिल भारतीय ट्रेड युनियन काँग्रेस 1920 मध्ये स्थापन करण्यात आली होती. हिंद मजदूर पंचायत 1958 मध्ये स्थापन करण्यात आली होती. 18 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 18. सहकारी दुग्ध व्यवसाय मुंबईत - - - - - - - - - येथे सुरु झाला. (Excise पूर्व 2017) A) वरळी B) आरे C) कुलाबा D) वांद्रे बरोबर उत्तर '' आरे'' आहे कारण मुंबईतील पहिले सहकारी दुग्ध व्यवसाय आरे येथे 1949 मध्ये स्थापन करण्यात आला होता, जो आता आरे दुग्ध वसाहत म्हणून ओळखला जातो. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण वांद्रे, कुलाबा आणि वरळी येथे सहकारी दुग्ध व्यवसाय सुरू झाले नव्हते. 19 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 19. मुंबई कामगार संघा ची स्थापना कोणी केली ? (STI पूर्व 2011) A) श्रीपाद डांगे B) डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर C) नारायण लोखंडे D) नारायण जोशी नारायण लोखंडे हे बरोबर उत्तर आहे कारण ते मुंबई कामगार संघाचे संस्थापक सदस्य आणि पहिले सरचिटणीस होते. 1919 मध्ये स्थापन झालेल्या या संघाने कामगारांच्या हक्कांसाठी आंदोलने केली, सामाजिक कायद्यांसाठी लॉबिंग केली आणि आंतरराष्ट्रीय कामगार संघटनेत भारताचे प्रतिनिधित्व केले. श्रीपाद डांगे भारतीय कम्युनिस्ट पक्षाशी संबंधित होते, नारायण जोशी हे कॉंग्रेस पक्षाचे नेते होते आणि डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे दलित अधिकार कार्यकर्त्या होते. त्यांचा मुंबई कामगार संघाशी थेट संबंध नव्हता. 20 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 20. खालील विधानापैकी कोणते विधान बराबर आहे ? अ) 20 जुलै 1942 रोजी नागपूर येथे आयोजित करण्यात आलेल्या पहिल्या अखिल भारतीय दलित महिला परिषदेच्या अध्यक्षा सुलोचनाबाई डोंगरे या होत्या. ब) बुलढाणा जिल्हयातील मलकापूर येथे अस्पृश्य महिला परिषद 28 मार्च 1934 मध्ये मिसेस रेगे यांच्या अध्यक्षतेखालील भरविण्यात आली होती. (राज्यसेवा मुख्य मे 2022) A) अ आणि ब बरोबर आहेत B) फक्त ब बरोबर आहे C) फक्त अ बरोबर आहे D) अ आणि ब बरोबर नाहीत पर्याय अ आणि ब दोन्ही बरोबर आहेत कारण ते दोन्ही विधाने ऐतिहासिक तथ्यांशी सुसंगत आहेत. अ विधानात म्हटल्याप्रमाणे, पहिली अखिल भारतीय दलित महिला परिषद 20 जुलै 1942 रोजी नागपूर येथे आयोजित करण्यात आली होती आणि तिच्या अध्यक्षा सुलोचनाबाई डोंगरे होत्या. ब विधानात म्हटल्याप्रमाणे, बुलढाणा जिल्ह्यातील मलकापूर येथे 28 मार्च 1934 मध्ये अस्पृश्य महिला परिषद मिसेस रेगे यांच्या अध्यक्षतेखाली भरविण्यात आली होती. म्हणून, दोन्ही विधाने बरोबर असल्याने, पर्याय "अ आणि ब बरोबर आहेत" हा बरोबर आहे. 21 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 21. शेतकरी व कारागीर हेच देशाचे खांब आहेत, पण त्यांची दुर्दशा झाली आहे. अशी खंत कोणी व्यक्त केली आहे ? (ASO Mains Oct. 2022) A) कृष्णराव भालेकर B) यशवंतराव देशमुख C) मुकुंदराव पाटील D) गणपत पाटील कृष्णराव भालेकर हे उत्तर बरोबर आहे कारण ते महाराष्ट्रातील रामाई रयत संघटनेचे पहिले अध्यक्ष होते. ही संस्था 1920 मध्ये शेतकरी आणि कामगारांच्या कल्याणासाठी स्थापन करण्यात आली होती. भालेकर यांनी नेहमीच शेतकऱ्यांच्या आणि कामगारांच्या हक्कांसाठी लढा दिला आणि त्यांच्या दुर्दशेबद्दल खंत व्यक्त केली. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: गणपत पाटील हे स्वातंत्र्यसैनिक आणि महाराष्ट्राचे पहिले मुख्यमंत्री होते. मुकुंदराव पाटील हे काँग्रेस नेते आणि महाराष्ट्राचे माजी मुख्यमंत्री होते. यशवंतराव देशमुख हे काँग्रेस नेते आणि मध्य प्रदेशचे माजी मुख्यमंत्री होते. 22 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 22. भारतीय कामगार वर्गाचा उदय व कामगार चळवळ याविषयी जोड्या लावा अ) नारायण मेघाजी लोखंडे ब) महात्मा गांधी क) बी.पी. वाडीया ड) लाला लजपतराय 1) ऑल इंडिया ट्रेड युनियन काँग्रेसचे पहिले अध्यक्ष 2) मद्रास लेबर युनियन या कामगार संघटनेची स्थापना 3) अहमदाबाद टेक्सटाईल लेबर असोसिएशनची स्थापना 4) दीनबंधू वृत्तपत्रातून कामगारांचे प्रश्न मांडले (Combined B 2021) A) 2 1 4 3 B) 3 4 1 2 C) 4 1 2 3 D) 4 3 2 1 बरोबर पर्याय 4 3 2 1 आहे कारण: 1) नारायण मेघाजी लोखंडे हे ऑल इंडिया ट्रेड युनियन काँग्रेसचे पहिले अध्यक्ष होते. 2) बी.पी. वाडीया यांनी अहमदाबाद टेक्सटाईल लेबर असोसिएशनची स्थापना केली होती. 3) महात्मा गांधी यांनी दीनबंधू वृत्तपत्रातून कामगारांचे प्रश्न मांडले होते. 4) मद्रास लेबर युनियन ही लाला लजपतराय यांनी स्थापन केलेली कामगार संघटना होती. 23 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 23. - - - - - - - - - हयांनी पहिली कामगार संघटना स्थापन केली. (STI पूर्व 2016) A) नारायण सुरकोजी B) नारायण मेघाजी लोखंडे C) रघुजी भिकाजी D) रामकृष्ण शिंदे नारायण मेघाजी लोखंडे हे पहिल्या कामगार संघटनाचे संस्थापक होते, जिचे नाव "अमृत मजदूर संघ" होते. ही संघटना 1890 मध्ये स्थापन करण्यात आली होती. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: रामकृष्ण शिंदे हे कामगार चळवळीत सक्रिय होते, परंतु ते कोणतीही संघटना स्थापन करत नव्हते. रघुजी भिकाजी एक सामाजिक कार्यकर्ता होता, जो कामगार चळवळशी संबंधित नव्हता. नारायण सुरकोजी एक पत्रकार आणि लेखक होते, जे कामगार चळवळशी संबंधित नव्हते. 24 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 24. नारायण मेघाजी लोखंडे यांच्या संदर्भातील कोणती विधाने बरोबर आहेत ? अ) कामगार चळवळीचे जनक ब) 1884 मध्ये बॉम्बे मिलहॅण्डस असोसिएशनची स्थापना क) ब्रिटिश सरकारचा रावबहादूर किताब ड) महाराष्ट्र लेबर युनियनची स्थापना (संयुक्त गट क पूर्व 2022) A) अ,क आणि ड फक्त B) अ,ब आणि क फक्त C) ब,क आणि ड फक्त D) अ आणि ब फक्त पर्याय "अ,ब आणि क फक्त" हा बरोबर आहे कारण: नारायण मेघाजी लोखंडे यांना "कामगार चळवळीचे जनक" म्हणून ओळखले जाते, त्यामुळे विधान "अ" बरोबर आहे. त्यांनीच 1884 मध्ये बॉम्बे मिलहॅण्डस असोसिएशनची स्थापना केली होती, त्यामुळे विधान "ब" देखील बरोबर आहे. ब्रिटिश सरकारने त्यांना रावबहादूर किताब बहाल केला होता, त्यामुळे विधान "क" सुद्धा बरोबर आहे. विधान "ड" चुकीचे आहे कारण महाराष्ट्र लेबर युनियनची स्थापना दादासाहेब कार्वे यांनी केली होती, नारायण मेघाजी लोखंडे यांनी नाही. 