3 महाराष्ट्राचा इतिहास महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 1 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 1. खालीलपैकी कोणाच्या अध्यक्षतेखाली पुण्यात ' सार्वजनिक सभेची ' स्थापना करण्यात आली होती ? A) औंधचे राजे श्रीमंत श्रीनिवास पंत प्रतिनिधी B) वामन शिवरामआपटे C) रामचंद्र साने D) न्या. चंदावरकर औंधचे राजे श्रीमंत श्रीनिवास पंत प्रतिनिधी बरोबर उत्तर आहे कारण त्यांच्या अध्यक्षतेखाली 2 जानेवारी, 1848 रोजी पुण्यात 'सार्वजनिक सभा' स्थापन करण्यात आली होती. न्या. चंदावरकर आणि वामन शिवराम आपटे यांच्या सहभागाने सभा कार्यरत होती, परंतु ते अध्यक्ष नव्हते. रामचंद्र साने यांचा सार्वजनिक सभेशी संबंध नव्हता. 2 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 2. प्रार्थना समाजाच्या अपयशाला - - - - - - - - - घटक कारणीभूत होते. अ) उच्च मध्यमवर्गीयांचा हाती असलेले नेतृत्व ब) जनसामान्यांशी संपर्काचा अभाव क) प्रवर्तकातील मतभेद ड) आचारविचारांत विसंगती (वनसेवा मुख्य 2016) A) ब,क,ड, फक्त B) अ ब फक्त C) अ,ब,क,ड D) अ,ब,क फक्त पर्याय अ,ब,क आणि ड बरोबर आहे कारण ते सर्व प्रार्थना समाजाच्या अपयशाला कारणीभूत असलेले घटक आहेत. '' उच्च मध्यमवर्गीयांचा हाती असलेले नेतृत्व:'' प्रार्थना समाजाचे नेतृत्व बऱ्यापैकी उच्च मध्यमवर्गीयांचे होते, त्यामुळे ते सर्वसामान्यांच्या प्रश्नांशी आणि समस्यांशी जोडले जाऊ शकले नाही. '' जनसामान्यांशी संपर्काचा अभाव:'' प्रार्थना समाजाचे कार्यकर्ते बहुतांश शहरांमध्ये केंद्रित होते, त्यामुळे त्यांचा ग्रामीण आणि गरीब जनतेसोबत संपर्क कमी होता. '' प्रवर्तकांमधील मतभेद:'' प्रार्थना समाजाच्या प्रवर्तकांमध्ये अनेकदा मतभेद असत, ज्यामुळे समाजाचे एकत्रित नेतृत्व कमकुवत झाले. '' आचारविचारांतील विसंगती:'' प्रार्थना समाजाचे सदस्य काही आधुनिक विचारांचे होते, तर काही पारंपारिक होते. या विसंगतीमुळे एकता मिळू शकली नाही आणि संघटना कमकुवत झाली. 3 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 3. आत्मनिष्ठ युवती समाजाची” स्थापना पुढीलपैकी कोणी केली होती ? (वनसेवा मुख्य 2017) A) येसूबाई गणेश सावरकर B) वीणा दास C) सुहासिनी गांगुली D) दुर्गादेवी बोहरा येसूबाई गणेश सावरकर यांनी "आत्मनिष्ठ युवती समाजाची" ही संस्था स्थापन केली होती. ही संस्था भारतातील महिलांच्या अधिकारांसाठी लढण्यासाठी आणि त्यांच्या उत्थानासाठी काम करण्यासाठी स्थापन करण्यात आली होती. दुर्गादेवी बोहरा यांनी "शिवसेना बाला शाखा"ची स्थापना केली होती, वीणा दास यांनी "दिल्ली महिला परिषद"ची स्थापना केली होती आणि सुहासिनी गांगुली यांनी "भारतीय महिला राष्ट्रीय परिषद"ची स्थापना केली होती. 4 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 4. पुढीलपैकी कोणती संघटना स्त्रियांनी प्रथम उभारली होती ? (राज्यसेवा पूर्व 2015) A) आर्य महिला समाज B) भारत स्त्री महामंडळ C) द. मुस्लिम विमेन्स ॲसोसिएशन D) भारत महिला परिषद आर्य महिला समाज, भारत महिला परिषद आणि द. मुस्लिम विमेन्स ॲसोसिएशन या संस्था स्थापन झाल्या असल्या तरी त्या पुरुषांकडून स्थापन केल्या गेल्या होत्या. केवळ भारत स्त्री महामंडळ ही संघटना 1927 मध्ये स्त्रियांनी प्रथम उभारली होती, त्यामुळे ते बरोबर उत्तर आहे. 5 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 5. बहिष्कृत हितकारणी सभेतील उद्दिष्टे खालीलप्रमाणे मांडण्यात आली आहेत. या मधील अयोग्य असे उदिष्ट कोणते ? (Tax Asst. मुख्य 2014) A) मृत जनावरे जयाची त्यांनी ओढावी B) समाजामध्ये उच्च संस्कृतीची वाढ करण्यासाठी वाचनालये, शैक्षणिक वर्ग व स्वाध्याय संघ स्थापन करावे. C) स्पृश्य लोकांनी अस्पृश्यांना त्यांचे नागरिकत्वाचे अधिकार बजविण्याचा कामात मदत करावी. D) स्पृश्य लोकांनी अस्पृश्यांना आपल्या नोकरीत ठेवावे आणि अस्पृश्य विद्यार्थ्यांना वार लावून जेवण द्यावे. पर्याय "मृत जनावरे जयाची त्यांनी ओढावी" हा चूकीचा आहे कारण तो बहिष्कृत हितकारणी सभेच्या उद्दिष्ट्यांशी संबंधित नाही. इतर पर्याय बरोबर आहेत कारण ते अस्पृश्यांना सामाजिक आणि आर्थिक स्थिती सुधारण्यावर लक्ष केंद्रित करतात. 6 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 6. बॉम्बे प्रेसिडेन्सी ॲसोसिएशन संस्था स्थापन करण्यास पुढीलपैकी कोणत्या नेत्यांनी योगदान दिले ? अ) फिरोजशहा मेहता ब) बाळशास्री जांभेकर क) भाऊ महाजन ड) बद्रुद्दीन तैयबजी (राज्यसेवा मुख्य 2014) A) अ आणि ब B) ब आणि क C) ड आणि अ D) क आणि ड बॉम्बे प्रेसिडेन्सी ॲसोसिएशन संस्था 1885 मध्ये स्थापन करण्यास फिरोजशहा मेहता आणि बद्रुद्दीन तैयबजी यांनी योगदान दिले होते. ही संस्था भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसची पूर्ववर्ती संस्था मानली जाते. बाळशास्री जांभेकर हे एक सामाजिक कार्यकर्ते होते जे मुंबईमधील शिक्षण आणि सुधार चळवळीशी संबंधित होते. भाऊ महाजन हे एक पत्रकार आणि लेखक होते जे लोकमान्य टिळकांचे निकटचे सहकारी होते. त्यांचा बॉम्बे प्रेसिडेन्सी ॲसोसिएशनशी काहीही संबंध नव्हता. 7 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 7. सोशल कॉन्फरन्स स्थापन करण्यास कोणी पुढाकार घेतला ? अ) सोशल कॉन्फरंस गटाचे असे प्रयत्न होते की सामाजिक समस्या काँग्रेसच्या अधिवेशनात चर्चिल्या जाव्यात. ब) काँग्रेस पुढारी त्यास प्रतीकूल होते. क) म्हणून सोशल कॉन्फरन्स 1887 मध्ये काँग्रेस अधिवेशनानंतर आयोजित केली गेली. ड) दोघांमध्ये वितंड टाळण्यास त्यांनी जाहीर केले की सोशल कॉन्फरन्यस काँग्रेस अधिवेशनाच्या दालनात होणार नाही. (राज्यसेवा मुख्य 2013) A) गोपाळ गणेश आगरकर B) केशवचंद्र सेन C) न्यायमूर्ती रानडे D) गोपाळ कृष्ण गोखले न्यायमूर्ती रानडे हा बरोबर पर्याय आहे कारण ते सोशल कॉन्फरन्सचे संस्थापक सदस्य होते आणि त्यांनी त्याची स्थापना करण्यात पुढाकार घेतला होता. अ) आणि ब) या पर्यायात सोशल कॉन्फरन्सच्या उद्देशाविषयी माहिती आहे, परंतु ते संस्थापकाविषयी माहिती देत नाही. क) आणि ड) हे पर्याय सोशल कॉन्फरन्स आयोजित करण्याच्या पद्धतीविषयी माहिती देतात, परंतु संस्थापकाविषयी माहिती देत नाही. 8 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 8. पुढीलपैकी कोणते दोन वर्ग गणपती उत्सवाच्या आयोजनाच्या विरुध्द होते ? अ) रानडेंच्या विचारसरणीचे उदारमतवादी हिंदू ब) राष्ट्रीय सभेतील कर्मठ राजकारणी क) बौद्ध ड) जैन (राज्यसेवा पूर्व 2015) A) फक्त अ आणि क B) फक्त अ आणि ड C) फकत अ आणि ब D) फक्त ब आणि क फक्त अ आणि ब" हा पर्याय बरोबर आहे. अ) रानडेंच्या विचारसरणीचे उदारमतवादी हिंदू: ते धार्मिक सुधारणांचे समर्थक होते आणि गणपती उत्सवात पाळल्या जाणार्‍या काही परंपरांना विरोध करत होते. ब) राष्ट्रीय सभेतील कर्मठ राजकारणी: ते हिंदू राष्ट्रवादी होते आणि त्यांचा असा विश्वास होता की गणपती उत्सव हिंदू धर्माच्या शुद्ध स्वरूपाचे प्रतिनिधित्व करत नाही. क) बौद्ध आणि ड) जैन हे पर्याय चुकीचे आहेत कारण ते गणपती उत्सवात सहभागी होत नाहीत. 9 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 9. अखिल भारतीय महिला परिषदेच्या पहिल्या सभेच्या अध्यक्षा - - - - - - - - - होत्या. ( STI पूर्व 2015) A) महाराणी चिमाबाईसाहेब गायकवाड B) सांगलीच्या राणीसाहेब C) विजयाराजे शिंदे D) विजयालक्ष्मी पंडित महाराणी चिमाबाईसाहेब गायकवाड अखिल भारतीय महिला परिषदेच्या पहिल्या सभेच्या अध्यक्षस्थानी होत्या. हे पर्याय बरोबर आहे कारण 1927 मध्ये पुण्यात झालेल्या परिषदेची उद्घाटक अध्यक्षा म्हणून त्या उपस्थित होत्या. - विजयालक्ष्मी पंडित या 1947 मध्ये परिषदेच्या अध्यक्ष होत्या, तर सांगलीच्या राणीसाहेब आणि विजयाराजे शिंदे यांनी कधीही अध्यक्षपद भूषवले नाही. 10 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 10. कोणत्या सामाजिक कार्यकत्या हिंदू लेडी या टोपण नावाने लिहावयाच्या ? (राज्यसेवा मुख्य 2013) A) डॉ. रखमाबाई B) डॉ.आनंदीबाई जोशी C) ताराबाई शिंदे D) रमाबाई रानडे डॉ. रखमाबाई बरोबर उत्तर आहे कारण त्या हिंदू लेडी या टोपणनावाने लिहीत. ताराबाई शिंदे "सावित्रीबाई फुले" या टोपणनावाने लिहीत, डॉ. आनंदीबाई जोशी "मुक्ता" या टोपणनावाने लिहीत आणि रमाबाई रानडे कोणत्याही टोपणनावाने लिहीत नसत. 11 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 11. शाहू महाराजांनी 11 जानेवारी 1911 रोजी कोल्हापूरात - - - - - - - - - यांच्या अध्यक्षतेखाली सत्यशोधक समाजाची स्थापना केली. (राज्यसेवा मुख्य, 2016) A) भास्करराव जाधव B) अण्णासाहेब लठ्ठे C) परशराम घोसरवाडकर D) हरिभाऊ चव्हाण परशराम घोसरवाडकर सही उत्तर है क्योंकि उन्होंने 11 जनवरी 1911 को कोल्हापुर में शाहू महाराज की अध्यक्षता में सत्यशोधक समाज की स्थापना की थी। अन्य विकल्प गलत हैं क्योंकि: भास्करराव जाधव आर्य समाज से जुड़े थे। हरिभाऊ चव्हाण महाराष्ट्र के एक स्वतंत्रता सेनानी थे। अण्णासाहेब लठ्ठे सामाजिक कार्यकर्ता थे जिन्होंने सावरकर के साथ काम किया था। 12 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 12. पुढील पैकी कोणत्या गोष्टी वि.दा. सावरकरांनी समाज सुधारण्यासाठी केल्या ? अ) विविध जातीतील स्रियांचे हळदी-कुंकू कार्यक्रम योजले ब) स्पृश्य- अस्पृश्य यांचे एकत्र भोजनाचे कार्यक्रम योजले क) आंतर-जातीय विवाहांना प्रोत्साहन दिले ड) धर्मांतर केलेल्या हिंदूना परत हिंदूधर्मात घेण्यासाठी शुध्दीकरण चळवळ राबविली. (PSI पूर्व 2014) A) ब, फक्त B) वरील सर्व C) अ,क D) ब,क आणि ड बरोबर उत्तर: वरील सर्व पर्याय बरोबर आहे कारण वि.