61 महाराष्ट्राचा इतिहास महाराष्ट्रात ब्रिटिश सत्तेची स्थापना 1 / 18 Category: महाराष्ट्रात ब्रिटिश सत्तेची स्थापना 1. ‘परदेशी भांडवलाची गुंतवणूक आणि कायदा व सुव्यवस्था याचे रक्षा, हे भारताच्या प्रमुख् साधन आहे” असे आपल्या अर्थविषयक निबंधात लिहिणारे तज्ञ अ) जॉन स्टुअर्ट मिल ब) अल्फ्रेड मार्शल क) दादाभाई नौरोजी ड) न्या. म.गो. रानडे (तांत्रिक सहा मुख्य, सप्टें 2022) A) अ आणि ब B) क आणि ड C) ब आणि क D) ड आणि अ पर्याय "अ आणि ब" बरोबर आहे कारण जॉन स्टुअर्ट मिल आणि अल्फ्रेड मार्शल हे दोघेही अर्थशास्त्रातील प्रसिद्ध तज्ञ होते ज्यांनी परदेशी गुंतवणूक आणि कायदा आणि सुव्यवस्था यांच्या महत्त्वावर लिहिले आहे. क आणि ड चुकीचे आहेत कारण दादाभाई नौरोजी आणि न्या. म. गो. रानडे हे अर्थशास्त्री होते, परंतु त्यांनी विशेषतः परदेशी गुंतवणूक आणि कायदा आणि सुव्यवस्थेबद्दल विशिष्टतः लिहिले नाही. 2 / 18 Category: महाराष्ट्रात ब्रिटिश सत्तेची स्थापना 2. पुढील दोन विधाने मुंबई इलाख्याच्या कोणत्या राज्यपालांबददल केलेली आहेत ? अ) त्याला सातारा खालसा करणे अमान्य होते. ब) त्याने साता-यात पालिका प्रशासनाची सुरुवात केली. (वनसेवा मुख्य 2016) A) लॉर्ड रे B) बार्टल फ्रेयर C) फिलिप वुडहाऊस D) लॉर्ड एल्फिन्स्टन बार्टल फ्रेयर हे मुंबई इलाख्याचे राज्यपाल होते जे दोन्ही विधानांमध्ये वर्णन केलेल्या कृत्यांसाठी ओळखले जातात. विधान अ) बरोबर आहे कारण फ्रेयर सातारा खालसा करण्याच्या विरोधात होते, तर इतर राज्यपाल या धोरणाचे समर्थक होते. विधान ब) देखील बरोबर आहे कारण फ्रेयर यांनी सातारा येथे पालिका प्रशासनाची सुरुवात केली होती, तर इतर राज्यपालांनी हे केले नाही. 3 / 18 Category: महाराष्ट्रात ब्रिटिश सत्तेची स्थापना 3. खालीलपैकी कोणत्या करारांमुळे ब्रिटिशांनी पेशव्यांची सत्ता खिळखिळी केली ? (राज्यसेवा मुख्य 2013)_ A) (1) पणे करार (2) सातारा तह (3) नागपूर करार B) (1) कल्याणचा तह (2) मुंबई करार (3) सातारा तह C) (1) नागपूर करार (2) कोल्हापूर करार (3) खडकी तह D) (1) वसईचा तह (2) पंढरपूरचा तह (3) पुणे करार वसईचा तह, पंढरपूरचा तह आणि पुणे करार हे करार पेशव्यांची सत्ता खिळखिळी करण्यासाठी ब्रिटिशांनी केले होते. वसईचा तह (1739) मध्ये पेशव्यांना वसई बेट आणि सालसेट बेट ब्रिटिशांना द्यावा लागला. पंढरपूरचा तह (1763) मध्ये पेशव्यांना मराठ्यांच्या आंतर्गत भांडणात ब्रिटिशांकडून मदत घ्यावी लागली. पुणे करार (1776) मध्ये पेशव्यांना ब्रिटिश गव्हर्नर जनरलच्या संरक्षणात जावे लागले. या करारांमुळे पेशव्यांची परराष्ट्र धोरणे नियंत्रित झाली आणि त्यांचा अमल कमकुवत झाला. 