25 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 25. अखिल भारतीय हरिजन संघाची स्थापना कोणी केली ? (कंबाईन गट क पूर्व 2022) A) दादाभाई नौरोजी B) डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर C) गोपाळ कृष्ण गोखले D) महात्मा गांधी बरोबर उत्तर आहे महात्मा गांधी. अखिल भारतीय हरिजन संघ (आता भारतीय हरिजन सेवक संघ)ची स्थापना 30 सप्टेंबर, 1932 रोजी महात्मा गांधी यांनी केली होती. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी स्वतंत्र मजूर पक्ष स्थापन केला होता, दादाभाई नौरोजी राजकीय अर्थशास्त्रज्ञ आणि भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे सह-संस्थापक होते, तर गोपाळ कृष्ण गोखले भारतीय राष्ट्रवादी नेते आणि इंडियन नॅशनल काँग्रेसचे सदस्य होते. 26 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 26. 23 मे 1945 रोजी उंबरगाव तालूक्यातील झरी येथील आदिवासींच्या परिषदेत भाषण करुन वेठबिगारी संपवा असे कोणी सांगितले ? (राज्यसेवा पूर्व 2020) A) देवजी तांडेल B) गोदावरी परुळेकर C) कमा रणदिवे D) शामराव परुळेकर शामराव परुळेकर यांचे उत्तर बरोबर आहे कारण ते 23 मे 1945 रोजी उंबरगाव तालूक्यातील झरी येथे आयोजित आदिवासी परिषदेत उपस्थित होते आणि त्यांनी वेठबिगारी प्रथा बंद करण्यासाठी भाषण दिले होते. या परिषदेचे आयोजन गोदावरी परुळेकर आणि देवजी तांडेल यांनी केले होते, परंतु त्यांनी भाषण केले नव्हते. कमला रानडिवे या तारखेला त्या भागातील आदिवासी परिषदेत सहभागी नव्हत्या. 27 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 27. मुंबई येथे 1890 मध्ये गिरणी कामागार संघटना कोणी स्थापन केली ? (Agri पुर्व 2018) A) महात्मा फुले B) भाऊ दाजी लाड C) नारायण मेघाजी लोखंडे D) एस.एम.जोशी नारायण मेघाजी लोखंडे हा पर्याय बरोबर आहे कारण 1890 मध्ये त्यांनी मुंबई येथे कामगार संघटना "बॉम्बे मिल हँड्स युनियन"ची स्थापना केली, जी भारतातील पहिली गिरणी कामगार संघटना होती. भाऊ दाजी लाड हे एक लेखक, इतिहासकार आणि समाजसुधारक होते, महात्मा फुले हे एक समाजसुधारक होते, आणि एस.एम.जोशी हे एक लेखक आणि पत्रकार होते, जे कामगार चळवळीशी संबंधित नव्हते. 28 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 28. जोड्या लावा. अ) श्रीपाद अमृत डांगे ब) लाला लजपतराय क) आचार्य नरेंद्र देव ड) मानवेंद्रनाथ रॉय 1) रॅडिकल डेमोक्रॅटिक पार्टीची स्थापना 2) दि सोशालिस्ट नियतकालीक 3) आयटकचे (AITUC) पहिले अध्यक्ष 4) काँग्रेस सोशालिस्ट पार्टीचे महत्वपूर्ण नेते (ASO Mains Oct. 2022) A) अ-I ब-iii क- iv – ड-ii B) अ-ii ब-iii क-iv ड-i C) अ –ii ब-iii क-i ड – iv D) अ - i ब-iii क- iv ड- iv पर्याय अ-ii ब-iii क-iv ड-i बरोबर आहे कारण तो जोड्यांशी बरोबर जुळतो: श्रीपाद अमृत डांगे हे दि सोशालिस्ट नियतकालिकाचे संपादक होते. लाला लजपतराय हे आयटकचे पहिले अध्यक्ष होते. आचार्य नरेंद्र देव हे रॅडिकल डेमोक्रॅटिक पार्टीचे संस्थापक होते. मानवेंद्रनाथ रॉय हे काँग्रेस सोशालिस्ट पार्टीचे प्रमुख नेते होते. 29 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 29. भारतातीलपहिल्या कामगार संघटनेचे संस्थापक व महात्मा फुले यांच्या सत्यशोधक समाजातील निष्ठावंत कार्यकर्ते - - - - - - - - - हे होते. (महा ॲग्री पूर्व 2012) A) नारायण मेघाजी लोखंडे B) कृष्णराव भालेकर C) राजषी शाहू D) दिनकरराव जवळकर नारायण मेघाजी लोखंडे हे बरोबर उत्तर आहे कारण ते भारतातील पहिल्या कामगार संघटने, मुंबई मिल हँड्स असोसिएशनचे संस्थापक होते. ते महात्मा फुले यांच्या सत्यशोधक समाजाचे निष्ठावंत कार्यकर्तेही होते. दिनकरराव जवळकर हे समाजसुधारक होते, कृष्णराव भालेकर हे सत्यशोधक समाजाचे सचिव होते आणि राजषी शाहू हे कोल्हापूर संस्थानाचे राजे होते. या पर्यायांमध्ये नारायण मेघाजी लोखंडे यांच्याशी संबंधित वैशिष्ट्ये नाहीत. 30 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 30. पुढील संघटनांची त्यांच्या स्थापनेच्या कालक्रमानुसार मांडणी करा. अ) बॉम्बे पोस्टल युनियन ब) बॉम्बे मिल हँडस असोसिएशन क) ऑल इंडिया ट्रेड युनियन ड) सोशल सर्व्हिस लिग (वनसेवा मुख्य 2016) A) ब,क,ड,अ B) ब,क,अ,ड C) ब,अ,ड,क D) ब,ड,अ,क बरोबर पर्याय ब,अ,ड,क आहे कारण तो स्थापनेच्या कालक्रमाचे योग्य पालन करतो. '' बॉम्बे मिल हँडस असोसिएशन (1890)'' ही भारतातील सर्वात जुनी कामगार संघटनांपैकी एक आहे. '' बॉम्बे पोस्टल युनियन (1907)'' ही भारतातील सर्वात जुनी कामगार संघटना आहे. '' सोशल सर्व्हिस लीग (1911)'' ही एक सामाजिक सुधारणा संघटना होती. '' ऑल इंडिया ट्रेड युनियन काँग्रेस (1920)'' ही भारताची सर्वात मोठी कामगार संघटना आहे. 31 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 31. आयटक (ऑल इंडिया ट्रेड युनियन काँग्रेसचे )पहिले अध्यक्ष कोण होते? (PSI Mains July 2022) A) लाला लजपतराय B) ना.म. जोशी C) लोकमान्य टिळक D) श्रीपात अमृत डांगे लाला लजपतराय हा आयटकचे पहिले अध्यक्ष होते. कारण हा संघटना 1920 मध्ये लाहोर येथे स्थापन झाला आणि त्याचे नेतृत्व लाला लजपतराय यांनी केले होते. लोकमान्य टिळक 1920 मध्ये मरण पावले होते, तर ना.म. जोशी आणि श्रीपात अमृत डांगे हे कम्युनिस्ट नेते होते आणि ते आयटकशी संबंधित नव्हते. 32 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 32. जोड्या लावून उत्तराचा योग्य पर्याय निवडा. अ) अखिल भारतीय ट्रेड युनियन काँग्रेस ब) अखिल भारतीय किसान काँग्रेस क) गिरणी कामगार संघ ड) अहमदाबाद टेक्सटाईल लेबर असेासिएशन 1) 1936 2) 1920 3) 1918 4) 1928 (PSI पूर्व 2014) A) 3 4 1 2 B) 2 1 3 4 C) 1 2 4 3 D) 2 1 4 3 पर्याय 2 1 4 3 बरोबर आहे कारण तो योग्य जोड्या दर्शवतो: अखिल भारतीय काँग्रेस (AITUC) - 1920 मध्ये स्थापन झाली होती. अखिल भारतीय किसान काँग्रेस (AIKC) - 1936 मध्ये स्थापन झाली होती. गिरणी कामगार संघ (GKS) - 1918 मध्ये स्थापन झाला होता. अहमदाबाद टेक्सटाईल लेबर अॅसोसिएशन (ATLA) - 1928 मध्ये स्थापन झाली होती. 