दा. सावरकर यांनी विविध जातीतील स्रियांचे हळदी-कुंकू कार्यक्रम, स्पृश्य-अस्पृश्य यांचे एकत्र भोजनाचे कार्यक्रम, आंतर-जातीय विवाहांना प्रोत्साहन आणि धर्मांतर केलेल्या हिंदूना परत हिंदूधर्मात घेण्यासाठी शुध्दीकरण चळवळ या सर्व गोष्टी समाज सुधारण्यासाठी केल्या होत्या. 13 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 13. मानवधर्म सभेचे संस्थापक कोण होते ? (कृषी सेवा 2017) A) गोपाळ हरी देशमुख B) दादोबा पांडुरंग तर्खडकर C) बाळकृष्ण जांभेकर D) भाऊ दाजी लाड दादोबा पांडुरंग तर्खडकर हे मानवधर्म सभेचे संस्थापक होते. हे एक सामाजिक धार्मिक संघटन होते ज्याची स्थापना महाराष्ट्रात ब्राह्मणेतर समाजाच्या उन्नतीसाठी 1848 मध्ये करण्यात आली होती. बाळकृष्ण जांभेकर राजकीय कार्यकर्ते होते, भाऊ दाजी लाड शिक्षणतज्ञ होते आणि गोपाळ हरी देशमुख समाजसुधारक होते, परंतु ते मानवधर्म सभेचे संस्थापक नव्हते. 14 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 14. ‘सर्वसाक्षी जगत्पती I त्याला नकोच मध्यस्थी II’ हे कोणत्या समाजाचे तत्व होते ? (ASO Mains Oct. 2022) A) आर्य समाज B) प्रार्थना समाज C) सत्यशोधक समाज D) ब्राह्मो समाज बरोबर उत्तर आहे सत्यशोधक समाज. हे तत्व सत्यशोधक समाजाचे अद्वितीय तत्व आहे. या तत्वाचा अर्थ असा आहे की देवाची भक्ती करण्यासाठी कोणत्याही मध्यस्थाची गरज नाही. प्रत्येक व्यक्ती आपल्या कर्माचे स्वतः जबाबदार आहे आणि त्यांना प्रत्यक्षपणे देवाशी जोडले जाऊ शकते. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: ब्राह्मो समाजाने एकेश्वरवादावर भर दिला, परंतु मध्यस्थांवर विश्वास ठेवला. आर्य समाजाने मध्यस्थांच्या विरोधात बोलले, परंतु त्यांचा विश्वास होता की वेदांचा अभ्यास करण्यासाठी गुरूंची गरज आहे. प्रार्थना समाजाने सामाजिक सुधारणांवर अधिक भर दिला आणि धार्मिक मध्यस्थांवरील विश्वासंबद्दल स्पष्ट भूमिका घेतली नाही. 15 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 15. 1852 मध्ये बॉम्बे असोसिएशनची स्थापना कोणी केली ? (Agri पूर्व 2018) A) जगन्नाथ शंकर शेठ B) गणेश वासुदेव जोशी C) महात्मा फुले D) डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर जगन्नाथ शंकर शेठ हे बॉम्बे असोसिएशनचे बरोबर उत्तर आहे कारण त्यांनी 1852 मध्ये या संस्थेची स्थापना केली होती. महात्मा फुले यांनी सत्यशोधक समाजाची स्थापना केली, गणेश वासुदेव जोशी बँके ऑफ महाराष्ट्राचे संस्थापक होते आणि डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी रिपब्लिकन पक्षाची स्थापना केली होती. 16 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 16. - - - - - - - - - यांनी 1865 मध्ये विधवा विवाह उत्तेजक मंडळ स्थापन केले. (राज्यसेवा मुख्य 2017) A) गोपाळ गोखले आणि धों.के कर्वे B) धों.के. कर्वे आणि विष्णुशास्री पंडित C) म.गो. रानडे आणि विष्णुशास्री पंडित D) धों.के. कर्वे आणि पंडिता रमाबाई म.गो. रानडे आणि विष्णुशास्री पंडित यांनी 1865 मध्ये "विधवा विवाह उत्तेजन मंडळ" स्थापन केले होते. हा पर्याय बरोबर आहे कारण इतिहासात नोंद असल्याप्रमाणे रानडे आणि पंडित हे मंडळाचे संस्थापक सदस्य होते. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: धों.के. कर्वे यांना विधवा विवाहाचे प्रणेते म्हणून ओळखले जाते परंतु ते मंडळाच्या स्थापनेशी संबंधित नव्हते. गोपाळ गोखले हे सुधारक आणि राजकारणी होते, परंतु ते विधवा विवाह उत्तेजन मंडळाशी जुळलेले नव्हते. पंडिता रमाबाई या विधवांच्या शिक्षणाच्या प्रणेत्या होत्या, परंतु त्या मंडळाच्या स्थापनेशी संबंधित नव्हत्या. 17 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 17. खालीलपैकी चुकीची जोडी कोणती ? (महा ॲग्री पूर्व 2012) A) रमाबाई रानडे - सेवासदन B) ताराबाई मोडक - शिशुविहार C) ताराबाई शिंदे - बालगृह D) पंडिता रमाबाई - मुक्तीसदन पर्याय "ताराबाई शिंदे - बालगृह" हा चुकीचा आहे कारण ताराबाई शिंदे यांनी शिशुविहारची स्थापना केली होती, बालगृह नाही. इतर पर्याय हे बरोबर आहेत कारण: पंडिता रमाबाई यांनी मुक्तीसदनची स्थापना केली होती. रमाबाई रानडे यांनी सेवासदनची स्थापना केली होती. ताराबाई मोडक यांनी शिशुविहारची स्थापना केली होती. 18 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 18. ख्रिश्चन धर्मातील समतेने प्रभावित होऊन कोणी ख्रिश्चन धर्म स्वीकारला नाही ? अ) पंडिता रमाबाई ब) नारायण शेषाद्री क) विष्णू भास्कर करमरकर ड) रामकृष्ण विनायक मोडक इ) बाबा पदमनजी फ) नीलकंठ शास्त्री गोऱ्हे ग) नारायण वामन टिळक (PSI मुख्य 2013) A) ग B) ब C) इ D) ब, इ आणि ग तिन्ही पर्याय चुकीचे आहे पर्याय 'ब', 'इ' आणि 'ग' चुकीचे आहेत कारण या तिन्ही व्यक्तींनी ख्रिश्चन धर्माचे तत्त्वज्ञान आणि समतेवर प्रभावित होऊन ख्रिश्चन धर्म स्वीकारला होता. त्यामुळे, ख्रिश्चन धर्मातील समतेने प्रभावित होऊन ख्रिश्चन धर्म स्वीकारला नाही असे म्हणणे चुकीचे आहे. 19 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 19. परमहंस सभेच्या अहमदनगर शाखेचे सभासद कोण होते ? (PSI मुख्य 2016) A) डॉ. रामकृष्णपंत भांडारकर B) केशव शिवराम भावलकर C) गोविंद नारायण माडगांवकर D) कासम भाई महमदजी ढालवाणी ' परमहंस सभेच्या अहमदनगर शाखेचे सभासद कोण होते?'' '' बरोबर उत्तर: कासम भाई महमदजी ढालवाणी'' हे उत्तर बरोबर आहे कारण कासम भाई महमदजी ढालवाणी हे अहमदनगरमध्ये परमहंस सभेची स्थापना करणारे आणि त्याचे प्रमुख सदस्य होते. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: केशव शिवराम भावलकर आणि गोविंद नारायण माडगांवकर हे परमहंस सभेचे सदस्य होते, परंतु ते अहमदनगर शाखेशी संबंधित नव्हते. डॉ. रामकृष्णपंत भांडारकर हे एक प्रख्यात इतिहासकार होते, परंतु ते परमहंस सभेचे सदस्य नव्हते. 20 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 20. परमहंस सभेची पुढीलपैकी कोणती उद्दिष्टे होती ? अ) 1875 पासून दर रविवारी हा समाज प्रार्थना सभा घेत असे. ब) त्यांनी पुण्यात सुशिक्षण गृह सुरु केले क) विद्यार्थ्यासाठी निबंध स्पर्धा, वक्तृत्व स्पर्धा आयोजित केल्या जात. ड) 1873 पासून हिच्या कार्यालसा सुरुवात झाली. (STI पूर्व 2015) A) सत्यशोधक समाज B) आर्य महिला समाज C) ब्रह्मो समाज D) प्रार्थना समाज बरोबर उत्तर '' आर्य महिला समाज'' आहे. पराक्रमहंस सभा हा आर्य महिला समाजचा एक भाग होता. हा समाज 1875 मध्ये स्थापन करण्यात आला होता. परमहंस सभेचे उद्दिष्ट हे महिलांमध्ये शिक्षण आणि समाजाभिमुख काम करण्यास प्रोत्साहित करणे होते. दर रविवारी प्रार्थना सभा घेणे आणि निबंध आणि वक्तृत्व स्पर्धा आयोजित करणे हे परमहंस सभेचे मुख्य उद्दिष्ट होते. म्हणून, आर्य महिला समाज हे या उद्दिष्टांशी जुळणारे बरोबर उत्तर आहे. अन्य पर्याय चुकीचे आहेत कारण: सत्यशोधक समाजाचे हे उद्दिष्ट नव्हते. प्रार्थना समाज 1841 मध्ये स्थापन करण्यात आला होता. ब्रह्मो समाजमध्ये परमहंस सभा नावाची कोणतीही शाखा नव्हती. 21 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 21. ब्राह्मणोत्तर व सत्यशोधक चळवळीतील फरक कोणता ? अ) ब्राम्हणोत्तर राजकीय तर सत्यशोधक सामाजिक व धार्मिक चळवळ होती. ब) ब्राम्हणोत्तर मराठा तर सत्यशोधकमध्ये माळी जातीचे वर्चस्व होते. क) ब्राम्हणोत्तर दिनकर जवळकर व इतरांच्या तर सत्यशोधक महात्मा फुलेंच्या विचारांवर आधारित होती. (सहाय्यक पूर्व 2012) A) अ, ब व क B) ब व क C) अ व क D) अ व ब पर्याय अ, ब आणि क हे सर्व बरोबर आहेत कारण: ब्राह्मणोत्तर चळवळ राजकीयदृष्ट्या प्रेरित होती, तर सत्यशोधक चळवळ सामाजिक व धार्मिक सुधारणांशी संबंधित होती. ब्राह्मणोत्तर चळवळीत मराठा समाजाचे वर्चस्व होते, तर सत्यशोधक चळवळीत माळी जातीचे वर्चस्व होते. ब्राह्मणोत्तर चळवळीचा आधार दिनकर जवळकर आणि इतर ब्राह्मण विचारवंतांचा होता, तर सत्यशोधक चळवळीचा पाया महात्मा फुले यांच्या विचारांवर होता. 22 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 22. समाज सुधार चळवळीची पताका कोल्हापुरात फडकविणारे - - - - - - - - - होते. (STI पूर्व 2016) A) श्रीमंत आप्पासाहेब B) चौथे शिवाजी महाराज C) राजर्षी शाहू महाराज D) श्रीमंत जयसिंगराव राजर्षी शाहू महाराज हे बरोबर उत्तर आहे कारण ते समाज सुधार चळवळीशी अतूटपणे संबंधित होते. त्यांनी अनेक सुधारणा आणल्या जसे की जातिभेद नष्ट करणे, शिक्षणाचा प्रसार, स्त्रियांच्या अधिकारांचा विस्तार आणि अस्पृश्यांना मंदिरांमध्ये प्रवेश देणे. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण ते समाज सुधार चळवळीमध्ये अग्रगण्य भूमिका बजावत नव्हते. 23 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 23. भारतातील कुटुंबनियोजनाचे पहिले पुरस्कर्ते म्हणून कोणाकडे पाहिजे जाते ? (महा ॲग्री पूर्व 2012) A) र.धों. कर्वे B) ह.ना.आपटे C) रा.ग. गडकरी D) डॉ. द्वारकानाथ कोटणीस भारतातील कुटुंबनियोजनाचे पहिले पुरस्कर्ते रमाबाई धोंडू कर्वे होते. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण डॉ. द्वारकानाथ कोटणीस एक प्रसिद्ध शल्यचिकित्सक होते, ह.ना.आपटे एक पत्रकार आणि सामाजिक कार्यकर्ते होते आणि रा.ग. गडकरी एक कवी आणि नाटककार होते. 