आर.सी. दत्त हे एक भारतीय अर्थशास्त्रज्ञ आणि इतिहासकार होते जे 19व्या शतकाच्या उत्तरार्धात भारताच्या आर्थिक इतिहासात त्यांच्या योगदानासाठी ओळखले जातात. त्यांनी ब्रिटीश शासनाच्या आर्थिक धोरणांची तीव्र टीका केली आणि साक्ष म्हणून व्हॉइसराय कर्झनला पत्रांची मालिका लिहिली. या पत्रांमध्ये, त्यांनी भारतभरातील दुष्काळ आणि ब्रिटिशांनी लागू केलेल्या जमीन धारणा पद्धतीबद्दल चिंता व्यक्त केली. त्यांच्या विस्तृत संशोधन आणि विश्लेषणामुळे त्यांचे निष्कर्ष अत्यंत प्रभावी ठरले आणि त्यांनी भारताच्या आर्थिक इतिहासावरील आकलनात मोठे योगदान दिले.

बरोबर उत्तर "जमीनदारी आणि रयतवारी" आहे. ब्रिटिशांनी भारतात जमीनदारी आणि रयतवारी या दोन्ही पद्धतींद्वारे शेतसारा वसूल केला. जमीनदारी पद्धतीत, जमीनदाराकडे जमिनीचा मालकीहक होता आणि तो शेतकऱ्यांकडून शेतसारा वसूल करत असे. रयतवारी पद्धतीत, शेतकरी सरकारकडे थेट कर भरत असत.

नागपूर बरोबर आहे कारण जानेवारी 1959 मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे 63 वे अधिवेशन नागपूर येथे भरले होते. या अधिवेशनात जमीन सुधारणा कायदा लागू करण्यासाठी ठराव पारित करण्यात आला होता.

पर्याय "वरील सर्व" बरोबर आहे कारण ब्रिटिश सरकारने खालील सर्व बदल जमीन महसूल पद्धतीमध्ये केले होते:

* जमिनीची मोजणी करुन जमीन महसूल निश्चित केला.
* शेतक-यांना जमीन महसूल रोखीने भरणे सक्तीचे केले.
* वेळेत जमीन महसूल न भरणा-या शेतक-यांच्या जमिनी ताब्यात घेण्याचा कायदा केला.

रॅगनर नर्वस हा एक नॉर्वेजियन अर्थशास्त्रज्ञ होता. त्याने दारिद्रयाचे दृष्टचक्र या संकल्पनेचा प्रस्ताव मांडला होता. ही संकल्पना दर्शवते की कसे दारिद्र्य हे एक कारागृह निर्माण करते ज्यातून बाहेर पडणे कठीण आहे. व्यक्तींकडे भांडवल नसल्यामुळे ते उच्च-गुणवत्तेच्या शिक्षण किंवा वैद्यकीय सेवेसारख्या गरजा पूर्ण करू शकत नाहीत, ज्यामुळे त्यांची उत्पादकता कमी होते आणि अधिक दारिद्र्यात जातात.

मौजेवार महसूल पद्धतीमध्ये, गावातील प्रत्येक मौजा (छोटे उपविभाग) हा स्वतंत्रपणे महसूल देयक एकक मानला जातो. एल्फिन्स्टनने कॉर्नवॉलिस आणि मन्रो यांच्या पद्धती नाकारून ही पद्धत स्वीकारली कारण त्यात गावकऱ्यांच्या सहभागाला महत्त्व दिले होते, जमिनीच्या मालकीहक्काच्या अधिक स्पष्टतेची हमी दिली होती आणि महसूल यंत्रणेचे सुलभीकरण केले होते.

विल्यिम बेंटीक हे उत्तर बरोबर आहे कारण त्याने 1829 मध्ये वायव्येकडील प्रांतासाठी अलाहाबाद येथे महसूल मंडळ स्थापन केले होते. हे महसूल मंडळ जमीन महसुलाचे नियमन आणि प्रशासनासाठी जबाबदार होते.