33 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 33. योग्य जोड्या लावा. अ अ) 1890 मुंबई गिरणी कामगार संघटना ब) 1918 अहमदाबाद टेक्सटाईल लेबर असोसिएशन क) 1918 मद्रास लेबर युनियन ड) 1920 ऑल इंडिया ट्रेड युनियन काँग्रेस ब 1) लाला लजपतराय 2) बी.पी वाडिया 3) महात्मा गांधी 4) नारायण मेघाजी लोखंडे (Combined B पूर्व 2022) A) 2 3 4 1 B) 4 3 2 1 C) 2 3 1 4 D) 4 2 3 1 पर्याय 4 3 2 1 हा बरोबर आहे कारण: नारायण मेघाजी लोखंडे यांनी 1890 मध्ये मुंबई गिरणी कामगार संघटना स्थापन केली. महात्मा गांधी यांनी 1918 मध्ये अहमदाबाद टेक्सटाईल लेबर असोसिएशनची स्थापना केली. बी.पी वाडिया यांनी 1918 मध्ये मद्रास लेबर युनियनची स्थापना केली. लाला लजपतराय यांनी 1920 मध्ये ऑल इंडिया ट्रेड युनियन काँग्रेसची स्थापना केली. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण ते योग्य जोड्या दर्शवत नाहीत. 34 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 34. पुढील वाक्यात वर्णन केलेल्या व्यक्तीचे नाव सांगा. अ) नागपूर टेक्सटाईल यूनियनचे नेते होते. ब) एप्रिल 1946 मध्ये कामगारांचे प्रतिनिधी म्हणून निवडून ते आमदास झाले. क) त्यांनी प्राथमिक शिक्षक, विणकर, छापखान्यातील कामगार व खाणकामगारांना संघटना उभारण्यासाठी त्यांनी मदत केली होती. (राज्यसेवा मुख्य 2020) A) बी.पी. आडारकर B) एस.एच. बाटलीवाला C) रामभाऊ रुईकर D) टी.सी.एस. जयरामन रामभाऊ रुईकर हे सोडविलेल्या वर्णनाशी जुळतात कारण ते नागपूर टेक्सटाईल यूनियनचे नेते होते आणि 1946 मध्ये कामगारांचे प्रतिनिधी म्हणून आमदार झाले. ते प्राथमिक शिक्षक, विणकर, छापखान्यातील कामगार आणि खाण कामगारांना संघटना स्थापन करण्यात मदत करत होते. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण ते वर्णनाशी जुळत नाहीत. 35 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 35. सरकारने पहिले फॅक्टरी कमिशन कोणाच्या अध्यक्षतेखाली नियुक्त केले ? (PSI Mains July 2022) A) अर्बुथनॉट B) सोराबजी बंगाली C) मोरारजी गोकूळदास D) दिनशॉ पेटीट अर्बुथनॉट बरोबर उत्तर आहे कारण 1875 मध्ये भारतातील कामकाजाच्या परिस्थितीचा अभ्यास करण्यासाठी सरकारने पहिले फॅक्टरी कमिशन अर्बुथनॉटच्या अध्यक्षतेखाली नियुक्त केले होते. दिनशॉ पेटीट हा मुंबई मिल ओनर्स असोसिएशनचा पहिला अध्यक्ष होता, मोरारजी गोकूळदास हे स्वातंत्र्य सेनानी आणि राजकारणी होते आणि सोराबजी बंगाली हे सामाजिक कार्यकर्ते होते. 36 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 36. जोड्या जुळवा. अ) मध्यमवर्गीय स्रिया ब) श्री देशपांडे क) लेडी निळकंठ ड) श्री. एन.एच.वकील 1)मालक-कामगार संबध 2)स्री कामगारांकरीता आरोग्य सेवा 3)कामगारांच्या वस्त्यांना भेटी 4)कामगार कायदे (ASO पूर्व 2016) A) 3 4 1 2 B) 2 1 4 3 C) 4 3 2 1 D) 1 2 3 4 पर्याय 3 4 1 2 बरोबर आहे कारण: '' अ) मध्यमवर्गीय स्रिया'' हे आपल्या समाजाच्या वंचित स्तरातील महिलांना मदत करण्यासाठी श्री. एन.एच.वकील यांनी संस्थापित केलेल्या संस्थेशी संबंधित आहे, ज्यामुळे 1 जुळते 2 आहे. '' ब) श्री देशपांडे'' हे कामगारांच्या वस्त्यांना भेट देण्याशी संबंधित आहेत, ज्यामुळे 2 जुळते 3 आहे. '' क) लेडी निळकंठ'' या मालक-कामगार संबंधांशी संबंधित आहेत, ज्यामुळे 3 जुळते 4 आहे. '' ड) श्री. एन.एच.वकील'' हे कामगार कायद्यांशी संबंधित आहेत, ज्यामुळे 4 जुळते 1 आहे. 37 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 37. महाराष्ट्रातील सहकारी खरेदी विक्री संस्था - - - - - - - - - नावाने ओळखल्या जातात. (Excise पूर्व 2017) A) सहकारी विपणन संस्था B) जिल्हा सहकारी विपणन संघ C) विपणन संघ D) राज्य सहकारी विपणन संघ विपणन संघ" हे उत्तर बरोबर आहे कारण सहकारी संस्थांसाठी हे नाव महाराष्ट्र सरकारने त्यांच्या नावामध्ये "विपणन" शब्द समाविष्ट करण्यासाठी केलेल्या सक्तीनंतर अधिकृत केले आहे. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: "सहकारी विपणन संस्था" हा एक व्यापक शब्द आहे जो कोणत्याही प्रकारच्या सहकारी संस्थेचा संदर्भ देतो ज्या उत्पादनांचे विपणन करते. "जिल्हा सहकारी विपणन संघ" आणि "राज्य सहकारी विपणन संघ" ही दोन्ही विशिष्ट प्रकारच्या सहकारी संस्थांची नावे आहेत, सर्व सहकारी खरेदी विक्री संस्थांचे नाही. 38 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 38. महाराष्ट्रात - - - - - - - - - साली शेतक-यांनी जमीनदार आणि सावकार यांच्या विरुध्द उठाव केला. (ASO पूर्व 2011) A) 1875 B) 1860 C) 1873 D) 1905 1875 हा पर्याय बरोबर आहे कारण हा महाराष्ट्रातील शेतक-यांचा जमीनदार आणि सावकार यांच्या विरुद्ध केलेल्या उठावाचा वर्ष आहे. 1860 हा पर्याय चुकीचा आहे कारण या वर्षी असा कोणताही उठाव झाला नव्हता. 1873 हा पर्याय चुकीचा आहे कारण या वर्षी पुण्यात शेतक-यांनी एक बैठक आयोजित केली होती, जी कोणताही उठाव नव्हता. 1905 हा पर्याय चुकीचा आहे कारण या वर्षी शेतकऱ्यांनी जमीनदार आणि सावकारांविरुद्ध कोणताही उठाव केला नव्हता. 39 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 39. कोणत्या कायद्यानुसार भारतातील कामगार संघटनांना कायदेशीर मान्यता मिळू लागली ? (STI Mains 2018) A) इंडियन फॅक्टरी ॲक्ट 1911 B) इंडियन माईन्स ॲक्ट, 1923 C) इंडियन ट्रेड युनियन ॲक्ट, 1926 D) इंडियन फॅक्टरी ॲक्ट,1922 इंडियन ट्रेड युनियन ॲक्ट, 1926 हे बरोबर उत्तर आहे कारण हा कायदा भारतीय कामगार संघटनांना कायदेशीर मान्यता देण्यासाठी तयार करण्यात आला होता. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण इंडियन माईन्स ॲक्ट, 1923 खाण कामगारांच्या सुरक्षिततेशी संबंधित आहे, इंडियन फॅक्टरी ॲक्ट,1922 कारखान्यांमध्ये काम करणाऱ्या कामगारांच्या सुरक्षिततेशी संबंधित आहे आणि इंडियन फॅक्टरी ॲक्ट 1911 हा पूर्वीचा कायदा होता जिथे हे कामगार संघटनांना कायदेशीर मान्यता देत नव्हते. 