24 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 24. सन 1873 मध्ये महात्मा ज्योतीबा फुले यांनी सत्यशोधक समाजाची स्थापना - - - - - - - - - साठी केली (ASO पूर्व 2011) A) ब्राम्हणी वृत्तीच्या जुलमातून सामान्य माणसांच्या मुक्तीसाठी B) इंग्रज सरकारविरुध्द बंड करण्यासाठी C) धार्मिक चळवळीसाठी D) राजकीय घडामोडीसाठी बरोबर उत्तर आहे "ब्राम्हणी वृत्तीच्या जुलमातून सामान्य माणसांच्या मुक्तीसाठी". महात्मा ज्योतिबा फुले हे समाजसुधारक होते जे ब्राम्हणांच्या वर्चस्व आणि स्त्री-पुरुषांवरील भेदभावाविरुद्ध लढले. सत्यशोधक समाजाची स्थापना त्यांनी यासाठी केली होती की सर्व जाती आणि धर्माच्या लोकांमध्ये समानता आणि न्याय स्थापित केला जाईल. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: धार्मिक चळवळीसाठी: सत्यशोधक समाज हा एक धार्मिक चळवळ नव्हता, तर एक सामाजिक सुधार चळवळ होती. इंग्रज सरकारविरुद्ध बंड करण्यासाठी: सत्यशोधक समाजाचा उद्देश इंग्रज सरकारचा विरोध करणे नव्हता. राजकीय घडामोडीसाठी: सत्यशोधक समाज हा मुख्यतः सामाजिक सुधारांवर लक्ष केंद्रित करणारा एक संघटन होता. 25 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 25. सेवा सदन या संस्थेचा उददेश काय होते ? अ) हिंदू, मुस्लीम आणि पारशी स्त्रियांच्या शिक्षणाची सोय करणे. ब) त्यांना औषध पाण्याची मदत करणे. क) त्यांना गृह उद्योग शिकविणे ड) विधवांच्या विवाहास चालना देणे (ASO पूर्व 2015) A) अ,ब आणि क B) फक्त ड C) फक्त अ D) ब आणि क पर्याय "अ, ब आणि क" बरोबर आहे. सेवा सदन ही संस्था 1913 मध्ये अण्णा साहेब सहस्रबुद्धे यांनी स्थापन केली होती. या संस्थेचा मुख्य उद्देश हिंदू, मुस्लीम आणि पारशी स्त्रियांना शिक्षण, औषधपाणी आणि गृहउद्योग शिकविणे हा होता. पर्याय "ड" चुकीचा आहे कारण विधवांच्या विवाहास चालना देणे सेवा सदनचा उद्देश नव्हता. 26 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 26. पुण्यात बालविवाहावर बंदी आणि स्री शिक्षणास प्रोत्साहन देणारी संस्था पुढीलपैकी कोणी सुरु केली. (वनसेवा मुख्य 2017) A) सरोजिनी नायडू B) ॲनी बेंझट C) कमला नेहरू D) पंडिता रमाबाई बरोबर उत्तर पंडिता रमाबाई आहे कारण त्यांनी 1889 मध्ये पुण्यात आर्य महिला सभेची स्थापना केली ज्याने बालविवाहावर बंदी आणि स्री शिक्षणाचा प्रचार केला. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण सरोजिनी नायडू मुळतः हैदराबादमधील होती, कमला नेहरू आणि ॲनी बेंझट यांचा पुण्यातील बालविवाहाच्या विरोधाशी किंवा स्री शिक्षणाशी काहीही संबंध नव्हता. 27 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 27. - - - - - - - - - स्फुर्ती घेऊन 1893, मध्ये टिळकांनी गणपती सणाचे सर्वाजनिक उत्सवात रुपांतर केले. (राज्यसेवा पूर्व 2015) A) मुसलमानांच्या मोहरम सणावरुन B) बंगालच्या दुर्ग पूजेवरून C) मुसलमानांच्या ईद सणावरुन D) योम किप्पूर सणावरुन मुसलमानांच्या मोहरम सणावरुन" हा पर्याय बरोबर आहे कारण टिळकांनी 1893 मध्ये गणपती सणाचे सर्वाजनिक उत्सवात रुपांतर करण्यासाठी प्रेरणा घेतली होती. मोहरम हा मुसलमानांचा दुःखाचा कार्यक्रम आहे, ज्यानंतर गणेशोत्सव हा आनंद आणि आशावाद सोबत साजरा करण्याचा कार्यक्रम सुरू होता. यामुळे दोन्ही सणांच्या साजऱ्या करण्याच्या पद्धती आणि सामाजिक एकतेच्या हेतूंमध्ये समानता होती. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण ते टिळकांच्या प्रेरणेशी संबंधित नाहीत. 28 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 28. पुढील कोणत्या सामाजिक- धार्मिक चळवळी संदर्भात स्थापन झालया नाहीत ? (STI पूर्व 2013) A) प्रार्थना समाज व आर्य समाज. B) परमहंस मंडळी व रहनुमाई मझ्द्यासन सभा C) वरील तिन्हीतील कोणताही पर्याय योग्य नाही D) इंडियन सोशल कॉन्फरन्स व सोशल सर्व्हिस लीग वरील तिन्हीतील कोणताही पर्याय योग्य नाही हे बरोबर आहे. कारण दिलेल्या सर्व चळवळी सामाजिक-धार्मिक पुनरुज्जीवनासाठी स्थापन झाल्या आहेत. परमहंस मंडळी: समाज सुधारणेसाठी स्थापन केलेली एक संस्था रहनुमाई मझ्द्यासन सभा: पारशी समाजातील धार्मिक आणि सामाजिक सुधारणेसाठी स्थापन केलेली संस्था प्रार्थना समाज: सावित्रीबाई फुले यांनी स्थापन केलेली स्त्री शिक्षण आणि सामाजिक न्याय वाहणारी चळवळ आर्य समाज: स्वामी दयानंद सरस्वती यांनी स्थापन केलेली एक हिंदू सुधार चळवळ इंडियन सोशल कॉन्फरेंस: समाज सुधारणेसाठी स्थापन केलेली एक राष्ट्रीय संस्था सोशल सर्व्हिस लीग: डॉ. एम. सी. रानाडे यांनी स्थापन केलेली एक सामाजिक सेवा संस्था 29 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 29. लोकशाही स्वराज्य पक्षाच्या स्थापनेत - - - - - - - - - यांचा सहभाग होता. अ) जमनादास मेहता ब) रामराव देशमुख क) रामभाऊ मंडलिक (PSI मुख्य 2016) A) अ आणि ब फक्त B) अ आणि क फक्त C) अ, ब आणि क D) अ आणि ड फक्त बरोबर उत्तर पर्याय "अ, ब आणि क" आहे कारण लोकशाही स्वराज्य पक्षामध्ये जमनादास मेहता, रामराव देशमुख आणि रामभाऊ मंडलिक या तिघांचा सहभाग होता. अ) जमनादास मेहता लोकशाही स्वराज्य पक्षाचे संस्थापक सदस्य आणि नेते होते. ब) रामराव देशमुख हे देखील पक्षाचे संस्थापक सदस्य आणि महत्त्वाचे नेते होते. क) रामभाऊ मंडलिक हे देखील एक संस्थापक सदस्य होते आणि नंतर ते जस्टिस पक्षाचे नेते बने. 30 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 30. सन 1927 मध्ये डॉ. बी.आर. आंबेडकरांनी सुरु केलेले ‘बहिष्कृत भारत’ हे काय होते. (PSI पूर्व 2013) A) साप्ताहिक B) पाक्षिक C) दैनिक D) मासिक बरोबर उत्तर 'पाक्षिक' आहे. डॉ. बी.आर. आंबेडकरांनी 3 फेब्रुवारी 1927 रोजी 'बहिष्कृत भारत' हे पाक्षिक सुरू केले होते. हे पाक्षिक दलित आणि गरीब लोकांचे हक्क आणि प्रश्नांवर आवाज उठवत होते. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण 'बहिष्कृत भारत' मासिक, दैनिक किंवा साप्ताहिक नव्हते. 31 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 31. बाँबे असोसिएशन चे पहिले सरचिटणीस कोण होते ? (STI Mains July, 2022) A) नाना शंकरसेठ B) डा. भाऊ दाजी लाड C) बाळकृष्ण मुंजे D) बाळ गंगाधर टिळक डा. भाऊ दाजी लाड बरोबर उत्तर आहे कारण ते बाँबे असोसिएशनचे पहिले सरचिटणीस होते. बाळकृष्ण मुंजे हे भारतीय राष्ट्रवादी होते, बाळ गंगाधर टिळक हे स्वातंत्र्य कार्यकर्ते होते आणि नाना शंकरसेठ हे एक व्यापारी आणि समाजसुधारक होते ज्यांचा बाँबे असोसिएशनशी कोणताही संबंध नव्हता. 32 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 32. पुण्याच्या सार्वजनिक सभेने मांडलेल्या स्वागत समारंभाच्या प्रस्ताव स्विकारण्यास - - - - - - - - - यांनी नकार दिला. (वनसेवा मुख्य 2015) A) लॉर्ड रिपन B) लॉर्ड मेकॉले C) सर रिचर्ड टेंपल D) सर जेम्स फर्ग्युसन सर जेम्स फर्ग्युसन बरोबर उत्तर आहे कारण ते 1880 ते 1885 पर्यंत बॉम्बेचे गव्हर्नर होते, जेव्हा पुण्यातील सार्वजनिक सभेने गव्हर्नर लॉर्ड रिपन यांच्या सन्मानार्थ स्वागत सभेचा प्रस्ताव मांडला होता. सर रिचर्ड टेंपल बंगालचे गव्हर्नर होते, लॉर्ड मेकॉले शिक्षणतज्ज्ञ आणि इतिहासकार होते आणि लॉर्ड रिपन 1884 ते 1888 पर्यंत गव्हर्नर जनरल होते, त्यामुळे या तिघांचा या विशिष्ट घटनेशी काहीही संबंध नव्हता. 33 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 33. सत्यशोधक समाजाचे मुखपत्र कोणते होते ? (PSI पूर्व 2012) A) केसरी B) प्रभाकर C) दीनबंधु D) सुधारक बरोबर उत्तर "दीनबंधु" आहे कारण ते सत्यशोधक समाजाचे अधिकृत मुखपत्र होते. समाज याच्र्चे स्थापक ज्योतिबा फुले यांनी 1877 मध्ये ते सुरू केले होते. "सुधारक" हे विष्णुशास्त्री चिपळूणकर यांनी स्थापन केलेले मुखपत्र होते. "केसरी" हे बाळ गंगाधर टिळकांनी सुरू केलेले होते तर "प्रभाकर" हे गोविंदराव कागल यांनी सुरू केले होते. "दीनबंधु" सत्यशोधक समाजाच्या तत्त्वांचा प्रसार आणि सामाजिक न्याय आणि समानतेसाठी कार्यरत होते. 34 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 34. ‘डिप्रेस्ड क्लास मिशन’ ही संस्था- - - - - - - - - यांनी स्थापन केली (Agri पूर्व 2011) A) महात्मा ज्योतिबा फुले B) विठ्ठल रामजी शिंदे C) महर्षि धोंडो केशव कर्वे D) राजर्षी शाहू महाराज बरोबर उत्तर आहे विठ्ठल रामजी शिंदे. "डिप्रेस्ड क्लास मिशन" ही संस्था विठ्ठल रामजी शिंदे यांनी 1906 मध्ये स्थापन केली होती. या संस्थेचे उद्दिष्ट समाजातील पिळलेल्या वर्गांच्या उत्थानासाठी काम करणे होते. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: राजर्षी शाहू महाराजांनी शूद्रांच्या उत्थानासाठी "कोल्हापूर स्टेट रिसर्व्हेशन फंड"ची स्थापना केली होती. महर्षि धोंडो केशव कर्वे यांनी स्त्रियांच्या शिक्षणासाठी "हिंदू विधवा पुनर्विवाह मंडळ" आणि "भारतीय नागरिक मंडळ" या संस्था स्थापन केल्या होत्या. महात्मा ज्योतिबा फुले यांनी बहुजनांच्या सामाजिक न्यायासाठी "सत्यशोधक समाज"ची स्थापना केली होती. 35 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 35. खिश्चन मिशन-यांच्या धर्मप्रसाराला उत्तर देण्यासाठी आपली पारंपारिक धार्मिक पुस्तके छापली पाहिजेत असा विचार करुन- - - - - - - - - यांनी ज्ञानेश्वरीच्या संशोधित आवृत्तीचे प्रकाशन केले ती पहिली छापील ज्ञानेश्वरी होय. (राज्यसेवा मुख्य 2017) A) वीर सावरकर B) बाळशास्री जांभेकर C) दादोबा पांडुरंग तरखडकर D) त्र्यं.शं. शेजवलकर बाळशास्री जांभेकर हे बरोबर उत्तर आहे कारण त्यांनी 1848 मध्ये ज्ञानेश्वरीची पहिली छापील आवृत्ती प्रकाशित केली. त्र्यं.शं. शेजवलकर हे ज्ञानेश्वरीचे टीकाकार होते, तर वीर सावरकर आणि दादोबा पांडुरंग तरखडकर हे क्रांतिकारी होते. यातील कोणत्याही व्यक्तीने ज्ञानेश्वरीची पहिली छापील आवृत्ती प्रकाशित केली नाही. 