4 / 18 Category: महाराष्ट्रात ब्रिटिश सत्तेची स्थापना 4. संत ल्यूबीन कोण होता ? (राज्यसेवा मुख्य 2016) A) फ्रेंच प्रवासी B) फ्रेंच संत C) फ्रेंच सरसेनापती D) नाना फडणीसांनी सत्कार केलेला फ्रेंच दुत नाना फडणीसांनी सत्कार केलेला फ्रेंच दुत हा बरोबर उत्तर आहे कारण संत ल्यूबीन हे एक फ्रेंच धर्मगुरू आणि राजदूत होते जे 1788 मध्ये पुण्याला आले होते. ते फ्रेंच सरकारकडून मराठा साम्राज्याकडे पाठवण्यात आले होते आणि नाना फडणीसांनी त्यांचे आदरातिथ्य केले होते. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: संत ल्यूबीन फ्रेंच संत नव्हते, ते एक धर्मगुरू होते. ते फ्रेंच सरसेनापती नव्हते. ते फ्रेंच प्रवासी नव्हते, ते एक राजदूत होते. 5 / 18 Category: महाराष्ट्रात ब्रिटिश सत्तेची स्थापना 5. मुंबई प्रांताचे चार विभाग होते व त्या प्रत्येकावर एकेक महसूल कमिशनर होता. हे चार विभाग - - - - - - - - - असे होते. (राज्यसेवा मुख्य 2016) A) सिंध, उत्तर, पश्चिम , दक्षिण B) सिंध, उत्तर, पूर्व, दक्षिण C) सिंध, पश्चिम, मध्य, पूर्व D) सिंध, उत्तर, मध्य, दक्षिण सिंध, उत्तर, मध्य, दक्षिण हे बरोबर उत्तर आहे कारण मुंबई प्रांताचे चार विभाग होते, ज्यात सिंध (आता पाकिस्तानात), उत्तर, मध्य आणि दक्षिण होते. प्रत्येकावर एक महसूल कमिशनर होता. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण ते मुंबई प्रांताचे बरोबर विभाग दर्शवत नाहीत: सिंध, पश्चिम, मध्य, पूर्व: हा विभाग पश्चिमेला नसून सिंध आणि मध्य विभागाच्या उत्तरेला आहे. सिंध, उत्तर, पूर्व, दक्षिण: हा विभाग पूर्वेकडे नसून सिंध आणि दक्षिण विभागाच्या पश्चिमेला आहे. 6 / 18 Category: महाराष्ट्रात ब्रिटिश सत्तेची स्थापना 6. 1847 मध्ये मुंबई बंदर व कापूस उत्पादन करणारे विभाग यांना जोडणारी रेल्वे सुरु करावी अशी मागणी प्रथम कोणी केली होती ? (Combined B Pre. 2022) A) ब्राईट B) विलोगबी C) प्रस्कॉट D) जॉन लाईट ब्राईट हे उत्तर बरोबर आहे कारण ते ब्रिटिश संसदेचे सदस्य होते ज्यांनी 1847 मध्ये मुंबई बंदराला कापूस उत्पादक प्रदेशांशी जोडणाऱ्या रेल्वेमार्गाची मागणी केली होती. दुसरे तीन पर्याय चुकीचे आहेत कारण ते त्या काळात मुंबईशी संबंधित नव्हते किंवा त्यांच्याकडे रेल्वेच्या विकासासाठी वकिली करण्याची कोणतीही भूमिका नव्हती. 