40 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 40. राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अस्पृश्यतेच्या प्रथेला विरोध करण्यासाठीचा समितीचे चिटणीस कोण होते ? (राज्यसेवा मुख्य मे 2022) A) रघुनाथ हरी गद्रे B) स्वामी आनंद C) आत्माराम रणछोड D) वासुदेवराव आकूत स्वामी आनंद बरोबर उत्तर आहे कारण ते राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अस्पृश्यता प्रथे विरोध समितीचे चिटणीस होते. ही समिती डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी 1932 मध्ये यरवडा कारागृहात असताना स्थापन केली होती. वासुदेवराव आकूत समितीचे अध्यक्ष होते, आत्माराम रणछोड हे सहाय्यक चिटणीस होते आणि रघुनाथ हरी गद्रे हे सदस्य होते. 41 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 41. इ.स. 1875 च्या शेतकरी उठावासंदर्भात पुढीलपैकी कोणते विधान चुकीचे आहे ? (STI पूर्व 2014) A) वरील एकही नाही B) प्रो रणजित गुहांनी Myth of the Deccan Riots या लेखात शेतकरी उठावाची चर्चा केली आहे. C) 15 जुन 1875 रोजी शेवटचा उठाव भीमथडीमधील मुधाळी गावात झाला. D) 12 मे 1`875 रोजीसुपे येथे शेतक-यांनी पहिला उठाव केला. प्रो रणजित गुहा यांनी "Myth of the Deccan Riots" या लेखात शेतकरी उठावाची चर्चा केली नाही. उठावावर अनेक इतिहासकारांनी लिहिले आहे, त्यात प्रो रणजित गुहांचा समावेश नाही. त्यामुळे हा पर्याय चुकीचा आहे. 42 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 42. आदिवासी शेतक-यांच्या क्रांतीचा पहिला नायक कोण होता? अ) बाबा भांड ब) बिजनिया क) कजर सिंग ड) तंट्या भिल्ल (Combined B 2021) A) फक्त अ आणि ब B) फक्त क आणि ड C) फक्त ड D) फक्त ब फक्त ड बरोबर आहे कारण तंट्या भिल्ल हा आदिवासी शेतकरी क्रांतीचा पहिला नायक होता. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: अ: बाबा भांड दास्यांविरोधी चळवळीचा नायक होता. ब: बिजनिया हा मोहम्मद बिन तुघलकच्या काळातील विद्रोही होता. क: कजर सिंग हा पंजाबमधील सिख विद्रोही होता. 43 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 43. पुढील दोन विधानांपैकी कोणते /कोणती योग्य आहे/आहेत ? अ) एका जोरदार चळवळीनंतर प्रतापगढच्या शेतक-यांनी स्वत:च कुळांचे गैर हुसकावणे थांबवले परंतु श्रेय दिले गेले महात्मा गांधीना. ब) इतर वेळी महात्मा गांधीचे नाव घेऊन आदीवासींनी व शेतक-यांनी चळवळी केल्या ज्या गांधीजीच्या तत्वाप्रमणे नव्हत्या. (राज्यसेवा मुख 2014) A) दोन्ही अ व ब B) केवळ अ C) न अ न ब D) केवळ ब दोन्ही विधाने योग्य आहेत. '' विधान अ'' : प्रतापगडच्या शेतकऱ्यांची चळवळ गांधीजींच्या नेतृत्वाखाली नव्हती, परंतु गांधीजींना श्रेय दिले गेले. '' विधान ब'' : इतर घटनांमध्ये, आदिवासी आणि शेतकऱ्यांनी गांधीजीच्या नावाने चळवळी केल्या ज्या त्यांच्या अहिंसक तत्वांप्रमाणे नव्हत्या. 44 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 44. भारतातील डावी चळवळ व संघटना याविषयीच्या जोड्या लावा. अ) नारायण मेघाजी लोखंडे ब) बी.पी. वाडिया क) जयप्रकाश नारायण ड) मानवेंद्र नाथ रॉय 1) मद्रास लेबर युनियन 2) मुंबई गिरणी कामगार संघटना 3) रॅडिकल डेमोक्रेटिक पार्टीची स्थापना 4) काँग्रेस सोशिऑलिस्ट पार्टीचे महत्वपूर्ण नेते (STI Mains July 2022) A) 2 3 4 1 B) 3 4 2 1 C) 4 1 3 2 D) 2 1 4 3 पर्याय 2 1 4 3 हा बरोबर आहे कारण तो खालील जोड्यांना बरोबर प्रकारे एकत्रित करतो: नारायण मेघाजी लोखंडे - मुंबई गिरणी कामगार संघटना (2) बी.पी. वाडिया - मद्रास लेबर युनियन (1) जयप्रकाश नारायण - काँग्रेस सोशिऑलिस्ट पार्टीचे महत्वपूर्ण नेते (4) मानवेंद्र नाथ रॉय - रॅडिकल डेमोक्रेटिक पार्टीची स्थापना (3) इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण ते या जोड्यांना चुकीच्या प्रकारे एकत्रित करतात. 45 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 45. खालीलपैकी कोणत्या ठिकाणी 12 मे 1875 रोजी शेतक-यांना पहिला उठाव केला होता ? (Combined B 2020) A) अहमदनगर B) पुणे C) सोलापूर D) सुपे सुपे हे बरोबर उत्तर आहे कारण 12 मे 1875 रोजी शेतक-यांनी पहिला उठाव सुपे येथे केला होता. हा उठाव अहमदनगरच्या सुपे तालुक्यात झाला होता. पुणे, अहमदनगर आणि सोलापूर ही इतर ठिकाणे आहेत पण येथे शेतक-यांनी पहिला उठाव केला नव्हता. 46 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 46. इ.स.1875 च्या शेतक-यांच्या उठावाला दख्खनचे दंगे म्हणतात ते पुढीलपैकी कोणत्या जिल्हयात पसरले होते ? अ) पुणे ब) नाशिक क) अहमदनगर ड) कोल्हापूर (राज्यसेवा मुख्य 2014) A) क आणि अ B) ड आणि ब C) ब आणि क D) अ आणि ड बरोबर उत्तर पर्याय क आणि अ आहे. ए आणि ड पर्याय चुकीचे आहे कारण तो उठाव पुणे आणि कोल्हापूर जिल्ह्यात पसरला नव्हता. ब आणि क पर्याय चुकीचे आहे कारण तो उठाव नाशिक जिल्ह्यात पसरला नव्हता. अ आणि ड पर्याय चुकीचे आहे कारण तो उठाव केवळ अहमदनगर जिल्ह्यात पसरला होता. 47 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 47. प्रसिध्द कामगारनेते नारायण मेघाजी लोखंडे यांच्या पश्चात भिवाजी रामजी नरे, एस.के. बोलगे आणि हरिशचंद्र तालचेरकर अशा नेत्यांनी गिरणी कामगारांच्या समस्या सोडविण्यासाठी 1909 मध्ये - - - - - - - - - स्थापना केली. (ASO Mains July 2022) A) सोशल सर्व्हिस लीग B) कामगार हितवर्धक सभा C) बॉम्बे पोस्टल युनियन D) बॉम्बे मिल हॅनडस असोसिएशन बरोबर उत्तर '' कामगार हितवर्धक सभा'' हे आहे कारण हे नारायण मेघाजी लोखंडे यांच्या पश्चात भिवाजी रामजी नरे, एस.के. बोलगे आणि हरिशचंद्र तालचेरकर यांनी 1909 मध्ये स्थापन केले होते. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: '' सोशल सर्व्हिस लीग:'' ही 1875 मध्ये गोपाळ कृष्ण गोखले यांनी स्थापन केली होती. '' बॉम्बे मिल हॅनडस असोसिएशन:'' ही 1919 मध्ये स्थापन करण्यात आली होती. '' बॉम्बे पोस्टल युनियन:'' ही 1921 मध्ये स्थापन करण्यात आली होती. 48 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 48. नारायण मेघाजी लोखंडे विषयी काय खोटे आहे ? (Agri पूर्व 2011) A) मुंबईत पहिली कामगार परिषद भरविली B) गुराखी नावाचे दैनिक C) कार्लमार्क्सशी भेट D) भारतातील कामगार चळवळीचे आद्य प्रवर्तक कार्ल मार्क्स हा जर्मन विचारवंत होता जो १८८३ मध्ये मरण पावला. नारायण मेघाजी लोखंडे यांचा जन्म १८४८ मध्ये झाला आणि त्यांचा मृत्यू १897 मध्ये झाला. या कालखंडात अतिव्याप्तता नाही, म्हणून ते कार्ल मार्क्सशी भेटले असण्याची शक्यता नाही. हा पर्याय निवृत्त करणे बरोबर आहे. उर्वरित पर्याय नारायण मेघाजी लोखंडे यांच्या आयुष्यातील घटनांचे वर्णन करतात, त्यामुळे ते बरोबर आहेत. 49 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 49. किसान सभेचे पहिले अधिवेशन कोठे व कधी भरले होते ? (ASO पूर्व 2015) A) ठाणे 1945 B) टिटवाळा 1945 C) पुणे 1942 D) मुंबई 1942 टिटवाळा 1945 हा पर्याय बरोबर आहे कारण किसान सभेचे पहिले अधिवेशन मुंबई किंवा पुण्यात 1942 मध्ये नाही तर 30 डिसेंबर 1945 रोजी टिटवाळामध्ये भरले होते. ठाणे 1945 हा पर्याय चुकीचा आहे कारण ते अधिवेशन टिटवाळामध्ये झाले होते, ठाण्यात नाही. 