36 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 36. बॉम्बे असोसिएशन या संस्थेच्या स्थापनेचे उद्देश होते. अ) हिंदी लोकांचा राज्यकारभारात समावेश असावा हयाची दखल घेणे ब) हिंदी लोकांचा राज्यकारभारात समावेश नसावा हे पाहणे. क) इंग्रजाविरुद्ध सत्याग्रह करावा हे ठरविणे ड) सदनशीर मार्गाने लोकांची गाऱ्हाणी सरकारपर्यंत पोहोचविणे (सहाय्यक पूर्व 2013) A) क आणि ड B) अ आणि ड C) अ आणि ब D) ब आणि क बरोबर उत्तर '' अ आणि ड'' आहे. बॉम्बे असोसिएशन ही 1852 मध्ये स्थापन झालेली संस्था होती, ज्याचा मुख्य उद्देश सदनशीर मार्गाने लोकांची गाऱ्हाणी सरकारपर्यंत पोहोचविणे हा होता. असे करताना संस्थेने हिंदी लोकांचा राज्यकारभारात समावेश करण्याची मागणी केली. पर्याय ब चुकीचा आहे कारण असोसिएशनचा उद्देश हिंदी लोकांचा राज्यकारभारात समावेश टाळणे नव्हते. पर्याय क चुकीचा आहे कारण संस्थेने इंग्रजांविरुद्ध सत्याग्रह करण्याचा निर्णय घेतला नव्हता. 37 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 37. योग्य जोड्या जुळवा स्तंभ अ अ) जगन्नाथ शंकर शेठ ब) दादाभाई नौरोजी क) गणेश वासुदेव जोशी ड) गोपाल कृष्ण गोखले स्तंभ ब 1) ईस्ट इंडिया असोसिएशन 2) भारत सेवक समाज 3) बॉम्बे असोसिएशन 4) पुणे सार्वजनिक सभा (वनसेवा मुख्य 2017) A) 1 3 2 4 B) 4 2 1 3 C) 3 1 4 2 D) 3 1 2 4 पर्याय 3 1 4 2 बरोबर आहे कारण: जगन्नाथ शंकर शेठ बॉम्बे असोसिएशनचे (3) संस्थापक होते. दादाभाई नौरोजी ईस्ट इंडिया असोसिएशनचे (1) संस्थापक होते. गोपाल कृष्ण गोखले पुणे सार्वजनिक सभेचे (4) संस्थापक होते. गणेश वासुदेव जोशी भारत सेवक समाजाचे (2) संस्थापक नव्हते. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण ते स्तंभ अ आणि बमधील जोड्या चुकीच्या प्रकारे जुळवतात. 38 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 38. 1890 मध्ये - - - - - - - - - हे पुणे सार्वजनिक सभेचे चिटणीस झाले . (PSI मुख्य 2019) A) गोपाळ कृष्ण गोखले B) गणेश वासुदेव जोशी C) महादेव गोविंद रानडे D) विश्वनाथ नारायण मंडलिक गोपाळ कृष्ण गोखले हा पर्याय बरोबर आहे कारण 1890 मध्ये ते पुणे सार्वजनिक सभेचे चिटणीस झाले होते. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण महादेव गोविंद रानडे त्या सभेचे अध्यक्ष होते, गणेश वासुदेव जोशी त्याचे सचिव होते आणि विश्वनाथ नारायण मंडलिक त्या सभेचे स्थापक सदस्य होते. 39 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 39. ‘तरुण मराठा’ पक्ष कोणी स्थापन केला ? (STI Mains Oct. 2022) A) वि.रा. शिंदे B) मल्हारी मार्तंड डिखळे C) केशवराव मारुतराव जेधे D) पांडुरंग राजभोज केशवराव मारुतराव जेधे यांनी 'तरुण मराठा' पक्ष स्थापन केला होता. हा पक्ष 21 मार्च 1965 रोजी स्थापित करण्यात आला होता. या पक्षाचे उद्दिष्ट मराठी भाषा, संस्कृती आणि मराठा समुदायाच्या हक्कांसाठी काम करणे होते. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण पांडुरंग राजभोज, वि.रा. शिंदे आणि मल्हारी मार्तंड डिखळे यांनी या पक्षाची स्थापना केली नाही. 40 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 40. पुढीलपैकी कोणते वाङ्मय प्रार्थना समाजाशी संबंधित नव्हते ? (राज्यसेवा मुख्य 2016) A) प्रार्थना संगीत B) प्रार्थना समाजाचा इतिहास C) सुबोध संगीत D) सुबोध पत्रिका सुबोध संगीत प्रार्थना समाजाशी संबंधित नव्हते कारण ते आर्य समाजाशी संबंधित होते. प्रार्थना समाजाशी संबंधित वाङ्मय प्रार्थना संगीत, सुबोध पत्रिका आणि प्रार्थना समाजाचा इतिहास हे होते. 41 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 41. विष्णुबुवा ब्रह्मचारी आणि मिशनरी यांच्यातील वाद- - - - - - - - - पुस्तकात आढळतो (संयुक्त गट ब पूर्व 2018) A) वेदोक्त धर्मप्रकाश B) समुद्रकिनारीचा वाद विवाद C) धर्म विवेचन D) अरुणोदय समुद्रकिनारीचा वाद विवाद" पुस्तकात विष्णुबुवा ब्रह्मचारी आणि मिशनरी यांच्यातील वादाचे वर्णन आहे. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: "वेदोक्त धर्मप्रकाश" हे पुस्तक केशवचंद्र सेन यांनी लिहिले होते, जे बंगालमधील ब्राह्मो समाजाशी संबंधित होते. "अरुणोदय" हा एक मराठी साप्ताहिक होता ज्याची स्थापना महादेव गोविंद रानाडे यांनी केली होती. "धर्म विवेचन" हे महर्षी धोंडो केशव कर्वे यांनी लिहिलेले पुस्तक होते, ज्यात त्यांनी धार्मिक आणि सामाजिक सुधारणाविषयक आपले विचार व्यक्त केले होते. 42 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 42. डिप्रेस्ड क्लासेस मिशन संस्थेची उद्दिष्टे अ) अस्पृश्यांना नोक-या मिळवुन देणे. ब) सार्वजनिक धर्माची शिकवण देणे. क) अस्पृश्यांच्या सामाजिक अडचणींचे निवारण करणे. ड) स्पृश्य समाजाचे परिवर्तन करणे, अस्पृश्य निवारणासाठी सर्व स्तरांतून पाठिंबा मिळविणे. (राज्यसेवा मुख्य 2020) A) अ,ब,क,ड B) फक्त अ C) अ, ब फक्त D) अ,ब, क फक्त बरोबर उत्तर: '' अ, ब, क, ड'' हे पर्याय बरोबर आहे कारण तो डिप्रेस्ड क्लासेस मिशन संस्थेच्या सर्व उद्दिष्टांचा समावेश करतो: '' अ:'' अस्पृश्यांना नोकऱ्या मिळवून देणे '' ब:'' सार्वजनिक धर्माची शिकवण देणे '' क:'' अस्पृश्यांच्या सामाजिक अडचणींचे निवारण करणे '' ड:'' स्पृश्य समाजाचे परिवर्तन करणे आणि अस्पृश्यतेच्या निवारणासाठी सर्व स्तरांमधून पाठिंबा मिळविणे. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण ते संस्थेच्या सर्व उद्दिष्टांचा समावेश करत नाहीत: विधान अ फक्त कम्पनीच्या आर्थिक ध्येय समाविष्ट करते. विधान ब फक्त कम्पनीच्या नैतिक ध्येय समाविष्ट करते. विधान क कंपनीच्या सामाजिक ध्येय समाविष्ट करते परंतु त्याद्वारे एखाद्या विशिष्ट सामाजिक घटकावर लक्ष केंद्रित केले जाते. 43 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 43. विष्णुशास्त्री पंडितांच्या पाठिंब्यामुळे इ.स. 1865 मध्ये पुण्यात कोणत्या वकिलाने विधवा विवाह केला होता. (ASO Mains July 2022) A) नारायण बापट B) पांडुरंग करमरकर C) मोरोबा विजयकर D) नारायण भिडे बरोबर उत्तर '' नारायण भिडे'' आहे कारण विष्णुशास्त्री पंडितांच्या पाठिंब्यामुळे 1865 मध्ये पुण्यात नारायण भिडे या वकिलाने विधवा विवाह केला होता. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: पांडुरंग करमरकर हे एक लेखक आणि शिक्षणतज्ज्ञ होते, त्यांचा विधवा विवाहाशी काही संबंध नव्हता. नारायण बापट हे एक सार्वजनिक कार्यकर्ते होते जे सामाजिक सुधारणा चळवळीत सक्रिय होते, परंतु त्यांनी स्वतः विधवा विवाह केला नव्हता. मोरोबा विजयकर हे एक सामाजिक कार्यकर्ते होते ज्यांनी विधवा विवाहाला पाठिंबा दिला होता, परंतु त्यांनी स्वतः विधवा विवाह केला नव्हता. 44 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 44. या संस्थेचा तिसरा वर्धापन दिन 18 ऑक्टोंबर 1909 रोजी मुंबईत टाऊन हॉल मध्ये साजरा केला होता. बडोद्याचे सयाजीराव गायकवाड,सर नारायण चंदावरकर आणि नामदार गोखले त्यावेळी उपस्थित होते. सयाजीरावांनी संस्थेला दोन हजार रुपयांची देणगी दिली होती ती संस्था कोणती ? (राज्यसेवा मुख्य 2016) A) डिप्रेस्ड क्लास मिशन B) प्रार्थना समाज C) ब्राह्मणेतर पक्ष D) बहिष्कृत हितकारिणी सभा डिप्रेस्ड क्लास मिशन हे बरोबर उत्तर आहे कारण प्रश्नामध्ये जो वर्णापन दिनाचा उल्लेख आहे तो 18 ऑक्टोबर 1909 रोजी डिप्रेस्ड क्लास मिशनच्या तिसऱ्या वर्धापन दिनाचे वर्णन करतो. अन्य पर्याय चुकीचे आहेत कारण प्रार्थना समाज, ब्राह्मणेतर पक्ष आणि बहिष्कृत हितकारिणी सभा या संस्थांच्या वर्धापन दिनांच्या तारखा याप्रमाणे आहेत: प्रार्थना समाज: 11 सप्टेंबर 1867 ब्राह्मणेतर पक्ष: 20 ऑगस्ट 1917 बहिष्कृत हितकारिणी सभा: 24 सप्टेंबर 1924 45 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 45. खालील जोड्या जुळवा अ) परमहंस मत प्रसंशा I गुजाबा जोशी पुणेकर ब) विचार लहरी II कृष्णशास्त्री चिपळूणकर क) शाक्त्‍ पंथाचे अनुयायी III मोरभट दांडेकर ड) दादोबा पांडूरंग IV धर्म विवेचन (Combinedd B 2020) A) I III IV II B) II I IV III C) I II III IV D) IV III II I बरोबर उत्तर "I II III IV" आहे कारण ते खालील जोड्यांशी जुळते: - अ - परमहंस मत प्रसंशा: कृष्णशास्त्री चिपळूणकर (I II) - ब - विचार लहरी: धर्म विवेचन (III IV) - क - शाक्त्‍ पंथाचे अनुयायी: गुजाबा जोशी पुणेकर (I III) - ड - दादोबा पांडूरंग: मोरभट दांडेकर (II I) इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण ते खालील चुकांमुळे जोड्या जुळत नाहीत: I: परमहंस मत प्रसंशा हे कृष्णशास्त्री चिपळूणकर यांचे नव्हे तर गुजाबा जोशी पुणेकर यांचे कार्य आहे. III: दादोबा पांडूरंग हे शाक्त्‍ पंथाचे अनुयायी नव्हते तर धर्म विवेचन या पत्रकाचे संपादक होते. 46 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 46. बॉम्बे प्रेसिडेन्सी असोसिएशन चे संस्थापक सदस्य कोण होते ? अ) के.टी. तलंग ब) फिरोजशहा मेहता क) बद्रुद्दिन तय्यबजी ड) म.गो. रानडे (सहाय्यक पूर्व 2013) A) ब , क, ड B) अ, ब, क C) क, ड , अ D) अ,ब , ड पर्याय अ, ब, क बरोबर आहे कारण के.टी. तलंग, फिरोजशहा मेहता आणि बद्रुद्दीन तय्यबजी हे सर्व बॉम्बे प्रेसिडेन्सी असोसिएशनचे संस्थापक सदस्य होते. पर्याय ड चुकीचा आहे कारण म.गो. रानडे हे मद्रास महाजना सभेचे संस्थापक सदस्य होते, बॉम्बे प्रेसिडेन्सी असोसिएशनचे नाही. 47 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 47. निष्काम कर्म मठाचे उदिष्ट काय होते ? (महा ॲग्री पूर्व 2012) A) वरील एकही नाही B) स्त्रियांची सेवा करणे C) वरील दोन्ही D) दलितांची सेवा करणे निष्काम कर्म मठाचे उद्दिष्ट स्त्रियांची सेवा करणे होते. कारण मठ हा जीवनात विशिष्ट आदर्श आणि धार्मिक श्रद्धांचे पालन करणाऱ्या स्त्रियांचा एक समूह होता. मठाचे ध्येय स्त्रियांना आध्यात्मिक मार्गदर्शन प्रदान करणे, त्यांच्यावरील सामाजिक बंधनांना आव्हान देणे आणि त्यांचे सामाजिक दर्जे उंचावणे हे होते. 