7 / 18 Category: महाराष्ट्रात ब्रिटिश सत्तेची स्थापना 7. जोड्या जुळवा अ) लॉर्ड वेलस्ली ब) आर्थर वेलस्ली क) जनरल लेक ड) भोसले 1) शिंदयावर युद्ध पुकारले 2) दख्खनच्या सैन्याचे प्रमुख 3) दिल्ली काबीज केली 4) देवगावचा तह (राज्यसेवा मुख्य 2016) A) 3 1 4 2 B) 1 2 3 4 C) 2 4 1 3 D) 4 3 2 1 पर्याय 1 2 3 4 बरोबर आहे कारण: लॉर्ड वेलस्ली (अ) यांनी देवगावचा तह (4) केला. आर्थर वेलस्ली (ब) हे दख्खनच्या सैन्याचे प्रमुख (2) होते. जनरल लेक (क) यांनी दिल्ली काबीज केली (3). भोसले (ड) यांनी शिंदयावर युद्ध पुकारले (1). 8 / 18 Category: महाराष्ट्रात ब्रिटिश सत्तेची स्थापना 8. खालीलपैकी कोणत्या इमारतींची रचना एफण् डब्ल्यू स्टिव्हसन यांनी केली होती? अ)व्हिक्टोरिया टर्मिनस (छत्रपती शिवाजी महाराज टर्मिनस) ब) म्यूनिसिपल कॉर्पोरेशन बिल्डींग क) द रॉयल अलफ्रेड सेलर्स होम ड) पश्चिम रेल्वेचे मुख्यालय (राज्यसेवा मुख्य 2017) A) अ आणि ब फक्त B) ब आणि ड फक्त C) अ,ब,क आणि ड D) अ आणि क फक्त पर्याय अ,ब,क आणि ड हे बरोबर उत्तर आहे. एफ. डब्ल्यू. स्टीव्हन्स हे एक ब्रिटिश वास्तुविशारद होते ज्यांनी मुंबईमधील विविध ऐतिहासिक इमारतींची रचना केली होती. त्यात व्हिक्टोरिया टर्मिनस (छत्रपती शिवाजी महाराज टर्मिनस), म्यूनिसिपल कॉर्पोरेशन बिल्डिंग, द रॉयल अल्फ्रेड सेलर्स होम आणि पश्चिम रेल्वेचे मुख्यालय यांचा समावेश होता. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण असे कोणतेही ऐतिहासिक पुरावे नाहीत की स्टीव्हन्स यांनी त्यांची रचना केली होती. 9 / 18 Category: महाराष्ट्रात ब्रिटिश सत्तेची स्थापना 9. पेशवेकाळात चित्रकामासाठी महाराष्ट्रामध्ये खालीलपैकी कोणत्या माध्यमांचा उपयोग केला जाई ? अ) कापडी पट ब) काच क) भुर्जपत्र ड) लाकडी पट (राज्यसेवा मुख्य 2013) A) वरील सर्व B) अ आणि ड फक्त C) अ आणि ब फक्त D) ब आणि क फक्त वरील सर्व उत्तर बरोबर आहे कारण पेशवेकाळात चित्रकामासाठी कापडी पट, काच, भुर्जपत्र आणि लाकडी पट या सर्व माध्यमांचा वापर केला जात असे. कापडी पट वर सचित्र हस्तलिखिते बनवली जात, काचेवर चित्र काढत, भुर्जपत्रावर पेंटिंग केली जात आणि लाकडी पटांवर मूर्तिशिल्पे आणि नक्षीकाम केले जात. 10 / 18 Category: महाराष्ट्रात ब्रिटिश सत्तेची स्थापना 10. पुढील विधाने काळजीपूर्वक वाचून योग्य पर्याय निवडा. अ) अमेरिकन यादवी युध्द संपल्यावर महाराष्ट्रात कापसाचे भाव कोसळले. ब) महाराष्ट्रातील दुष्काळातही इंग्रज सरकारने सारावमुलींची सक्ती केली. क) महाराष्ट्रातील शेतक-यांना सावकारांकडुन कर्जे काढावी लागत व ते कर्जबाजारी होत. (STI मुख्य 2019) A) अ ब आणि क ही एकमेकांशी संबध असलेली विधाने आहेत B) अ हे असंध्द आहे ब हे क चे कारण आहे C) अ चा परिणाम ब तर ब चा परिणाम आहे D) अ आणि ब यांचा परिणाम क आहे बरोबर उत्तर पर्याय: '' अ आणि ब यांचा परिणाम क आहे'' हे उत्तर बरोबर आहे कारण: अ आणि ब