सर्व पर्याय बरोबर आहे कारण ते ऐतिहासिक तथ्यांचे अचूक प्रतिनिधित्व करतात:

* वॉरन हेस्टिंगने लिलाव पद्धतीद्वारे महसूल गोळा केला.
* लॉर्ड कॉर्नवॉलिसने बंगालमध्ये कायमधारा पद्धत लागू केली.
* थॉमस माल्थस हा रयतवारी पद्धतीचा समर्थक होता.
* रॉबर्ट कीथ प्रिंगेल डेव्हिड रिकार्डोचा शिष्य होता.

कायमधारा पद्धती ही जमीन महसूलाच्या एकत्रीकरणाची पद्धत होती. या पद्धतीची दोन प्रमुख वैशिष्टये होती: सर्व जमीनदार आणि वसुली अधिकारी हे जमीनदार बनले आणि जमिनीवरील पूर्वापारचे हक्क हिरावून घेण्यात आले. यामुळे या जमिनींचा मालकीहक सत्तारूढ इंग्रजांच्या हाती गेला.

गव्हर्नर जनरल लॉर्ड वेलस्लीने बॅप्टिस्ट धर्मोपदेशकांना कलकत्यात प्रवेश देऊ दिला नाही कारण त्यांचा धर्मांतर करण्याचा प्रयत्न धोकादायक आहे असे त्यांचे मत होते. त्यांना असे वाटले की भारतीय समाजात धार्मिक सद्भाव खंडित होण्याची शक्यता आहे.

इंदापूर तालुक्यातील जमीन मोजणी रिकॉर्डोचा खंड सिद्धांतानुसार करण्यात आली होती. यामध्ये, जमिनीचा एकूण क्षेत्रफळ थोरल्या घटकांमध्ये वाटला जातो आणि नंतर छोट्या घटकांमध्ये. हा सिद्धांत जमिनीच्या मोठ्या क्षेत्रफळासाठी वापरला जातो आणि त्यामध्ये बरीच अचूकता असते.

लॉर्ड कॉर्नवॅलीस हा बरोबर उत्तर आहे कारण ते कायमधारा पध्दती आणि रयतवारी पध्दतीसह जमीन सारा वसुलीच्या अनेक पद्धतींचे जनक होता. त्याने 1793 मध्ये कायमधारा पद्धत आणि 1792 मध्ये रयतवारी पद्धत लागू केली होती, ज्यामुळे भारतात जमीनदारांचे प्रभुत्व कमी करण्यात आणि सरकारी महसूल वाढवण्यात मदत झाली.

मद्रास आणि मुंबईमध्ये रयतवारी पध्दतीचा प्रारंभ झाला कारण हा पन्हा एक शेतकरी पद्धत होती ज्यामध्ये शेतकरी थेट सरकारला कर भरायचे. हे चांगले काम करणारे आणि अधिक कार्यक्षम होते कारण त्यामुळे भ्रष्टाचाराचे प्रमाण कमी झाले आणि सरकारसाठी कर गोळा करणे सोपे झाले.

मौजेबारी, कायमधारा आणि रयतवारी या तीनही जमीन महसुल निश्चिती पद्धतींचा एल्फिन्स्टनने सुरु केलेल्या पद्धतीमध्ये समन्वय होता. मौजेबारीमध्ये महसूल गावाच्या एकूण उत्पन्नातून मोजला जात होता, कायमधारा मध्ये दरवर्षी एक निश्चित रक्कम आकारली जात होती, तर रयतवारी मध्ये दर एकरामागील महसूल प्रत्यक्ष शेतकऱ्याकडून वसूल केला जात होता.

सरदार पटेल हे बार्डोली सत्याग्रहाचे नेतृत्व करणारे बरोबर उत्तर आहे कारण हा सत्याग्रह त्यांच्याच नेतृत्वाखाली 1928 मध्ये गुजरातमध्ये झाला होता. या सत्याग्रहाचे उद्दिष्ट शेतकऱ्यांवर लादल्या जाणाऱ्या जमिनीच्या करवाढीचा विरोध करणे होते.