48 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 48. खालीलपैकी कोणत्या सुधारणांवर महाराष्ट्रात इ.स 1849 मध्ये स्थापन झालेल्या परमहंस मंडळी चा भर होता ? अ) जातिबंधने तोडणे ब) विधवा पुनर्विवाह क) स्री शिक्षण ड) मूर्तिपूजा बंदी (STI पूर्व 2013) A) वरील तिन्ही पर्याय अयोग्य आहेत. B) अ फक्त C) अ ब आणि क फक्त D) अ, आणि ब फक्त पर्याय "वरील तिन्ही पर्याय अयोग्य आहेत" हा बरोबर आहे कारण परमहंस मंडळी ही 1875 मध्ये स्थापन झाली होती, 1849 मध्ये नव्हे. तसेच या मंडळीचा जातिबंधने तोडणे, विधवा पुनर्विवाह किंवा स्री शिक्षण या सुधारणांवर भर नव्हता. परमहंस मंडळीचा मुख्य उद्देश सत्यनारायण देवाला सांप्रदायिक देवता म्हणून स्वीकारणे आणि त्याची उपासना करणे हा होता. 49 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 49. - - - - - - - - - ही महाराष्ट्रातील पहिली राजकीय संघटना होती. (राज्यसेवा मुख्य 2017) A) पुणे सार्वजनिक सभा B) ईस्ट इंडिया असोसिएशन C) भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस D) बॉम्बे असोसिएशन बॉम्बे असोसिएशन ही महाराष्ट्रातील पहिली राजकीय संघटना होती. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: ईस्ट इंडिया असोसिएशन ही ब्रिटिश नागरिकांसाठी एक संघटना होती जी भारताशी व्यापार किंवा व्यवसाय करत होती. पुणे सार्वजनिक सभा ही 1870 मध्ये स्थापन झालेली एक सामाजिक सुधारणावादी संघटना होती. बॉम्बे असोसिएशनची स्थापना 1852 मध्ये झाली होती आणि ती महाराष्ट्रातील पहिली राजकीय संघटना होती ज्याने ब्रिटिश सरकारविरूद्ध राजकीय मागण्या केल्या. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसची स्थापना 1885 मध्ये झाली, म्हणून ती बॉम्बे असोसिएशननंतर आली. 50 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 50. महाराष्ट्रात सार्वजनिक कल्याणाच्या हेतूने कोणत्या संस्था स्थापित झाल्या आहेत ? अ) बॉम्बे असोसिएशन ब) डेक्कन प्रांतस्थ मंडळी क) प्रार्थना समाज ड) युगांतर समिती (STI मुख्य 2018) A) अ,ब,क व ड B) फक्त अ व ब C) फक्त ड D) फक्त अ, ब व क पर्याय "फक्त अ, ब व क" बरोबर आहे कारण बॉम्बे असोसिएशन (अ), डेक्कन प्रांतस्थ मंडळी (ब) आणि प्रार्थना समाज (क) हे सामाजिक सुधारणा आणि सार्वजनिक कल्याणासाठी महाराष्ट्रात स्थापित केलेले महत्त्वाचे संस्था आहेत. पर्याय ड (युगांतर समिती) चुकीचा आहे कारण ती एक क्रांतिकारी संघटना होती जी सामाजिक सुधारणांशी संबंधित नव्हती. 51 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 51. महात्मा जोतिराव फुल्यांनी सत्यशोधक समाजाची स्थापना कधी केली ? (Agri पूर्व 2018) A) 24 सप्टेंबर 1873 B) 10 ऑक्टोबर 1873 C) 8 सप्टेंबर 1873 D) 15 ऑगस्ट 1873 पर्याय 24 सप्टेंबर 1873 बरोबर आहे कारण महात्मा जोतिराव फुल्यांनी सत्यशोधक समाजाची स्थापना 24 सप्टेंबर 1873 रोजी केली होती. पर्याय 8 सप्टेंबर 1873 आणि 15 ऑगस्ट 1873 चुकीचे आहेत कारण यापैकी कोणत्याही तारखेला फुल्यांनी समाज स्थापना केला नव्हता. पर्याय 10 ऑक्टोबर 1873 देखील चुकीचा आहे कारण हा होमरूल कमिटी ऑफ इंडियाच्या स्थापनेचा दिवस आहे. 52 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 52. खालील दोन विधाने पहा. अ) फॅक्टरी ॲक्ट 1881 हा तसा कडक होता. ब) फॅक्टरी ॲक्टस 1881,1892, व 1948 हे त्या घटकांना लागू केले गेले त्या कामगारांची संख्या उत्तरोत्तर कमी होत गेली. (PSI पूर्व 2013) A) एकही विधान बरोबर नाही. B) दोन्ही विधाने बरोबर आहेत C) विधान (ब) बरोबर आहे (अ) नाही D) विधान (अ) बरोबर आहे (ब) नाही विधान (ब) बरोबर आहे कारण फॅक्टरी ॲक्ट 1881, 1892 आणि 1948 हे कायमस्वरूपी कामगार असलेल्या कारखान्यांना लागू केले गेले. या कायद्यांमध्ये बालकामगारांवर मर्यादा घालण्यात आली आणि कामकाजाच्या तासांचे नियमन करण्यात आले. यामुळे त्या घटकांना लागू केलेल्या कामगारांची संख्या उत्तरोत्तर कमी होत गेली. विधान (अ) चुकीचे आहे कारण फॅक्टरी ॲक्ट 1881 हा तसा कडक नव्हता. त्यामध्ये बालकामगारांना नियोजित करण्यावर फारसे निर्बंध नव्हते आणि कामकाजाच्या तासांवरही फारसे नियंत्रण नव्हते. 53 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 53. हिंदू महासभेच्या व्यासपीठावरुन अस्पृश्यता निर्मूलनासाठी प्रचार कोण करीत असते ? (वनसेवा मुख्य 2015) A) वि.रा. शिंदे व डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर B) लो. टिळक व न.चि.केळकर C) महात्मा गांधी व पं. जवाहरलाल नेहरु D) लाला लजपतराय व पं. मदन मोहन मालवीय बरोबर उत्तर आहे '' लाला लजपतराय व पं. मदन मोहन मालवीय'' . हिंदू महासभा ही हिंदू राष्ट्रवादी संघटना आहे. अस्पृश्यता निर्मूलनाचा मुद्दा हिंदू महासभेच्या धोरणांचा भाग नव्हता. त्यामुळे, पर्याय 3 आणि 4 चुकीचे आहेत. लाला लजपतराय आणि पं. मदन मोहन मालवीय हे दोघेही भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीतील प्रमुख नेते होते आणि त्यांनी अस्पृश्यता निर्मूलनासाठी प्रचार केला होता. ते हिंदू महासभेचे सदस्य नसले तरी त्यांनी व्यासपीठावरून अस्पृश्यता विरोधात भाषणे दिली होती. 54 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 54. पुढीलपैकी विजोड संघटना ओळखा. (ASO मुख्य 2016) A) शेअर बाजार B) कॉटन ब्रोकर्स असोसिएशन C) बॉम्बे चेंबर ऑफ कॉमर्स D) मारवाडी चेंबर ऑफ कॉमर्स बॉम्बे चेंबर ऑफ कॉमर्स विजोड संघटना आहे कारण ते महाराष्ट्राचा इतिहास या विषयाशी संबंधित नाही. इतर पर्याय हे महाराष्ट्राच्या इतिहासात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावणाऱ्या व्यापारी संघटना आहेत: शेअर बाजार: मुंबईतील शेअर बाजाराची स्थापना 1875 मध्ये झाली. कॉटन ब्रोकर्स असोसिएशन: ही संस्था 1891 मध्ये मुंबईत स्थापन झाली होती. मारवाडी चेंबर ऑफ कॉमर्स: ही संस्था 1908 मध्ये मुंबईत स्थापन झाली होती. 55 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 55. ‘मानव धर्म सभा’ या संस्थेची स्थापना कोणी केली ? (राज्यसभा पूर्व 2011) A) गणेश वासुदेव जोशी B) बाबा पदमनजी C) दादोबा पांडुरंग तर्खडकर D) महात्मा ज्योतिबा फुले दादोबा पांडुरंग तर्खडकर यांनी 'मानव धर्म सभा' ही संस्था 1848 मध्ये स्थापन केली होती. ही संस्था महाराष्ट्रातील पहिली जातीभेदविरोधी संस्था होती आणि ती सामाजिक न्याय आणि समानतेच्या प्रसारासाठी कार्यरत होती. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: महात्मा ज्योतिबा फुले यांनी सत्यशोधक समाज स्थापन केला होता, मानव धर्म सभा नाही. गणेश वासुदेव जोशी हे एक भारतीय समाजसुधारक आणि लेखक होते, ज्यांचा मानव धर्म सभेशी काहीही संबंध नव्हता. बाबा पदमनजी हे एक पारशी समाजसुधारक होते, ज्यांचा मानव धर्म सभेशी काहीही संबंध नव्हता. 56 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 56. 1875 साली समाजाची स्थापना - - - - - - - - - यांनी केली (ASO पूर्व 2011) A) स्वामी दयानंद सरस्वती B) स्वामी विवेकानंद C) राजा राममोहन रॉय D) रामकृष्ण परमहंस स्वामी दयानंद सरस्वती यांनी 1875 मध्ये आर्य समाजाची स्थापना केली, तर इतर तीन पर्याय चुकीचे आहेत कारण ते आर्य समाजाशी संबंधित नव्हते. स्वामी विवेकानंदांनी रामकृष्ण मिशनची, राजा राममोहन रॉय यांनी ब्रह्मो समाजाची स्थापना केली होती आणि रामकृष्ण परमहंस एक धार्मिक गुरू होते ज्यांनी आर्य समाजाची स्थापना केली नव्हती. 57 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 57. 1874 मध्ये ज्योतिबा फुले यांनी- - - - - - - - - यांच्या विनंतीवरून सत्यशोधक समाजाची शाखा मुंबई मध्ये सुरु केली. (राज्यसेवा मुख्य ,2019) A) कृष्णराव भालेकर B) मेघाजी लोखंडे C) व्यंकू काळेवार D) विठ्ठलराव शिंदे कृष्णराव भालेकर हा बरोबर उत्तर आहे कारण ते सत्यशोधक समाजाचे सदस्य होते आणि त्यांनीच मुंबई येथे सत्यशोधक समाजाची पहिली शाखा सुरू करण्यासाठी ज्योतिबा फुले यांना विनंती केली होती. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण व्यंकू काळेवार हे एका वेगळ्या संघटनेचे सदस्य होते, मेघाजी लोखंडे हे पिढीजात कारागीर होते आणि विठ्ठलराव शिंदे हे 20 व्या शतकातील एक कार्यकर्ते होते. 58 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 58. महाराष्ट्राचे प्रसिध्द इतिहासकार वि.का.राजवाडे हे - - - - - - - - - यांनी वामन प्रभाकर भावे आणि लक्ष्मणराव इंदापूरकर यांच्या मदतीतने स्थापन केलेल्या ‘पुना नेटिव्ह इंस्टिटयूशन’ चे विद्यार्थी होते. (वनसेवा मुख्य 2016) A) रामचंद्रपंत कुळकर्णी B) वासुदेव बळवंत फडके C) सिताराम गोकाक D) म.गो. रानडे वासुदेव बळवंत फडके हेच बरोबर उत्तर आहे कारण वि.का.राजवाडे हे 'पुना नेटिव्ह इंस्टिटयूशन' चे विद्यार्थी होते, ज्याची स्थापना वामन प्रभाकर भावे आणि लक्ष्मणराव इंदापूरकर यांच्या मदतीने वासुदेव बळवंत फडके यांनी केली होती. अन्य पर्याय चुकीचे आहेत कारण ते 'पुना नेटिव्ह इंस्टिटयूशन'शी संबंधित नव्हते. 