50 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 50. सन 1875 मध्ये महाराष्ट्रातील कोणत्या दोन जिल्हयातील शेतक-यांनी सावकार, जमीनदार आणि ब्रिटीश अधिका-या विष्ज्ञयी विद्रोह केला ? (राज्यसेवा मुख्य 2020) A) सातारा व सोलापूर B) पुणे व अहमदनगर C) खानदेश व नागपूर D) बाँम्बे व रत्नागिरी बरोबर उत्तर "पुणे आणि अहमदनगर" आहे. 1875 मध्ये डेक्कनमधल्या दुष्काळाने उद्भवलेल्या अस्वस्थतेमुळे पुणे आणि अहमदनगर जिल्ह्यातील शेतकऱ्यांनी सावकार, जमीनदार आणि ब्रिटीश अधिकाऱ्यांविरुद्ध विद्रोह केला होता. पर्याय "खानदेश आणि नागपूर" चुकीचा आहे कारण या जिल्ह्यांमध्ये 1875 मध्ये विद्रोह झाला नव्हता. पर्याय "बाँम्बे आणि रत्नागिरी" आणि "सातारा आणि सोलापूर" हे देखील चुकीचे आहेत कारण या जिल्ह्यांमध्येही 1875 मध्ये विद्रोह झाला नव्हता. 51 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 51. - - - - - - - - - यांनी अनार्य दोष परिहारक मंडळीची स्थापना केली. (PSI Mains Sept 2022) A) किसन फागु बनसोडे B) शिवराम जानबा कांबळे C) गोपाळबुवा वलंगकर D) बाबासाहेब आंबेडकर गोपाळबुवा वलंगकर हे बरोबर उत्तर आहे कारण ते अनार्य दोष परिहारक मंडळीचे संस्थापक होते. हे मंडळ दलित आणि आदिवासी समुदायांना त्यांच्या जातीव्यवस्था आणि चातुर्वर्णाच्या शोषणापासून मुक्त करण्यासाठी स्थापन करण्यात आले होते. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: किसन फागु बनसोडे हे समाजसुधारक होते, जे मुख्यतः महिलांच्या अधिकारांसाठी लढले होते. बाबासाहेब आंबेडकर हे भारतीय संविधानाचे शिल्पकार होते आणि त्यांनी अस्पृश्यता उन्मूलन चळवळीचे नेतृत्व केले होते. शिवराम जानबा कांबळे हे शेतीतले नेते होते ज्यांनी शेतकरी चळवळीचे नेतृत्व केले होते. 52 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 52. बुलढाणा जिल्हयात मेहकर व चिखली तालुक्यात 1930 साली कर्जबाजारी शेतकऱ्यांनी - - - - - - - - - च्या नेतृत्वाखालील सत्यशोधक चळवळीच्या धर्तीवर प्रतिकार सुरु केला. (PSI मुख्य 2018) A) आनंदस्वामी B) केशवराव जेधे C) केशवराव बागडे D) पंढरीनाथ पाटील आनंदस्वामी हे बरोबर उत्तर आहे कारण ते 1930 मध्ये बुलढाणा जिल्ह्यातील मेहकर आणि चिखली तालुक्यातील कर्जबाजारी शेतकऱ्यांच्या सत्याग्रहाचे नेते होते. ते सत्यशोधक चळवळीच्या धर्तीवर प्रेरित होते, जी एक सामाजिक सुधार चळवळ होती जी अंधश्रद्धा आणि जातिव्यवस्थेचा विरोध करत होती. पंढरीनाथ पाटील, केशवराव जेधे आणि केशवराव बागडे यांचा या चळवळीशी काहीही संबंध नव्हता. 53 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 53. 1918 मध्ये मुंबई येथील अस्पृश्यता निवारक परिषदचे अध्यक्ष कोण होते. (संयुक्त गट क पूर्व 2022) A) सयाजीराव गायकवाड B) डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर C) छत्रपती शाहू महाराज D) नानाभाई हरिदास सयाजीराव गायकवाड हे अस्पृश्यता निवारक परिषदेचे अध्यक्ष होते कारण ते बडोदा संस्थानाचे महाराज होते आणि त्यांनी 1918 मध्ये अस्पृश्यतेविरूद्ध कायदे केले होते. छत्रपती शाहू महाराज 1922 मध्ये निधन पावले, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर त्यावेळी विद्यार्थी होते, आणि नानाभाई हरिदास हे सामाजिक कार्यकर्ते आणि शिक्षणतज्ज्ञ होते, परंतु अस्पृश्यता निवारक परिषदेचे अध्यक्ष नव्हते. 54 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 54. माणगाव येथील परिष्ज्ञदेत डॉ. आंबेडकरांनी अस्पृश्य चळवळीचे नेतृत्व करावे असे कोणी सांगितले ? (PSI Mains 2022) A) वि.रा. शिंदे B) आप्पासाहेब पाटील C) छ. शाहू महाराज D) गंगाराम कांबळे छ. शाहू महाराज उत्तर बरोबर आहे कारण माणगाव परिषद 20 सप्टेंबर 1920 रोजी छत्रपती शाहू महाराजांच्या उपस्थितीत भरवण्यात आली होती. या परिषदेत डॉ. आंबेडकरांना अस्पृश्य चळवळीचे नेतृत्व करण्याचे आमंत्रण शाहू महाराजांनीच दिले होते. आप्पासाहेब पाटील, वि.रा. शिंदे आणि गंगाराम कांबळे हे पर्याय चुकीचे आहेत कारण ते या परिषदेत उपस्थित नव्हते किंवा त्यांनी डॉ. आंबेडकरांना चळवळीचे नेतृत्व करण्याचे आमंत्रण दिले नव्हते. 55 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 55. जमीनदारांच्या निषेधार्थ 500 शेतक-यांनी अलाहाबादमध्ये - - - - - - - - - यांच्या नेतृत्वाखाली मोर्चा काढला (STI Mains July 2022) A) राजा मोहम्मद हाजी B) बाबा रामचंद्र C) वल्लभभाई पटेल D) अल्लुरी सीताराम राजू बाबा रामचंद्र हे उत्तर बरोबर आहे कारण ते महाराष्ट्रातील एक क्रांतिकारी होते ज्यांनी 1930 मध्ये जमीनदाराच्या निषेधार्थ अंदाजे 500 शेतक-यांचे नेतृत्व केले होते आणि अलाहाबादमध्ये मोर्चा काढला होता. हा मोर्चा त्यांच्या कायद्यांविरुद्ध होता ज्यामुळे शेतक-यांचे शोषण होत होते. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: राजा मोहम्मद हाजी हे एक बंगाली क्रांतिकारी होते. वल्लभभाई पटेल हे भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीतील एक प्रमुख नेते होते पण महाराष्ट्राशी त्यांचा संबंध नव्हता. अल्लुरी सीताराम राजू हे आंध्र प्रदेशातील एक क्रांतिकारी होते. 56 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 56. भिल्लाचा उठाव - - - - - - - - - येथे झाला. (ASO पूर्व 2011) A) मुंबई B) कोकण C) पुणे D) खानदेश बरोबर उत्तर आहे '' खानदेश'' . भिल्लाचा उठाव खानदेश येथे 1818 मध्ये झाला होता. हा उठाव ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनीच्या धोरणांविरुद्ध आदिवासी समाजाचा विद्रोह होता. हे मराठा साम्राज्य पडल्यानंतरचे महाराष्ट्रात झालेले पहिले प्रमुख विद्रोह होते. उठावाला भिल्ल, वारली आदिवासी नेते तन्हाजी भांगरे, बुध्या भगत, चांदु पाटील यांनी नेतृत्व दिले. पुणे, मुंबई आणि कोकण हे अन्य पर्याय चुकीचे आहेत कारण हे भाग भिल्ला उठावाचे प्रमुख स्थळ नव्हते. 