पर्याय 2 3 4 1 बरोबर आहे कारण:

* रयतवारी पध्दत (1) मुंबई आणि मद्रास मध्ये अंमलात आणली होती.
* मालगुणारी पध्दत (2) बंगाल, बिहार आणि बनारस मध्ये अंमलात आणली होती.
* महालबारी पध्दत (3) पंजाब, आग्रा आणि अवध मध्ये अंमलात आणली होती.
* कायमधारा पध्दत (4) सेंट्रल प्रोव्हीजनमध्ये अंमलात आणली होती.

रयतवारी पद्धतीमध्ये 1836 मध्ये सुधारणा केल्याने जमिन कसणाऱ्याकडून घेतला जाणारा जमिन महसूल कमी करण्यात आला. हा बदल शेती उत्पादनाला प्रोत्साहन देण्यासाठी आणि शेतमजुरांच्या स्थितीत सुधारणा करण्यासाठी केला गेला होता.

मौजेवारी पध्दत ही बरोबर आहे कारण एलफिन्स्टनला महाराष्ट्रात जमीन महसुलासाठी मौजेवारी पध्दत लागू करायची होती. या पद्धतीनुसार, प्रत्येक गावाचे संपूर्ण जमिन एक युनिट म्हणून घेतले जात असे आणि त्यावरील महसूल संपूर्ण गावच्या शेतकऱ्यांना एकत्रितपणे आकारला जात असे.

सर्वात योग्य पर्याय आहे 'अ, ब आणि क'.

द्वितीय जागतिक महायुध्द, भारतातील राष्ट्रवादी चळवळ आणि ब्रिटनमधील सत्ता परिवर्तन या तिन्ही घटकांमुळे भारताला स्वातंत्र्य देण्याच्या ब्रिटीशांच्या धोरणात बदल झाला. युद्धामुळे ब्रिटन आर्थिकदृष्ट्या अशक्त बनले होते, राष्ट्रवादी चळवळीने ब्रिटिशांवर दबाव वाढवला होता आणि ब्रिटनमध्ये सत्तेवर आलेल्या लेबर पक्षाचे भारताला स्वतंत्र करण्याचे वचन होते. या तिन्ही घटकांच्या एकत्रित परिणामामुळे भारताला स्वातंत्र्य देण्याचा ब्रिटीशांचा निर्णय घेतला गेला.

पर्याय "अ, ब, क आणि ड" बरोबर आहे कारण फक्त या पर्यायामध्ये कुळ कायदा (वहिवाट) सुधारणांमध्ये समाविष्ट केलेल्या सर्व गोष्टींचा समावेश आहे:

* **अ): कुळ खंडणी (वहिवाट खंड/भाडे) नियमन**
* **ब): वहिवाटीची सुरक्षितता**
* **क): कुळांना (वहिवाट दारांना) मालकी हक्क देण्याबाबत पुष्टी**
* **ड): कसाऊ जमीनीच्या आकारावर मर्यादा**

प्रिंगेलची पुणे जिल्हयात सन 1823 साली असिस्टंट रेव्हिन्यू कलेक्टर म्हणून नेमणूक झाली हे वाक्य बरोबर आहे कारण हे ऐतिहासिक नोंदींनी सिद्ध झालेले आहे. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण ते ऐतिहासिक घटनांचे अचूक वर्णन करत नाहीत.

रयतवारी महसूल पद्धतीत, शेतकरी थेट ईस्ट इंडिया कंपनीला कर भरायचे. प्रत्येक शेतकरीला त्याच्या जमिनीच्या क्षेत्रफळावर आधारित कर आकारला जाई. हे व्यक्तिगत कर पद्धत होती जिथे प्रत्येक शेतकरी जबाबदार होते. त्यामुळे, बरोबर उत्तर रयतवारी आहे.

पर्याय 4 2 3 1 बरोबर आहे कारण तो या जोड्यांशी जुळतो:

* वॉरन हेस्टिंग - बोली पद्धती (4)
* लॉर्ड कॉर्नवॉलिस - कायमधारा पद्धती (2)
* थॉमस मन्रो - रयतवारी पद्धती (3)
* होल्ट मॅकेन्झी - महालवारी पद्धती (1)

पर्याय अ, ब आणि क सर्व बरोबर आहेत कारण ते सर्व असे कारण देतात की ब्रिटीश सत्तेने कायमधारा पद्धती भारताच्या इतर प्रदेशात वाढविली नाही. कायमधारा पद्धती वसाहती सत्तेला आपला हिस्सा वाढविण्याची परवानगी देत नव्हती, डेव्हीड रिकार्डोचे विचार ब्रिटीश अधिकाऱ्यांना प्रभावित करत होते आणि कायमधारा पद्धतीत अनेक कमतरता होत्या. पर्यायांमध्ये कोणताही विरोधाभासी किंवा चुकीचा कारण नाही, म्हणून सर्व तीन पर्याय बरोबर आहेत.