59 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 59. ब्रिटिश सरकारने ब्राहमणोत्तर संघटना व मुसलमान संघटना यांना का प्रोत्साहित केले ? (PSI मुख्य 2012) A) राष्ट्रीय सभा (काँग्रेस) ला आव्हान B) दोन्ही संघटना अहिंसावादी होत्या C) त्यांची संख्या जास्त होती. D) बहुतेक सदस्यांची सरकारवर निष्ठा होती राष्ट्रीय सभा (काँग्रेस) ला आव्हान" हे बरोबर उत्तर आहे कारण ब्रिटिश सरकार भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या वाढत्या लोकप्रियतेचा आणि प्रभावाला आव्हान देऊ इच्छित होते. ब्राह्मणोत्तर संघटना आणि मुसलमान संघटनांना प्रोत्साहित करून, सरकारने काँग्रेसमध्ये फूट पाडली आणि विविध जातीय आणि धार्मिक गटांमध्ये विभाजन निर्माण केले. अन्य पर्याय चुकीचे आहेत कारण ब्राह्मणोत्तर संघटना अहिंसावादी नव्हत्या, बहुतेक सदस्य सरकारवर निष्ठावान नव्हते, त्यांची संख्या राष्ट्रीय सभेच्या तुलनेत कमी होती आणि ते सरकारला खरे आव्हान देऊ शकले नव्हते. 60 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 60. “बॉम्बे असोसिएशन” चे सन्मानीय अध्यक्ष म्हणून - - - - - - - - - यांची निवड केली होती (PSI पूर्व 2016) A) डॉ. आत्माराम पांडुरंग B) सर जमशेदजी जीजीभाई C) दादाभाई नौरोजी D) गो.ग. आगरकर सर जमशेदजी जीजीभाई हे "बॉम्बे असोसिएशन" चे सन्मानीय अध्यक्ष होते. हे उत्तर बरोबर आहे कारण जीजीभाई यांना 1852 मध्ये बॉम्बे असोसिएशनच्या पहिल्या सन्मानीय अध्यक्ष म्हणून निवडण्यात आले होते. दादाभाई नौरोजी हे बॉम्बे असोसिएशनचे संस्थापक सदस्य होते, परंतु ते कधीही सन्मानीय अध्यक्ष नव्हते. डॉ. आत्माराम पांडुरंग आणि गो.ग. आगरकर हे बॉम्बे असोसिएशनशी संबंधित नव्हते. 61 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 61. प्रार्थना समाज ही महाराष्ट्रातील पहिली संघटीत समाज सुधारणा चळवळ या चळवळीचे अगदी सुरवातीचे सभासद म्हणजे तीन तर्डखडकर बंधू त्यातील दोन दादोबा व आत्मारा तर तिसरे बंधू कोण होते ? (PSI मुख्य 2012) A) बाळकृष्ण B) वासुदेव C) भास्कर D) श्यामलाल कृष्ण भास्कर हे उत्तर बरोबर आहे कारण प्रार्थना समाजाचे सुरुवातीचे तीन सदस्य दादोबा पांडुरंग तर्डखडकर, आत्माराम पांडुरंग तर्डखडकर आणि भास्कर पांडुरंग तर्डखडकर होते. बाळकृष्ण हा पर्याय चुकीचा आहे कारण तो प्रार्थना समाजाशी संबंधित नव्हता. श्यामलाल कृष्ण हे आर्य समाजाचे सदस्य होते आणि वासुदेव हा सत्यशोधक चळवळीशी संबंधित होता. 62 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 62. स्रियांचे आरोग्य आणि कुटूंब नियोजन या मुददयांवर भर देणारे समाज स्वास्थ्य हे मासिक कोणी चालविले ? (STI मुख्य 2019) A) रघुनाथ धोंडो कर्वे B) दिनकर कर्वे C) इरावती कर्वे D) धोंडो केशव कर्वे रघुनाथ धोंडो कर्वे हे योग्य उत्तर आहे कारण ते समाज स्वास्थ्य मासिकाचे संस्थापक आणि संपादक होते. हे मासिक स्रियांचे आरोग्य आणि कुटूंब नियोजन या मुदद्यांवर केंद्रित होते. इरावती कर्वे या रघुनाथ धोंडो कर्वे यांच्या पत्नी होत्या, तर धोंडो केशव कर्वे आणि दिनकर कर्वे हे त्यांचे दोन मुलगे होते. 63 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 63. सतीच्या चालीचे निर्मूलन करण्यासाठी जॉन माल्कम यांनी मुंबईत चालवलेल्या प्रयत्नांना- - - - - - - - - यांनी पाठिंबा दिला. (संयुक्त गट ब पूर्व 2019) A) भाऊ दाजी लाड B) नाना शंकरशेट C) बाळशास्री जांभेकर D) भाऊ महाजन नाना शंकरशेट" हे उत्तर बरोबर आहे कारण नाना शंकरशेट हे सती प्रथेचे प्रबल विरोधक होते. त्यांनी जॉन माल्कम यांच्या सामाजिक सुधारणांना पाठिंबा दिला, विशेषत: सतीच्या रीतीच्या निर्मूलनासाठी. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: भाऊ दाजी लाड हे समाजसुधारक होते परंतु ते सती प्रथेशी संबंधित नव्हते. बाळशास्री जांभेकर हे एक लेखक आणि समाजसेवक होते ज्यांनी मुख्यत्वे शिक्षण सुधारणेवर लक्ष केंद्रित केले. भाऊ महाजन हे एक लेखक आणि इतिहासकार होते ज्याचा सती प्रथेशी काहीही संबंध नव्हता. 64 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 64. 1911 मध्ये कोल्हापूर येथे सत्यशोधक समाजाची शाखा स्थापन करुन छत्रपती शाहू महाराज यांनी - - - - - - - - - यांना त्यांचे अध्यक्ष नियुक्त केले. (संयुक्त गट ब पूर्व 2019) A) म.ग. डोंगरे B) हरिभाऊ चव्हाण C) भास्करराव जाधव D) अण्णासाहेब लठ्ठे भास्करराव जाधव हे उत्तर बरोबर आहे कारण 1911 मध्ये कोल्हापूर येथे स्थापन झालेल्या सत्यशोधक समाजाच्या शाखेचे अध्यक्ष छत्रपती शाहू महाराज यांनी भास्करराव जाधव यांना नियुक्त केले होते. अण्णासाहेब लठ्ठे हे अखिल भारतीय सत्यशोधक समाजाचे स्थापक होते, हरिभाऊ चव्हाण हे भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे नेते होते आणि म.ग. डोंगरे हे सत्यशोधक समाजाचे प्रख्यात नेते होते, परंतु 1911 मध्ये कोल्हापूर शाखेचे अध्यक्ष नव्हते. 65 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 65. महाराष्ट्रातील पहिल्या बंडखोर विचारवंत ज्यांनी स्री –पुरुष तुलना नावा ग्रंथ लिहिला त्याचे नाव काय ? (लिपिक व टंकलेखन 2011) A) पंडिता रमाबाई B) ताराबाई शिंदे C) रमाबाई कानडे D) सावित्रीबाई फुले ताराबाई शिंदे हे महाराष्ट्रातील पहिले बंडखोर विचारवंत होते ज्यांनी "स्त्री-पुरुष तुलना" हा ग्रंथ लिहिला. हा ग्रंथ 1882 मध्ये प्रकाशित झाला होता आणि त्यामध्ये त्यांनी महिलांच्या शिक्षणाचा पुरस्कार केला होता आणि पुरुषांच्या वर्चस्वाला आव्हान दिले होते. रमाबाई कानडे, सावित्रीबाई फुले आणि पंडिता रमाबाई यांच्या ग्रंथांमध्ये स्त्री-पुरुष तुलना हा विषय नाही. त्यामुळे हे पर्याय चुकीचे आहेत. 66 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 66. धर्मांतारितांना शुद्धीकरणानंतर त्यांच्या जाती परत आपल्यात घेत नसत. हा प्रश्न सोडविण्यासाठी हिंदु महासभेने गुरव जातीची परिषद कोणत्या गावी भरवली (STI Mains July, 2022) A) जेजुरी B) नाशिक C) जावळा D) पुणे जेजुरी हा पर्याय बरोबर आहे कारण हिंदु महासभेने धर्मांतरितांना शुद्धीकरणानंतर त्यांच्या जाती परत स्वीकारण्याच्या प्रश्नावर चर्चा करण्यासाठी 1936 मध्ये जेजुरी येथे गुरव जातीची परिषद भरवली होती. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण नाशिक, जावळा आणि पुणे येथे अशी परिषद भरवण्याचा कोणताही ऐतिहासिक पुरावा नाही. 67 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 67. पुढीलपैकी कोणती संस्था महाराष्ट्रात कार्यरत नव्हती ? (राज्यसेवा मुख्य, 2014) A) अमेरिकन मराठी मिशन B) लंडन मिशनरी सोसायटी C) स्कॉटिश मिशनरी सोसायटी D) पोर्तुगीज मिशनरी सोसायटी बरोबर उत्तर आहे: पोर्तुगीज मिशनरी सोसायटी. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण लंडन मिशनरी सोसायटी, स्कॉटिश मिशनरी सोसायटी आणि अमेरिकन मराठी मिशन या संस्था महाराष्ट्रात सक्रिय होत्या आणि त्यांनी महाराष्ट्रातील ख्रिश्चन धर्माच्या प्रसारात मोलाची भूमिका बजावली. मात्र, पोर्तुगीज मिशनरी सोसायटी महाराष्ट्रात कार्यरत नव्हती. 68 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 68. 1902 मध्ये शिवाजी पंथाची स्थापना कोणत्या ठिकाणी झाली ? (राज्यसेवा मुख्य 2019) A) मद्रास B) पुणे C) मुंबई D) बंगाल शेख अहमद हाजी मखदूम हा 1902 मध्ये 'शिवाजी पंथ' नावाचा धार्मिक पंथ सुरू करणारा भारतीय मुस्लिम संत होता. तो बंगालमधील बरिसाल जिल्ह्यात राहत होता. म्हणून, बरोबर उत्तर बंगाल आहे. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: मद्रास: शिवाजी पंथची स्थापना मद्रासमध्ये झाली नाही. मुंबई: शिवाजी पंथची स्थापना मुंबईत झाली नाही. पुणे: शिवाजी पंथची स्थापना पुण्यात झाली नाही. 69 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 69. जोड्या लावा संस्था अ)मुंबई असोसिएशन ब) मुंबई प्रेसिडेंसी असोशिएशन क) पुणे सार्वजनिक सभा ड) मद्रास महाजन सभा संस्थापक 1) जगन्नाथ शंकरशेठ 2) फिरोजशाह मेहता 3) न्यायमूर्ती रानडे 4) जी.एस. अय्यर (ASO मुख्य 2013) A) 3 4 1 2 B) 1 2 3 4 C) 2 1 4 3 D) 4 3 2 1 बरोबर उत्तर पर्याय '' 1 2 3 4'' आहे. '' अ) मुंबई असोसिएशन'' - स्थापक: जगन्नाथ शंकरशेठ (1) '' ब) मुंबई प्रेसिडेंसी असोसिएशन'' - स्थापक: फिरोजशाह मेहता (2) '' क) पुणे सार्वजनिक सभा'' - स्थापक: न्यायमूर्ती रानडे (3) '' ड) मद्रास महाजन सभा'' - स्थापक: जी.एस. अय्यर (4) परिणामी, पर्याय 1 2 3 4 संस्था आणि त्यांच्या स्थापकांची योग्य जोडी लावते. 70 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 70. जोड्या जुळवा. अ) विष्णू विठ्ठल ओक ब) सर भालचंद्र भाटवडेकर क) पुरुषोत्तम कणेकर ड) गजाननराव वैद्य 1) हिंदू मिशनरी 2) होलिका सम्मेलन 3) शारदाश्रम वासी 4) दादर स्टुडेंटस युनियन (राज्यसेवा मुख्य, मे 2022) A) 4 3 2 1 B) 1 2 3 4 C) 3 4 1 2 D) 4 2 3 1 पर्याय 4 2 3 1 बरोबर आहे कारण: विष्णू विठ्ठल ओक हे होलिका सम्मेलनाचे नेते होते. सर भालचंद्र भाटवडेकर हे दादर स्टुडेंटस युनियन (डी.एस.यू.)चे संस्थापक सदस्य होते. पुरुषोत्तम कणेकर हे शारदाश्रम वासी म्हणजे शारदाश्रमचे व्यवस्थापक होते. गजाननराव वैद्य हे हिंदू मिशनरी होते, ज्यांनी हिंदू धर्माचा प्रसार करण्यासाठी कार्य केले. 71 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 71. 