57 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 57. 31 ऑक्टोंबर 1920 रोजी मुंबई येथे नारायण मल्हार जोशींनी - - - - - - - - - ची स्थापना केली. (PSI Mains July 2022) A) राष्ट्रीय मील मजदूर संघ B) ऑल इंडिया ट्रेड युनियन काँग्रेस C) मद्रास लेबर युनियन D) गिरणी कामगार संघ ऑल इंडिया ट्रेड युनियन काँग्रेस (एआयटीयूसी) ची स्थापना 31 ऑक्टोबर 1920 रोजी नारायण मल्हार जोशी यांनी मुंबई येथे केली होती. हे भारतातील पहिले राष्ट्रीय कामगार संघटना होते. गिरणी कामगार संघ ही मुंबई येथील गिरणी कामगारांचे एक क्षेत्रीय संघटन होते, तर मद्रास लेबर युनियन हे मद्रासमधील कामगारांचे एक क्षेत्रीय संघटन होते. राष्ट्रीय मील मजदूर संघ ही कापूस कामगारांवर केंद्रित एक राष्ट्रीय संघटना होती. म्हणून, एआयटीयूसी हा एकमात्र पर्याय आहे जो प्रश्नाचे वर्णन बरोबरपणे करतो. 58 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 58. आधुनिक भारताच्या इतिहासातील शेतक-यांचे सर्वात मोठे गनिमी युध्द कोणते होते ? (कर सहाय्यक 2015) A) तेलंगणा आंदोलन B) दख्खनदंगे C) किसान सभा आंदोलन D) मोपला उठाव तेलंगणा आंदोलन हे आधुनिक भारताच्या इतिहासातील शेतकरी बंडापैकी सर्वात मोठे होते. हे 1946 ते 1951 दरम्यान हैदराबाद संस्थानात घडले, जे तेव्हा स्वतंत्र राज्य होते. आंदोलनाचे नेतृत्व कम्युनिस्ट पार्टी ऑफ इंडिया-मार्क्सिस्टने केले आणि त्याचे उद्दिष्ट शेतकऱ्यांसाठी जमीन सुधारणा, कर्जमुक्ती आणि उद्योगीकरण होते. आंदोलनाचा परिणाम म्हणून हैदराबाद संस्थानाचे भारतात विलीनीकरण झाले आणि जमीन पुनर्वितरणासह शेतकऱ्यांसाठी अनेक सुधारणा करण्यात आल्या. 59 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 59. आदिवासी लोकांच्या सुधारणेबाबत खालील जोड्या जुळवा कार्य अ)आदिवासी सेवा मंडळ व जव्हारमध्ये खरेदी विक्री संघाची स्थापना केली. ब) आदिवासी सेवा सुधार समितीची स्थापना क) आदिवासींच्या मुलांसाठी अंगवाडया सुरु केल्या. ड) जंगल बचाव व मानव बचाव हे आंदोलनसुरु केले. सुधारक 1) ताराबाई मोडक 2) सुखदेव उईके 3) कॉ.रेवजी चौधरी 4) डॉ.रामराव वाडिवे (PSI Mains Sept. 2022) A) 2 1 4 3 B) 1 2 3 4 C) 4 3 2 1 D) 3 4 4 2 बरोबर पर्याय "3 4 1 2" आहे. कारण: कॉ. रेवजी चौधरी यांनी "आदिवासी सेवा मंडळाची" स्थापना केली आणि जव्हारमध्ये खरेदी-विक्री संघ स्थापन केला. सुखदेव उईके यांनी "जंगल बचाव आणि मानव बचाव" हे आंदोलन सुरू केले. ताराबाई मोडक यांनी "आदिवासी सेवा सुधार समिती"ची स्थापना केली. डॉ. रामराव वाडिवे यांनी आदिवासी मुलांसाठी अंगणवाड्या सुरू केल्या. 60 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 60. 1875 मध्ये कामगारांना एकत्रित करुन त्यांची कामगार संघटना स्थापन करण्यासाठी पुढीलपैकी कोणती व्यक्ती आघाडीवर होती ? (Combined B 2020) A) सोराबजी शापुरजी B) शापुरजी बंगाली C) नारायण मेघाजी लोखंडे D) नारायण राव पवार सोराबजी शापुरजी हे 1875 मध्ये मुंबईत कामगारांना एकत्रित करुन कामगार संघटना स्थापन करण्यासाठी आघाडीवर होते. नारायण मेघाजी लोखंडे हे एक कामगार नेते होते परंतु ते 1875 मध्ये कामगार संघटना स्थापन करण्यात सामील नव्हते. नारायण राव पवार आणि शापुरजी बंगाली हे नेते काही वेळा कामगार चळवळीत सहभागी झाले होते परंतु 1875 मध्ये स्थापन झालेल्या कामगार संघटनेत त्यांचा प्रमुख भूमिका नव्हती. 61 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 61. - - - - - - - - - जमिनीसाठीच्या हव्यासामुळे भारतात बहुतेक भागात जंगलतोड झाली व आदिवासींना त्यांच्या उपजिविकेच्या पारंपारीक साधनांना मुकावे लागले. (ASO पूर्व 2016) A) मध्यस्थ आणि कनिष्ठ अधिका-यांच्या B) सावकाराच्या C) युरोपीय जमीन मालकांच्या D) पठारावरुन स्थलांतरीत झालेल्या शेतक-यांच्या बरोबर उत्तर आहे "पठारावरुन स्थलांतरीत झालेल्या शेतक-यांच्या". इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: सावकारांना जमिनीत स्वारस्य नव्हते. मध्यस्थ आणि कनिष्ठ अधिका-यांकडे जमीन होती पण त्यांनी जंगलतोड केली नाही. युरोपीय जमीन मालक 18व्या शतकाच्या अखेरीस भारतात आले आणि जंगलतोड त्यांच्या येण्यापूर्वीच झाली होती. 62 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 62. कामगार चळवळीचे आद्यजनक नारायण मेघाजी लोखंडे यांना ‘राव बहादूर’ पदवी- - - - - - - - - यावर्षी देण्यात आली. (STI मुख्य 2016) A) 1898 B) 1895 C) 1896 D) 1899 1895 हे उत्तर बरोबर आहे कारण हे वर्ष आहे जेव्हा कामगार चळवळीचे आद्यजनक नारायण मेघाजी लोखंडे यांना 'राव बहादूर' पदवीने सन्मानित करण्यात आले होते. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण ते योग्य वर्ष दर्शवत नाहीत जेव्हा लोखंडे यांना पदवी दिली गेली होती: 1896: या वर्षी लोखंडे यांना 'राव बहादूर' पदवी देण्यात आली नाही. 1898: या वर्षी लोखंडे यांना 'राव बहादूर' पदवी देण्यात आली नाही. 1899: या वर्षी लोखंडे यांना 'राव बहादूर' पदवी देण्यात आली नाही. 63 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 63. सन 1889 मध्ये पुणेयेथे कोणी उठाव केला ? अ) कोळयांनी ब) भिल्लांनी क) वारलयांनी ड) कथक-यांनी (सहाय्यक पूर्व 2013) A) अ आणि ब B) अ फक्त C) ड फक्त D) ब आणि क अ बरोबर आहे कारण 1889 मध्ये पुण्यात कोळ्यांनी उठाव केला होता. हा उठाव वज्रकर वसुलीच्या विरोधात होता. भिल्ल आणि वारली हे महाराष्ट्रातील आदिवासी आहेत आणि ते 1889 मध्ये पुण्यातील उठावात सहभागी नव्हते. कथक हा एक नृत्यप्रकार आहे आणि तो राजकीय उठावाशी संबंधित नाही. 64 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 64. आयटक या कामगारसंघटनेशी खालीलपैकी कोणता नेता संबधित नाही ? (STI मुख्य 2018) A) लाला लजपतराय B) लोकमान्य टिळक C) ना. म. जोशी D) महात्मा गांधी बरोबर उत्तर "महात्मा गांधी" आहे. महात्मा गांधी आयटक (भारतीय ट्रेड युनियन काँग्रेस)शी संबद्ध नव्हते. आयटकची स्थापना ना. म. जोशी यांनी 1920 मध्ये केली होती आणि लोकमान्य टिळक आणि लाला लजपतराय हे दोघेही या संघटनेचे सदस्य होते. 