दोन्ही विधाने महाराष्ट्रातील दुष्काळाच्या परिणामांचे वर्णन करतात. अमेरिकन यादवी युध्दाच्या समाप्तीनंतर कापसाचे भाव कोसळले (विधान अ), ज्यामुळे महाराष्ट्रातील कापूस उत्पादकांना मोठे आर्थिक नुकसान झाले. दुष्काळादरम्यान, इंग्रज सरकारने सारावमुलींची सक्ती केली (विधान ब), ज्यामुळे शेतकऱ्यांवर आर्थिक ताण वाढला. विधान क या आर्थिक दबावाचे परिणाम दर्शवते, जे सावकारांकडून कर्जे घेण्यास आणि कर्जबाजारी होण्यास कारणीभूत ठरले. म्हणूनच, अ आणि ब या विधानांचा थेट परिणाम क होता, ज्यामुळे महाराष्ट्रातील शेतकरी कर्जबाजारी बनले. 11 / 18 Category: महाराष्ट्रात ब्रिटिश सत्तेची स्थापना 11. लंडन येथील दि टाइम्सच्या वार्ताहराने लिहिले, - - - - - - - - - च्या शोधापासून या गोष्टीचा आजच्या भारतात जितका जोडणार आहण महत्वपूर्ण सहभाग राहिला आहे. तितका आजतागायत कधीही नव्हता. ही गोष्ट नसती तर सेनेच्या प्रमुखांचे निम्मे सैन्य हतबल झाल्यासारखे होते हा वार्ताहर कोणत्या गोष्टीबददल बोलत होता? (राज्यसेवा मुख्य 2016) A) डाक सेवा B) एनफील्ड रायफल C) तैनाती फौज D) विजेवर चालणारे तारायंत्र विजेवर चालणारे तारायंत्र हे बरोबर उत्तर आहे कारण हे 1850 च्या दशकात भारतात आले होते आणि त्यामुळे सैन्याला युद्धाच्या मैदानात द्रुत आणि कार्यक्षमपणे संवाद साधण्याची परवानगी मिळाली होती. यामुळे सेनेच्या प्रमुखांना आपल्या सैन्याचे अधिक चांगले नियंत्रण ठेवता आले आणि त्यामुळे हतपताचे सैन्याचे प्रमाण कमी झाले. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: डाक सेवा कार्यक्षम पणे माहिती देऊ शकत नाही एनफील्ड रायफल ही एक आर्म होती आणि संवादाची सुविधा प्रदान करत नव्हती तैनाती फौज म्हणजे सैन्यच आहे आणि संवाद साधन नाही 12 / 18 Category: महाराष्ट्रात ब्रिटिश सत्तेची स्थापना 12. पुढीलपैकी कोणत्या व्यक्तीचा कोल्हापूर संस्थानाशी संबध नव्हता ? (राज्यसेवा पूर्व 2019) A) दादासाहेब सुर्वे B) काशिनाथराव वैद्य C) माधवराव बागल D) दिनकरराव जवळकर काशिनाथराव वैद्य हे महाराष्ट्रातील एक प्रसिद्ध शिक्षणतज्ज्ञ आणि सामाजिक कार्यकर्ते होते. ते कोल्हापूर संस्थानाशी संबंधित नव्हते. माधवराव बागल, दिनकरराव जवळकर आणि दादासाहेब सुर्वे हे कोल्हापूर संस्थानातील महत्त्वाचे व्यक्तिमत्त्व होते जे तेथील सामाजिक आणि राजकीय सुधारणांशी संबंधित होते. 