1848 मध्ये ही सभा अस्तित्वात होती. डॉ. भाऊ दाजी लाड,विश्वनाथ मंडलिक व गोंदिव माडगावकर यांनी या संस्थेला नावारुपाला आणण्यासाठी खूप कार्य केले. न्यायमूर्ती रानडेंनी या संस्थेच्या सभेत संशोधनात्मक लेख वाचले. ही सभा कोणती ते ओळखा ? (राज्यसेवा मुख्य 2016) A) बुद्धीवर्धक सभा B) परमहंस सभा C) ज्ञानप्रसारक सभा D) पुणे सार्वजनिक सभा ज्ञानप्रसारक सभा" ही बरोबर उत्तराकारण आहे कारण प्रश्न मधील विधाने ज्ञानप्रसारक सभेशी जुळतात. 1848 मध्ये ही सभा अस्तित्वात आली होती आणि डॉ. भाऊ दाजी लाड, विश्वनाथ मंडलिक आणि गोंदिव माडगावकर यांचा तिच्या स्थापनेत मोलाचा वाटा होता. न्यायमूर्ती रानडेंनी या सभेत संशोधनात्मक लेख वाचले. याशिवाय, या अन्य पर्यायांचा उल्लेख प्रश्नमध्ये नाही किंवा ते या सभेची वैशिष्ट्ये सांगत नाहीत. 72 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 72. दलित चळवळीबाबत पुढील दोन विधानांपैकी काय बरोबर आहे ? अ) गोपाळ बाबा वलंगकर यांनी दापोली येथे दलितांसाठी अनार्य दोष परीहार समाज स्थापन केला ब) शिवराम जनाबा कांबळे यांनी दलितांना शिक्षण मिळावे म्हणून चोखामेळा मंडळ सुरु केले (राज्यसेवा मुख्य 2013) A) केवळ अ परंतु ब नाही B) केवळ ब परंतु अ नाही C) अ व ब दोन्ही D) अ व ब पैकी कोणतेही नाही पर्याय "केवळ अ परंतु ब नाही" हा बरोबर आहे कारण: गोपाळ बाबा वलंगकर यांनी 1894 मध्ये दापोली येथे अनार्य दोष परीहार समाज स्थापन करून दलितांसाठी सामाजिक आणि शैक्षणिक सुधारणांचे काम सुरू केले होते. शिवराम जनाबा कांबळे यांनी चोखामेळा मंडळ स्थापन केले नाही. त्यांनी महार समाजासाठी एक मंडळ सुरू केले होते ज्याला चोखामेळा रामोशी मंडळ असे नाव होते, आणि त्याचा उद्देश राजकीय अधिकार प्राप्त करण्यावर होता, शिक्षणावर नाही. 73 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 73. - - - - - - - - - या शारदा सदनातील पहिल्या विद्यार्थिनी होत्या. (संयुक्त गट ब पूर्व 2019) A) पंडिता रमाबाई B) आनंदीबाई उर्फ बाया कर्वे C) ताराबाई शिंदे D) रमाबाई रानडे आनंदीबाई उर्फ बाया कर्वे शारदा सदनातील पहिल्या विद्यार्थिनी होत्या कारण त्यांनी 1882 मध्ये विद्यार्थिनी म्हणून प्रवेश घेतला होता, तर इतर उल्लेखित महिलांनी या तारखेनंतर प्रवेश घेतला होता. पंडिता रमाबाई यांनी 1886 मध्ये शारदा सदनची स्थापना केली होती. त्या विद्यार्थिनी नव्हत्या. ताराबाई शिंदे यांनी 1885 मध्ये इंग्रज सरकारविरुद्ध बंड घडवला होता आणि त्या शारदा सदनाच्या विद्यार्थिनी नव्हत्या. रमाबाई रानडे यांनी शारदा सदनाची स्थापना केली नाही आणि त्या विद्यार्थिनीही नव्हत्या. 74 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 74. पुढील वाक्यात पुढीलपैकी कोणाचे वर्णन केले आहे ? अ) ते सातारा जिल्हयातील काले गावचे होते ब) त्यांचे शिक्षण चौथी पर्यंत झाले होते. क) महाराष्ट्रातील जनतेवर त्यांच्य जलशां चा खूप परिणाम झाला होाता ड) ते बहुजन समाजाला त्यांच्या दयनीय अवस्थेची, त्यांच्यातील शिक्षणाच्या अभावाची जाणीव करुन देत. (राज्यसेवा पूर्व 2020) A) रामचंद्र घाडगे B) भाऊराव पाटील C) कृष्णराव भालेकर D) केशवराव विचारे रामचंद्र घाडगे हे सातारा जिल्ह्यातील काले गावचे होते, त्यांचे शिक्षण चौथी पर्यंत झाले होते आणि त्यांच्या 'जलशां'चे (भाषणांचे) महाराष्ट्रातील जनतेवर खूप परिणाम झाला होता. ते बहुजन समाजाला त्यांच्या दयनीय अवस्थेची, त्यांच्यातील शिक्षणाच्या अभावाची जाणीव करून देत असत. म्हणून, पर्याय "रामचंद्र घाडगे" बरोबर आहे. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: केशवराव विचारे हे मुंबईचे होते आणि त्यांचे शिक्षण पदवीपर्यंत झाले होते. भाऊराव पाटील हे बुलढाणा जिल्ह्यातील होते आणि ते काँग्रेस नेते होते. कृष्णराव भालेकर हे पुण्याचे होते आणि ते साहित्यिक होते. 75 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 75. पुढील संस्थांचा काळानुसार क्रम लावा. अ) पुणे सार्वजनिक सभा ब) इंडियन असोसिएशन क) मद्रास महाजन सभा ड) बॉम्बे प्रेसिडन्सी असोसिएशन (राज्यसेवा मुख्य , 2020) A) क,ड,अ,ब B) ड,अ,ब,क C) ब,क,ड,अ D) अ,ब,क,ड ' महाराष्ट्राच्या इतिहासात स्थापित संस्थांचा कालानुसार क्रम:'' इंडियन असोसिएशन (1851) पुणे सार्वजनिक सभा (1870) मद्रास महाजन सभा (1884) बॉम्बे प्रेसिडन्सी असोसिएशन (1885) '' बरोबर उत्तराची पुष्टी:'' पर्याय "अ, ब, क, ड" बरोबर आहे कारण त्यानुसार संस्था त्यांच्या स्थापनेच्या कालानुक्रमाने क्रमांकीत आहेत. पर्याय "ब, क, ड, अ" चुकीचा आहे कारण तो "पुणे सार्वजनिक सभा" ची स्थापना "इंडियन असोसिएशन" च्या अगोदर दाखवतो, जे चुकीचे आहे. पर्याय "क, ड, अ, ब" चुकीचा आहे कारण तो "मद्रास महाजन सभा" ची स्थापना "बॉम्बे प्रेसिडन्सी असोसिएशन" च्या अगोदर दाखवतो, जे चुकीचे आहे. पर्याय "ड, अ, ब, क" चुकीचा आहे कारण तो संस्थांच्या कालानुक्रमाचे उलटे क्रम दाखवतो. 76 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 76. खालीलपैकी कोणत्या व्यक्तिने 1200 रुपये खर्च करुन सत्यशोधक समाजाला छापखाना विकत घेऊन दिला ? (राज्यसेवा मुख्य 2017) A) व्यंकू बाळोजी काळेवार B) पोलसानी राजन्ना लिंगू C) माया कराडी लिंगू D) रामशेठ उरवणे व्यंकू बाळोजी काळेवार यांनी 1200 रुपये खर्च करून सत्यशोधक समाजाला छापखाना विकत घेऊन दिला होता. ही माहिती जोतीराव फुले यांच्या चरित्रातून मिळते, ज्यामध्ये असे नमूद केले आहे की काळेवार हे फुले यांचे सहकारी होते आणि त्यांनी छापखाना खरेदी करण्यात आर्थिक मदत केली होती. माया कराडी लिंगू हे एक वकील होते ज्यांनी सत्यशोधक समाजाच्या स्थापनेत मदत केली होती, परंतु त्यांचा छापखाना खरेदी करण्याशी काहीही संबंध नव्हता. रामशेठ उरवणे हे एक धनिक इसम होते ज्यांनी समाजाला आर्थिक मदत केली होती, परंतु ते छापखाना खरेदी करण्यात सहभागी नव्हते. पोलसानी राजन्ना लिंगू हे एक समाज सुधारक होते ज्यांचा सत्यशोधक समाजाशी काहीही संबंध नव्हता. 77 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 77. सत्यशोधक समाजाच्या मुंबई शाखेची स्थापना - - - - - - - - - यांनी केली. अ) रामय्या व्यंकय्या अय्यावारू ब) नरसिंगराव सायबू वडताळ क) जाया यल्लपा लिंगू ड) व्यंकू बाळोजी कालेवार (राज्यसेवा मुख्य 2019) A) अ,ब,क आणि ड B) अ आणि ड फक्त C) अ,ब,ड फक्त D) अ आणि क फक्त पर्याय "अ,ब,क आणि ड" बरोबर आहे कारण: रामय्या व्यंकय्या अय्यावारू यांनी 1873 मध्ये मुंबई सत्यशोधक चर्चा मंडळाची स्थापना केली. नरसिंगराव सायबू वडताळ हे मंडळाचे पहिले अध्यक्ष होते. जाया यल्लपा लिंगू हे कर्नाटकातील एक सत्यशोधक समाजाचे नेते होते, त्यांनी मुंबई शाखेची स्थापना केलेली नाही. व्यंकू बाळोजी कालेवार हे हैदराबाद सत्यशोधक समाजाचे नेते होते, त्यांनी मुंबई शाखेची स्थापना केलेली नाही. 78 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 78. 8 फेब्रुवारी 1843 रोजी पुढीलपैकी कोणत्या व्यक्तींनी मानव धर्म सभा स्थापन केली होती ? अ) दादोबा पांडूरंग तर्खडकर ब) दुर्गाराम मंछाराम मेहता क) लोकहितवादी गो.ह. देशमुख ड) डॉ.भाऊ दाजी लाड (राज्यसेवा मुख्य, मे 2022) A) फक्त अ आणि ब बरोबर आहेत. B) फक्त ब आणि क बरोबर आहेत. C) सर्व बरोबर आहेत. D) फक्त क आणि ड बरोबर आहे. फक्त अ आणि ब बरोबर आहेत, कारण मानव धर्म सभा 8 फेब्रुवारी 1843 रोजी दादोबा पांडूरंग तर्खडकर आणि दुर्गाराम मंछाराम मेहता यांनी स्थापन केली होती. पर्याय क चुकीचा आहे कारण गो.ह. देशमुख यांनी सत्यशोधक समाजाची स्थापना केली होती, तर पर्याय ड चुकीचा आहे कारण डॉ.भाऊ दाजी लाड हे एक इतिहासकार आणि पुरातत्वशास्त्रज्ञ होते ज्यांनी मानव धर्म सभेची स्थापना केली नव्हती. 79 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 79. इ.स. 1910 मध्ये अलाहाबाद येथे हिंदू महासभेची स्थापना झाली. महासभेचे मुख्य कार्यालय कोठे होते ? (ASO Mains Oct. 2022) A) हरिद्वार B) अयोध्या C) दिल्ली D) रामेश्वर हरिद्वार हा बरोबर उत्तर आहे कारण हिंदू महासभेचे मुख्य कार्यालय इ.स. 1917 मध्ये हरिद्वार येथे स्थापित करण्यात आले होते. अयोध्या हे राम जन्मभूमीचे ठिकाण आहे आणि दिल्ली भारताची राजधानी आहे, जे हिंदू महासभेच्या मुख्य कार्यालयाशी संबंधित नाहीत. रामेश्वर हे तामिळनाडूमधील एक पवित्र स्थळ आहे, जे हिंदू महासभेच्या स्थापनेशी संबंधित नाही. 80 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 80. सत्यशोधक चळवळीची वैशिष्ट्ये काय होती ? अ) परिवर्तनवादी चळवळ ब) वर्गीय चळवळ क) कृतीशील चळवळ ड) क्रांतिवादी चळवळ (राज्यसेवा मुख्य 2012) A) ब आणि क B) अ, ब आणि क C) अ फक्त D) ड फक्त पर्याय अ, ब आणि क बरोबर आहे कारण: सत्यशोधक चळवळ ही एक परिवर्तनवादी चळवळ होती जी ब्राह्मणी वर्चस्व आणि सामाजिक अन्यायाविरूद्ध लढत होती. ही एक वर्गीय चळवळ होती कारण ती निचल्या जातीच्या आणि वर्गातील लोकांना सामाजिक समानता मिळवून देण्याचा प्रयत्न करत होती. ही एक कृतीशील चळवळ होती कारण त्यात सामाजिक सुधारणांसाठी ठोस पावले उचलण्यात आली, जसे मूर्तिपूजा, कर्मकांड आणि अस्पृश्यतेचा विरोध. पर्याय ड चुकीचा आहे कारण सत्यशोधक चळवळ क्रांतीवादी नव्हती; त्याऐवजी ती संवैधानिक आणि शांततापूर्ण उपायांवर विश्वास ठेवत होती. 81 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 81. इ.स. 1849 मध्ये मुंबई येथे स्थापन झालेल्या परमहंस सभेचा खालीलपैकी कोणत्या सुधारणांवर भर होता? अ) विधवा पुनर्विवाह ब) स्री शिक्षण क) जाती बंधने तोडणे ड) मूर्ती पूजा मान्य (Combinedd B 2021) A) फक्त क B) फक्त ब आणि क C) फक्त अ, क आणि ड D) फक्त अ आणि ब पर्याय "फक्त क" बरोबर आहे. इ.स. 1849 मध्ये स्थापन झालेली परमहंस सभा ही जातीवादाच्या विरोधात होती आणि जाती बंधनांना तोडण्यावर भर देत होती. विधवा पुनर्विवाह आणि स्री शिक्षण हे मुद्दे परमहंस सभेच्या प्रमुख सुधारणा नव्हत्या. ड चुकीचा आहे कारण परमहंस सभा मूर्तीपूजेची समर्थक नव्हती. 