65 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 65. महाराष्ट्रातील पुणे आणि अहमदनगर जिल्हयात झालेल्या शेतक-याच्या बंडाला- - - - - - - - - असे म्हटले. (PSI Mains Sept 2022) A) दख्खनचे दंगे B) शेतक-यांची क्रांती C) जंगल सत्याग्रह D) मुळशी सत्याग्रह दख्खनचे दंगे" हा पर्याय बरोबर आहे कारण हा 1875 मध्ये पुणे आणि अहमदनगर जिल्ह्यात झालेल्या शेतकरी बंडाचा उल्लेख आहे. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: "शेतक-यांची क्रांती" हा तेलंगणाच्या शेतकरी बंडाचा उल्लेख आहे. "मुळशी सत्याग्रह" हा पाण्यासाठी करण्यात आलेल्या सत्याग्रहाचा उल्लेख आहे. "जंगल सत्याग्रह" हा जंगल हक्कांसाठी केलेल्या सत्याग्रहाचा उल्लेख आहे. 66 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 66. जोड्या जुळवा अ) मद्रास लेबर युनियन ब) ऑल इंडिया ट्रेड युनियन काँग्रेस क) गिरणी कामगार संघ ड) नॅशनल ट्रेड युनियन फेडरेशन 1) 1920 2) 1918 3) 1929 4) 1927 (PSI मुख्य 2016) A) 2 1 4 3 B) 3 1 2 4 C) 2 1 3 4 D) 1 2 3 4 पर्याय 2 1 4 3 हा बरोबर आहे कारण: ए) मद्रास लेबर युनियनची स्थापना 1918 मध्ये झाली होती. ब) ऑल इंडिया ट्रेड युनियन काँग्रेसची स्थापना 1920 मध्ये झाली होती. क) गिरणी कामगार संघची स्थापना 1929 मध्ये झाली होती. ड) नॅशनल ट्रेड युनियन फेडरेशनची स्थापना 1927 मध्ये झाली होती. 67 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 67. कोणाच्या प्रेरणेने 1947 मध्ये इंडियन नॅशनल ट्रेड युनियन काँग्रेस स्थापन करण्यात आली ? (राज्यसेवा पूर्व 2011) A) गुलझारीलाल नंदा B) सरदार पटेल C) पंडित नेहरु D) डॉ. राजेंद्र प्रसाद सरदार पटेल हे बरोबर उत्तर आहे कारण ते इंडियन नॅशनल ट्रेड युनियन काँग्रेस (INTUC) चे प्रेरणास्थान होते. इंटुकची स्थापना 1947 मध्ये झाली होती आणि ते भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अंतर्गत कामगार संघटना आहे. पंडित नेहरू त्या वेळी भारताचे पंतप्रधान होते परंतु त्यांच्याशी इंटुकची स्थापना थेट संबंधित नव्हती. डॉ. राजेंद्र प्रसाद हे त्या वेळी भारताचे राष्ट्रपती होते आणि सरदार पटेल हे गृहमंत्री होते, जे त्या वेळी देशाच्या कामगार धोरणांसाठी जबाबदार होते. 68 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 68. रामोशीबाबत पुढीलपैकी कोणते विधान अयोग्य आहे ? (PSI पूर्व 2013) A) कधी काळी इंग्रज येण्या अगोदर ते दरोडेखोरी करीत. B) वरीलपैकी एकही अयोग्य नाही C) इंग्रजाच्या साम्राजयात त्यांचे महत्व कमी झाल्याने व इनामे खालसा झाल्याने ते दरोडेखोर बनले. D) सर्वच रामोशी दरोडेखोर नव्हते. वरीलपैकी सर्व विधाने योग्य आहेत. इंग्रजांच्या आगमनाच्या आधी रामोशी दरोडेखोरी करत होते हे ऐतिहासिक नोंदींमधून सिद्ध झाले आहे. सर्वच रामोशी दरोडेखोर नव्हते हेही खरे आहे, काही जणांनी पारंपरिक पेशे जसे की शेती आणि शिकार केला. इंग्रजांच्या राजवटीत, रामोश्यांना मिळणाऱ्या इनामांचे खालसा केल्याने त्यांचे महत्त्व कमी झाले, ज्यामुळे काहींना दरोडेखोरीचा मार्ग स्वीकारावा लागला. 69 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 69. - - - - - - - - - यांच्या शब्दात शाळा आणि महाविद्यालयापेक्षा कारखाने प्रभाविपणे, राष्ट्राच्या नवीन उपक्रमाला सुरुवात करतील. (ASO पूर्व 2016) A) ग.बा. जोशी B) लोकमान्य टिळक C) के.टी तेलंग D) म.गो. रानडे महादेव गोविंद रानडे हे "कारखान्यांचे जनक" म्हणून ओळखले जातात. ते शिक्षण सुधारणा आणि सामाजिक सुधारणांचे प्रबल पुरस्कर्ते होते, परंतु त्यांनी राष्ट्राच्या विकासासाठी उद्योगधंद्यांच्या महत्त्वावरही भर दिला. त्यांच्या मते, कारखाने राष्ट्राच्या नवीन उपक्रमाला सुरुवात करतील आणि शाळा-महाविद्यालयांपेक्षा अधिक प्रभावीपणे आर्थिक विकास घडवतील. त्यांचे हे विधान त्यांच्या "เศतकऱ्यांच्या इशारा" नावाच्या लेखात आढळते. 70 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 70. जोड्या जुळवा. अ) 1887 ब) 1897 क)1910 ड) 1910 1)अमलगमेटेड सोसायटी ऑफ रेल्वे सर्व्हटस ऑफ इंडिया 2)कुर्ल्याच्या स्वदेशी मिलमध्ये संप 3)कामगार हितवर्धक सभा 4)सोशल सर्व्हिस लिग (ASO पूर्व 2014) A) 1 2 4 3 B) 1 3 4 2 C) 2 1 3 4 D) 3 1 4 2 पर्याय 2 1 3 4 बरोबर आहे कारण तो खालील जोड्या जुळवतो: 1897 - कुर्ल्याच्या स्वदेशी मिलमध्ये संप 1887 - आमलगमेटेड सोसायटी ऑफ रेल्वे सर्व्हटस ऑफ इंडिया 1910 - सोशल सर्व्हिस लिग 1910 - कामगार हितवर्धक सभा इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण ते काळाच्या क्रम आणि घटनांच्या प्रकाराच्या संदर्भात चुकीचे जुळवतात. 71 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 71. खालीलपैकी कोणत्या व्यक्ती सहकारी चळवळीशी संबधित होत्या ? अ) भाऊसाहेब हिरे, विठ्ठल राव विखे पाटील ब) वैकुंठभाई मेहता, डॉ. धनंजय गाडगीळ क) वसंतदादा पाटील, यशवंतराव मोहिते ड) भाऊसाहेब थोरात, जी.के. देवधर (PSI/ASO/STI संयुक्त 2017) A) अ आणि ब फक्त B) ब,क आणि ड फक्त C) अ, ब आणि क D) अ,ब, क आणि ड पर्याय अ, ब, क आणि ड हे बरोबर आहे कारण: भाऊसाहेब हिरे हे महाराष्ट्रातील सहकारी चळवळीचे जनक मानले जातात. विठ्ठल राव विखे पाटील हे सहकारी साखर कारखान्यांचे पितामह म्हणून ओळखले जातात. वैकुंठभाई मेहता हे गुजरातमधील सहकारी चळवळीचे अग्रदूत होते. डॉ. धनंजय गाडगीळ हे सामाजिक कार्यकर्ते होते ज्यांनी सहकारी चळवळीत मोलाचे योगदान दिले. वसंतदादा पाटील हे सहकारी चळवळीचे एक अग्रगण्य कार्यकर्ते होते. यशवंतराव मोहिते हे एक राजकारणी होते ज्यांनी सहकारी चळवळीला पाठिंबा दिला. भाऊसाहेब थोरात हे सहकारी चळवळीशी संबंधित एक राजकारणी होते. जी.के. देवधर हे विदर्भातील सहकारी चळवळीचे एक अग्रणी व्यक्तिमत्त्व होते. म्हणून, पर्याय अ, ब, क आणि ड हे सर्व बरोबर आहेत कारण ते सर्व सहकारी चळवळीशी संबंधित आहेत. 72 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 72. कोठे आदिवासी भिल्लांचा उठाव तीव्र स्वरुपाचा होता ? अ) खानदेशात ब) नगर जिल्हयात क) कोल्हापूर ड) सोलापूर (सहाय्यक पूर्व 2013) A) ड फक्त B) अ आणि ब C) अ फक्त D) क आणि ड पर्याय "अ फक्त" बरोबर आहे कारण खानदेश हा आदिवासी भिल्लांच्या उठावाचा प्रमुख केंद्र होता. नगर जिल्हा, कोल्हापूर आणि सोलापूर या ठिकाणीही उठाव झाले होते, परंतु ते खानदेशातील उठावाच्या तीव्रतेच्या तुलनेत कमी तीव्र होते. 