13 / 18 Category: महाराष्ट्रात ब्रिटिश सत्तेची स्थापना 13. पुढीलपैकी कोणती विधाने योग्य आहेत ? अ) रामकृष्ण विश्वनाथ यांनी आधुनिक मराठीतील पहिला अर्थशास्रीय ग्रंथ लिहिला. ब) न्यायमूर्ती रानडे यांनी भारताच्या आर्थिक शोषणास खंडणी असे म्हटले. क) गोपाळ हरी देशमुख यांनी लक्ष्मी ज्ञान या ग्रंथाचे लेखन केले ड) रमेशचंद्र दत्त यांनी भारतीय दारिद्रयाचा प्रश्न राष्ट्रीय पातळीवर पहिल्यांदा मांडला. (PSI MainS Sept.2022) A) विधान अ, ब आणि क योगय आहेत B) विधान अ आणि ब योग्य आहेत. C) विधान अ आणि ड योग्य आहेत D) विधान ब, क आणि ड योग्य आहेत विधान अ, ब आणि क ही विधाने योग्य आहेत कारण: - रामकृष्ण विश्वनाथ यांनी "कृषिसाराचा विवेचन" हा अर्थशास्रीय ग्रंथ लिहिला होता, जो आधुनिक मराठीतील पहिला अर्थशास्रीय ग्रंथ मानला जातो. - न्यायमूर्ती रानडे यांनी भारताच्या सावकार सावकारी व्यवस्थेतील शोषणाला "खंडणी" म्हटले होते. - गोपाळ हरी देशमुख यांनी "वैद्यकचंद्रिका" नावाचा वैद्यकीय ग्रंथ लिहिला होता, "लक्ष्मी ज्ञान" नाही. - विधान ड चुकीचे आहे कारण रमेशचंद्र दत्त यांनी भारतीय दारिद्रयाचा प्रश्न राष्ट्रीय पातळीवर पहिल्यांदा मांडला नव्हता. या प्रश्नाकडे महाराष्ट्राच्या संदर्भात पहिले लक्ष्य वेणुमाधव टिपणीस यांनी दिले होते. 14 / 18 Category: महाराष्ट्रात ब्रिटिश सत्तेची स्थापना 14. 1851 मध्ये मुंबईत बॉम्बे स्पिनिंग ॲन्ड व्हीव्हिंग कंपनी ही पहिली कापडगिरणी कोणी सुरु केली (ASO मुख्य 2016) A) दिनशा पेटीट B) जमशेदजी टाटा C) कावसजी दावर D) प्रेमचंद रायचंद कावसजी दावरने 1851 मध्ये मुंबईत पहिली कापडगिरणी (बॉम्बे स्पिनिंग ॲन्ड व्हीव्हिंग कंपनी) स्थापन केली होती. जमशेदजी टाटा यांनी टाटा आयरन ॲन्ड स्टील कंपनी (टाटा स्टील) ही पहिली इस्पात कंपनी 1907 मध्ये सुरू केली होती. प्रेमचंद रायचंद (रायचंदभाई) हे मुंबईत कपडे व्यापाऱ्यांचे एक नेते होते. दिनशा पेटीट हे मुंबईतील प्रसिद्ध उद्योगपती आणि राजकारणी होते, परंतु त्यांनी कापडगिरणी स्थापन केली नव्हती. म्हणूनच, कावसजी दावरचा पर्याय बरोबर आहे. 15 / 18 Category: महाराष्ट्रात ब्रिटिश सत्तेची स्थापना 15. मराठयांनी केवळ किल्लेच बांधले नाही तर देवळेही उभारली. मराठयांच्या कारकिर्दीत कोणती शैली अधिक लोकप्रिय होती ? (राज्यसेवा मुख्य 2013) A) राजस्थानी व मराठा B) राजस्थानी C) मराठा D) हेमाडपंत हेमाडपंत शैली मराठयांच्या कारकिर्दीत अधिक लोकप्रिय होती कारण ही एक विशिष्ट दगडी वास्तुकला शैली होती जी किल्ल्यांचे आणि मंदिरांचे बांधकाम करण्यासाठी वापरली जात होती. हेमाडपंत शैली फ्लॅट छत, खिडक्या आणि दरवाज्यांचे अलंकृत कोरीवकाम आणि मोठ्या प्रमाणात दगडांच्या वापराने ओळखली जात होती. राजस्थानी, मराठा आणि राजस्थानी व मराठा या शैली देखील वापरल्या गेल्या असल्या तरी हेमाडपंत शैली त्याच्या विशिष्ट वैशिष्ट्यांमुळे अधिक लोकप्रिय होती. 