रयतवारी ही एक महसूल पद्धत आहे ज्यामध्ये शेतकरी थेट सरकारला महसूल भरतात. या पद्धतीअंतर्गत, शेतकरी जमिनीचे मालक बनले आणि त्यांना ती विकण्याचा, भाड्याने देण्याचा किंवा वारसाहक्काने हस्तांतरित करण्याचा अधिकार मिळाला. यामुळे शेतकऱ्यांची स्थिती सुधारली आणि त्यांना शेतीच्या मालकीवर अधिक नियंत्रण मिळाले.

पर्याय "अ,ब आणि क" बरोबर आहे कारण:

* लॉर्ड विल्यम बेटिकने "महालवारी पध्दती" मध्ये शेतजमिनीची उत्पादन क्षमता लक्षात घेऊन शेतसारा आकारण्याचा नियम केला.
* मार्टिन बर्ड यांनी प्रत्येक गावातील उपजाऊ आणि पडीक जमिनीचे नकाशे तयार केले.
* लंबरदार आणि खेड्याच्या सरपंचांना या पद्धती अंतर्गत सवलती देण्यात आल्या.

पर्याय 1 2 4 3 हा बरोबर आहे कारण तो ऐतिहासिक घटनांच्या कालानुक्रमाशी जुळतो. अ) स्वातंत्र्य, समता आणि बंधूता हे फ्रेंच क्रांतीचे घोषवाक्य होते, जे जेम्स स्टीफन्स (1) च्या काळात लोकप्रिय झाले. ब) कायमधारा पध्दती ही जमीन महसूल पद्धती होती जी लॉर्ड कॉर्नवॉलिस (2) ने सुरू केली होती. क) महालबारी पध्दती थॉमस मन्रो (3) ने सुरू केली होती आणि ड) रयतवारी पध्दती लॉर्ड विल्यम बेंटिक (4) ने सुरू केली होती.

ब्रिटिशांनी महाराष्ट्रात रयतवारी पध्दत लागू केली अ) जमिनदाररील आळा घालण्यासाठी आणि ब) कायमधारा पद्धतीमधील दोष दूर करण्यासाठी. या पद्धतीनुसार, शेतकरी थेट शासनाकडून जमीन भाडेपट्ट्यावर घेत असत, त्यामुळे जमिनदारी प्रणालीचा प्रभाव कमी झाला आणि कायमधारा पद्धतीमध्ये असलेले भ्रष्टाचार आणि अकुशलता यांसारखे दोष दूर झाले.

शेतकरी आणि शासन यांचा संबंध हा रयतवारी पध्दतीचा परिणाम आहे कारण या पध्दती अंतर्गत शेतकरी शासनाला थेट जमिनीचा कर भरतात. त्यामुळे शेतकरी आणि शासन यांच्यात थेट संबंध निर्माण होतो. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण शेतकरी आणि राजकीय पक्ष, पाटील किंवा अशासकीय संघटना यांचा संबंध रयतवारी पध्दतीचा परिणाम नाही.

रयतवारी प्रणाली ही एक जमीन महसूल पद्धत होती जिथे शासकीय अधिकारी सरळत शेतक-यांकडून जमीन महसूल वसूल करत असत. या पद्धतीमध्ये शेतक-यांचे "रायत" म्हणून वर्गीकरण केले जात असे आणि त्यांना त्यांच्या मालकीच्या जमिनीच्या क्षेत्रफळावर आधारित कर आकारला जात असे. यामुळे शासकीय अधिकाऱ्यांना शेतक-यांकडून थेट महसूल वसूल करणे सोयीस्कर झाले.