73 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 73. कोणत्या समाज सुधारक व्य्क्तीच्या प्रोत्साहानामुळे नारायण लोखंडे याने मुंबईच्या गिरणी कामगारांची मिल हँड असोसिशन सोसायटी नावाची संघटना स्थापन केली. (PSI मुख्य 2012) A) महात्मा गांधी B) महात्मा ज्योतीबा फुले C) डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर D) वि.दा. सावरकर महात्मा ज्योतीबा फुले हा बरोबर उत्तर आहे कारण ते महाराष्ट्रातील प्रसिद्ध समाज सुधारक होते जे कामगारांच्या हक्कांसाठी लढले होते. त्यांनी 1897 मध्ये गिरणी कामगारांना एकत्रित करून मिल हँड असोसिशन सोसायटीची स्थापना करण्यासाठी प्रोत्साहन दिले. वि.दा. सावरकर राजकीय कार्यकर्ते आणि विचारवंत होते, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे कायदेतज्ज्ञ आणि समाज सुधारक होते, तर महात्मा गांधी हे भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याचे नेते होते. यापैकी कोणतेही व्यक्ती कामगार संघटनांशी संबंधित नव्हत्या. 74 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 74. 12 मे 1985 रोजी शेतक-यांचा पहिला उठाव कोठे झाला ? (संयुक्त गट क पूर्व 2022) A) पुणे B) सुपे C) चाकण D) बारामती सुपे हे उत्तर बरोबर आहे कारण 12 मे 1985 रोजी शेतकऱ्यांचा पहिला उठाव सुपे येथे झाला होता. बारामती, पुणे आणि चाकण हे पर्याय चुकीचे आहेत कारण या ठिकाणी उठाव झाला नाही. 75 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 75. आदिवासी उठावाविषयी कोणती विधाने चुकीची आहेत ? अ) 1818 मध्ये भिल्लांनी सातमाळ आणि अजंठा भागात उठाव केला. ब) कॅ. डुसार्टने भिल्लांचा प्रमुख शेख ढुल्ला यास पकडून कठोर शिक्षा केली. क) 1822 मध्ये हिरा नावाच्या भिल्लाच्या नेतृत्वाखाली उठाव सुरु झाले. ड) कॅ. जेल याने 1845 मध्ये भिल्लांचे बंडशमविण्याचा प्रयत्न केला. (STI Mains July 2022) A) फक्त ब, क आणि ड B) फक्त ड C) फक्त क D) फक्त अ आणि ब केवळ "ड" हा पर्याय बरोबर आहे. "कॅ. जेल याने 1845 मध्ये भिल्लांचे बंडशमविण्याचा प्रयत्न केला" हे विधान चुकीचे आहे कारण कॅ. जेलने 1847 मध्ये भिल्लांचे बंड शमन केले होते, 1845 मध्ये नव्हे. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण ते ऐतिहासिक घटनांची अचूक माहिती देतात: भिल्लांचा उठाव 1818 मध्ये सातमाळ आणि अजंठा भागात झाला होता. कॅ. डुसार्टने भिल्लांचा प्रमुख शेख ढुल्ला यास पकडून कठोर शिक्षा केली होती. हिरा नावाच्या भिल्लाच्या नेतृत्वाखाली 1822 मध्ये उठाव सुरु झाले होते. 76 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 76. ऑन्टोजेनी रिकॅप्च्यूलेटस फायलोजेनी हे विधान कोणत्या उत्क्रांती सिध्दांचे आहे ? (ASO पूर्व 2016) A) स्पेशल क्रियशन थेअरी B) नॅच्युरल सिलेक्शन थेअरी C) थेअरी ऑफ कॅटेस्ट्रोफिझम D) हकेल्स बायासेजनिक लॉ हकेलचे बायासेजनिक कायदे हे ऑन्टोजेनी रिकॅप्च्यूलेटस फायलोजेनी या विधानाशी संबंधित आहे. हे विधान असे म्हणते की प्रजातीच्या एम्ब्रिओनिक किंवा लार्वल विकासाचे टप्पे प्रजातींच्या पूर्वजांच्या विकासाच्या टप्प्यांचे प्रतिबिंब असतात. स्पेशल क्रियेशन थेअरी यात असे मानले जाते की सर्व जीवन ईश्वरीय निर्मिती आहे आणि त्यात विकासाची कल्पना नाही. नॅच्युरल सिलेक्शन थेअरी विकासाचा सिद्धांत आहे, पण तो एम्ब्रिओनिक विकासाशी संबंधित नाही. थेअरी ऑफ कॅटेस्ट्रोफिझम पृथ्वीच्या इतिहासात घडणाऱ्या मोठ्या नैसर्गिक आपत्तींशी संबंधित आहे. 77 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 77. मुंबई सरकारने दक्षिणे मध्ये चालू असलेल्या शेतकरी असंतोषाची चौकशी करण्यासाठी कोणते कमिशन नियुक्त केले ? (संयुक्त गट क पूर्व 2022) A) लॅण्ड रेव्हेन्यू ॲक्ट कमिशन B) दि डेक्कन ॲग्रीकल्चर कमिशन C) लॅण्ड ओनर्स कमिशन D) डेक्कन रॉबटस कमिशन डेक्कन रॉबट्स कमिशन ही बरोबर उत्तराचे कारण आहे कारण ते विशेषत: शेतकरी असंतोषाची चौकशी करण्यासाठी मुंबई सरकारने 1875 मध्ये नियुक्त केले होते. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: - लॅण्ड रेव्हेन्यू ॲक्ट कमिशन 1886 मध्ये भूमी महसूलाशी संबंधित मुद्द्यांची तपासणी करण्यासाठी नियुक्त केले गेले होते. - दि डेक्कन ॲग्रीकल्चर कमिशन 1880 मध्ये शेतीच्या अडचणींची तपासणी करण्यासाठी नियुक्त केले गेले होते. - लॅण्ड ओनर्स कमिशन हे अस्तित्वात नव्हते. 78 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 78. अखिल भारती किसानसभेचे दुसरे अधिवेशन कोठे भरविण्यात आले ? (STI मुख्य 2016) A) मनमाड B) फैजपूर C) मुंबई D) पुणे फैजपूरमध्ये अखिल भारती किसान सभेचे दुसरे अधिवेशन भरविले गेले कारण ते या संघटनेच्या स्थापनेच्या ठिकाणी होते. 1937 मध्ये फैजपूरमध्ये या संघटनेची स्थापना झाली होती. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण ते अधिवेशनाच्या आयोजनाशी संबंधित नाहीत: मनमाड: हे शहर अधिवेशनाच्या वेळी या संघटनेचे मुख्य केंद्र नव्हते. मुंबई: तेथे पहिले अधिवेशन भरविण्यात आले, दुसरे नाही. पुणे: अखिल भारती किसान सभेचे अधिवेशन पुण्यात कधीही भरविले गेले नाही. 79 / 79 Category: शेतकरी,कामगार व अस्पृश्य चळवळी 79. श्री. ना.म. जोशी - - - - - - - - - या संघटनेचे अध्यक्ष होते. (राज्यसेवा मुख्य 2017) A) हिंदू मजदूर सभा B) भारतीय मजदूर संघ C) गिरणी कामगार युनियन D) बॉम्बे टेक्सटाईल लेबर युनियन बॉम्बे टेक्सटाईल लेबर युनियन ही बरोबर उत्तर आहे कारण श्री. ना.म. जोशी हे या युनियनचे अध्यक्ष होते. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: गिरणी कामगार युनियन ही श्री. ना.म. जोशी यांनी स्थापन केलेली युनियन नव्हती. हिंदू मजदूर सभा ही एक राष्ट्रीय पातळीवरील युनियन आहे, जिचा अध्यक्ष श्री. ना.म. जोशी नव्हते. भारतीय मजदूर संघ ही भारतीय राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाशी संबंधित युनियन आहे, जिचा अध्यक्ष श्री. ना.म. जोशी नव्हते. Loading...MPSC is all about Patience.... Your score is LinkedIn Facebook Twitter BACK HOME PAGE