16 / 18 Category: महाराष्ट्रात ब्रिटिश सत्तेची स्थापना 16. इ.स 1818 नंतर महाराष्ट्रात माऊंट स्टुअर एल्फिनटची विविध भागामध्ये अधिकारी नियुक्त केले होते ते भाग व अधिकारी यांच्या जोड्यालावा. स्तंभ अ स्तंभ ब अ) खानदेश 1) पॉटीजर ब) धारवाड 2) हेन्री रॉबर्टसन क) पुणे 3) थॅकरे ड) अ.नगर 4) कँ.ब्रिग्ज (राज्यसेवा मुख्य 2018) A) 3 2 1 4 B) 2 1 4 3 C) 4 3 2 1 D) 1 4 3 2 पर्याय 4 3 2 1 हा योग्य आहे कारण तो ऐतिहासिक नोंदींशी जुळतो: कॅनिंग ब्रिग्ज यांना 1818-20 दरम्यान अहमदनगरचे कलेक्टर म्हणून नियुक्त करण्यात आले होते. हेन्री रॉबर्टसन हे 1818-27 दरम्यान धारवाडचे कलेक्टर होते. थॅकरे हे पुण्याचे कलेक्टर होते, परंतु कालावधी उल्लेखित नाही आहे. पॉटीजर हे खानदेशचे कलेक्टर होते, परंतु कालावधी उल्लेखित नाही आहे. 17 / 18 Category: महाराष्ट्रात ब्रिटिश सत्तेची स्थापना 17. इंग्रज सरकार आणि भारतातील राजेशाही प्रांतामध्ये वित्तीय सबध कसे असावेत याबाबत शिफारसी करण्यासाठी यांच्या अध्यक्षतेखाली त्रिसदस्य समिती नेमली होती. (ASO मुख्य 2019) A) सिडनी पील B) रशब्रुक विलिअम्स C) डब्ल्यू एस. होल्ड्रसवर्थ D) हारकोर्ट बटलर हारकोर्ट बटलर हे बरोबर उत्तर आहे कारण ते भारताच्या वित्तीय संबंधांवर शिफारशी करण्यासाठी नेमलेल्या समितीचे अध्यक्ष होते जे इंग्रज सरकार आणि भारतातील राजेशाही प्रांतांमध्ये होते. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण ते या समितीचे अध्यक्ष नव्हते: - डब्ल्यू एस. होल्ड्रसवर्थ हे भारतीय न्यायव्यवस्थेच्या सुधारणांवर समितीचे अध्यक्ष होते. - सिडनी पील हे भारतीय शिक्षण आयोगाचे अध्यक्ष होते. - रशब्रुक विलिअम्स हे भारतीय प्रांतीय वितरण आयोगाचे अध्यक्ष होते. 18 / 18 Category: महाराष्ट्रात ब्रिटिश सत्तेची स्थापना 18. जुलै 1812 मध्ये जहागिरदार आणि एलिफिन्स्टन यांच्यात कोणता तह झाला होता ? (वनसेवा मुख्य 2017) A) कोल्हापूर B) नागपूर C) सोलापूर D) पंढरपूर पंढरपूर हे बरोबर उत्तर आहे. जुलै 1812 मध्ये पंढरपूर येथे ब्रिटिश अधिकारी माऊंटस्टुअर्ट एलिफिन्स्टन आणि मराठा जहागिरदार यांच्यात एक तह झाला होता. या तहानुसार, जहागिरदारांनी ईस्ट इंडिया कंपनीला अधीनता मान्य केली आणि त्या बदल्यात कंपनीने त्यांना त्यांच्या जहागिरीचा ताबा कायम ठेवण्याची परवानगी दिली. कोल्हापूर, नागपूर आणि सोलापूर या इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण हे ते ठिकाण नाहीत जिथे एलिफिन्स्टन आणि जहागिरदारांमध्ये हा तह झाला होता. Loading...MPSC is all about Patience.... Your score is LinkedIn Facebook Twitter BACK HOME PAGE