82 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 82. परमहंस सभा महाराष्ट्रात स्थापन झाली होती तिच्याबाबत काय खरे नाही ? (राज्यसेवा मुख्य 2012) A) ही एक गुप्त संस्था होती B) सर्व माणसात कोणताही भेदभाव असता कामा नये असे ती मानायची C) सभासदांची नोव फुटल्याबरोबर ती बरखास्त झाली. D) ख्रिश्चन समाजाचा तिच्यावर प्रभाव नव्हता ख्रिश्चन समाजाचा तिच्यावर प्रभाव नव्हता हे उत्तर बरोबर आहे कारण परमहंस सभा ही एक समाजसुधारक संस्था होती जी हिंदू धर्माच्या सुधारणांना समर्पित होती. त्याचा ख्रिश्चन धर्माशी काहीही संबंध नव्हता, म्हणून इतर पर्याय चुकीचे आहेत. 83 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 83. सरस्वतीबाई जोशी यांनी पुणे या ठिकाणी कोणत्या नावाची सामाजिक संस्था स्थापन केली ? (सहाय्यक पूर्व 2013) A) सत्यशोधक सभा B) परमहंस सभा C) स्री विचारवती D) सार्वजनिक सभा स्री विचारवती' हा पर्याय बरोबर आहे कारण सरस्वतीबाई जोशींनी 1882 मध्ये पुण्यात "प्रार्थना समाजा"च्या प्रेरणेतून "स्री विचारवती" ही महिलांची सामाजिक संस्था स्थापन केली होती. त्याचा उद्देश स्त्रियांमध्ये शिक्षण आणि सामाजिक सुधारणांना प्रोत्साहन देणे हा होता. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: सार्वजनिक सभा ही एक राजकीय संघटना होती. सत्यशोधक सभा ही एक समाजसुधारक चळवळ होती जी ज्योतिबा फुले यांनी स्थापन केली होती. परमहंस सभा ही एक धार्मिक संस्था होती. 84 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 84. जोड्या लावून योग्य पर्याय निवडा अ) आचार्य बाळशास्री जांभेकर ब) दुर्गाराम मंछाराम,दादोबा पांडुरंग क) ॲनी बेझंट ड) केशवचंद्र सेन 1) सुरत येथे मानवधर्म सभेची स्थापना 2) ख्रिस्ती मिशन-यांचा ताब्यात गेलेल्या श्रीपा शेषाद्री परळीकर यांचे शुद्धीकरण 3) नॉर्मल स्कूल व व्हिक्टोरिया इन्स्टिट्यूटची स्थापना 4) सेंट्रल हिंदू कॉलेजची स्थापना (STI Mains Oct. 2022) A) 3 4 1 2 B) 3 1 4 2 C) 4 3 2 1 D) 2 1 4 3 पर्याय 2, 1, 4, 3 हे बरोबर आहे कारण: दुर्गाराम मंछाराम आणि दादोबा पांडुरंग यांनी 1849 मध्ये सुरत येथे मानवधर्म सभा स्थापन केली होती. अॅनी बेझंट यांनी थिओसोफिकल सोसायटीची स्थापना केली आणि श्रीपा शेषाद्री परळीकर यांचे शुद्धीकरण केले होते. आचार्य बाळशास्री जांभेकर यांनी सेंट्रल हिंदू कॉलेजची स्थापना केली. केशवचंद्र सेन यांनी ब्राह्म समाजाची स्थापना केली आणि त्यांच्याशी कनेक्शन असलेले मिशनरी भारत सेवक समाज आणि नॉर्मल स्कूल व्हिक्टोरिया इन्स्टिट्यूट यांना चालवत होते. 85 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 85. खालीलपैकी महाराष्ट्रात कोणत्या खिश्चन मिशनरी धर्मप्रसाराचे काम करीत होत्या ? अ) चर्च मिशनरी सोसायटी ब) स्पॅनिश मिशनरी सोसायटी क) लंडन मिशनरी सोसायटी ड) अमेरिकन मराठी मिशन (Forest मुख्य 2018) A) अ आणि ब फक्त B) ब,क आणि ड फक्त C) अ,क आणि ड फक्त D) क आणि ड फक्त बरोबर उत्तर पर्याय "अ,क आणि ड फक्त" आहे. अ (चर्च मिशनरी सोसायटी) आणि ड (अमेरिकन मराठी मिशन) हे महाराष्ट्रात काम करणारे प्रमुख ख्रिश्चन मिशनरी होते. ब (स्पॅनिश मिशनरी सोसायटी) महाराष्ट्रात सक्रिय नव्हती. क (लंडन मिशनरी सोसायटी) महाराष्ट्रात काम करत होती पण त्यांचे काम मुख्यतः मध्य आणि उत्तर महाराष्ट्रपुरते मर्यादित होते. 86 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 86. जोड्या जुळवा. स्तंभ अ अ) बेहरामजी मलबारी ब) करनदास मुळजी क) शिवराम कांबळे ड) वि.दा. सावरकर स्तंभ ब 1)सक्तीचे वैधव्य 2) सत्यप्रकाश 3) सोमवंशीय मित्र 4) जात्तीच्छेदक निबंध (महाराष्ट्र अभियांत्रिकी परीक्षा पूर्व 2017) A) 2 4 1 3 B) 4 3 2 1 C) 3 1 4 2 D) 1 2 3 4 पर्याय "1 2 3 4" बरोबर आहे कारण तो स्तंभ अमधील व्यक्ति आणि स्तंभ बमधील त्यांच्या लिखाणांशी योग्य प्रकारे जुळतो. बेहरामजी मलबारी - जात्तीच्छेदक निबंध (4) करनदास मुळजी - सत्यप्रकाश (2) शिवराम कांबळे - सोमवंशीय मित्र (3) वि.दा. सावरकर - सक्तीचे वैधव्य (1) इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण ते योग्य जोड्या जुळत नाहीत. 87 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 87. भारत सेवक समाजाने खालीलपैकी कोणत्या प्रसिध्द व्यक्ती घडवियाचे कार्य केले होते ? अ) श्रीनिवास शास्री ब) पंडीत हृदयनाथ कुंझरू, ठक्करबाप्पा क) ना.म. जोशी, काकासाहेब लिमये ड) विष्णुशास्त्री चिपळूणकर, केशवराव बागड (संयुक्त गट क पूर्व नोव्हें 2022) A) ब आणि क फक्त B) अ,ब आणि क फक्त C) ब,क आणि ड फक्त D) अ आणि ब फक्त पर्याय अ, ब आणि क फक्त हा बरोबर आहे कारण भारत सेवक समाजाने श्रीनिवास शास्त्री, पंडित हृदयनाथ कुंझरू, ठक्करबाप्पा, ना.म. जोशी आणि काकासाहेब लिमये यांच्यासह अनेक प्रसिद्ध व्यक्तिमत्त्वांचे घडवणूक करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली होती. पर्याय ड चुकीचा आहे कारण विष्णुशास्त्री चिपळूणकर आणि केशवराव बागड यांचा भारत सेवक समाजशी काहीही संबंध नव्हता. 88 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 88. मराठवाड्यातील पाथ्री गावाचे देविदास कांबळे हे - - - - - - - - - चे पुढारी होते. (संयुक्त गट क 2018) A) मातंग समाज B) महार समाज C) माळकरी समाज D) माथडी समाज बरोबर उत्तर म्हणजे '' मातंग समाज'' . देविदास कांबळे हे मराठवाड्यातील पाथ्री गावातील एक मातंग समाजाचे पुढारी होते. ते मातंग समाजाच्या हक्कांचे पुरस्कर्ते होते आणि त्यांनी मातंग समाजाच्या अस्पृश्यतेच्या विरोधात आवाज उठवला होता. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: '' महार समाज:'' महार समाज हा मराठवाड्यातील सर्वात मोठा दलित समाज आहे, परंतु देविदास कांबळे मातंग समाजाचे पुढारी होते. '' माथडी समाज:'' माथडी समाज हा महाराष्ट्रात आढळणारा एक छोटा दलित समाज आहे. '' माळकरी समाज:'' माळकरी समाज हा महाराष्ट्रात आढळणारा एक दलित समाज आहे, परंतु मराठवाड्यात तो प्रमुख नाही. 89 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 89. स्वातंत्रयपूर्व काळात केरळ मध्ये नारायण गुरुंच्या चळवळीची खालीलप्रमाणे शिकवण होती. अ) एक धर्म ब) एक जात क) एक परमेश्वर ड) एक भूमी (तांत्रिक सहा. मुख्य सप्टें 2022) A) क, ड आणि अ बरोबर B) अ आणि क बरोबर C) चारही बरोबर आहेत D) ब आणि ड बरोबर क, ड आणि अ बरोबर" हा पर्याय बरोबर आहे कारण स्वातंत्र्यपूर्व काळात केरळमध्ये नारायण गुरुंच्या चळवळीची शिकवण एक परमेश्वर (क), एक भूमी (ड) आणि एक धर्म (अ) यावर आधारित होती. "एक जात" (ब) हा पर्याय चुकीचा आहे कारण नारायण गुरुंच्या चळवळीने जातिभेदाला विरोध केला आणि सर्व माणसांमध्ये एकता आणि समानतेवर भर दिला. 90 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 90. लॉर्ड- - - - - - - - - याने असे मत मांडले होते की बालविवाह आणि सक्तीचे वैधव्य या काच समस्येच्या दोन बाजू होत्या. (ASO Mains July 2022) A) रिपन B) लिटन C) डलहौसी D) बेंटिंक लॉर्ड रिपनने हे मत मांडले होते की बालविवाह आणि सक्तीचे वैधव्य या काळाच्या दोन बाजू होत्या. हे उत्तर बरोबर आहे कारण लॉर्ड रिपन त्यांच्या कारकिर्दीदरम्यान (1880-1884) या सामाजिक उत्पीडनांवर उपाय शोधण्यासाठी प्रसिद्ध होते. त्यांनी बालविवाह प्रतिबंधक कायदा (1891) पास करण्यासाठी प्रयत्न केले, परंतु ते मंजूर होऊ शकले नाही. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण त्यांनी या सामाजिक सुधारणांवर लक्ष केंद्रित केले नाही: लॉर्ड लिटन (1876-1880): भारताच्या उपराष्ट्रपती म्हणून प्रामुख्याने प्रशासकीय सुधारणांवर लक्ष केंद्रित केले. लॉर्ड बेंटिंक (1828-1835): सती प्रथा रद्द करण्यासाठी त्यांना ओळखले जाते. लॉर्ड डलहौसी (1848-1856): रेल्वे आणि तारांचे नेटवर्क विकसित करण्याच्या त्यांच्या कार्यासाठी ओळखले जातात. 91 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 91. द बाँबे असोसिएशन चे पहिले चिटणीस कोण होते ? (ASO मुख्य 2018) A) फर्दुनजी नौरोजी B) बोमनजी होरमुसजी C) भाऊ दाजी लाड D) विनायकराव जगन्नाथ भाऊ दाजी लाड हे द बाँबे असोसिएशनचे पहिले चिटणीस होते. ते एक इतिहासकार, लेखक आणि समाजसेवक होते. फर्दुनजी नौरोजी असोसिएशनचे अध्यक्ष होते, विनायकराव जगन्नाथ ते उपाध्यक्ष होते आणि बोमनजी होरमुसजी ते खजिनदार होते. 92 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 92. दि.18 जून 1823 रोजी केलेल्या सतीबंदी च्या अर्जावर खालील व्यक्तीच्या सह्या होत्या. अ) राजा राम मोहन रॉय ब) बाळशास्री जांभेकर क) विष्णुबुवा ब्रह्मचारी ड) जगन्नाथ शंकर शेठ (Clerks Mains Aug. 2022) A) अ बरोबर B) अ आणि ड बरोबर C) अ,ब आणि क बरोबर D) ब आणि क बरोबर पर्याय 'अ आणि ड बरोबर' हा बरोबर आहे कारण 18 जून 1823 रोजी केलेल्या सतीबंदी अर्जावर राजा राम मोहन रॉय आणि जगन्नाथ शंकर शेठ यांच्या सह्या होत्या. बाळशास्री जांभेकर आणि विष्णुबुवा ब्रह्मचारी यांच्या सह्या या अर्जावर नव्हत्या. 93 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 93. 1920 मधील ‘अखिल भारतीय अस्पृश्यता निवाराण परिषद’ कुठे संपन्न झाली होती ? (राज्यसेवा मुख्य 2016) A) पुणे B) सोलापूर C) नागपूर D) मुंबई नागपूर हा बरोबर उत्तर आहे कारण: 'अखिल भारतीय अस्पृश्यता निवाराण परिषद' ही देशातली पहिली अस्पृश्यताविरोधी परिषद होती. ती 30 सप्टेंबर 1920 रोजी नागपूर येथे झाली होती. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण सोलापूर, मुंबई आणि पुणे या ठिकाणी या परिषदेचे आयोजन झाले नव्हते. 94 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 94. - - - - - - - - - यांनी मानव धर्म सभा स्थापन केली. (PSI पूर्व 2016) A) विठ्ठल शिंदे B) दादोबा पांडुरंग C) भाऊ महाजन D) गोपाळ आगरकर दादोबा पांडुरंग यांनी मानव धर्म सभा स्थापन केली होती. ही सभा एक सामाजिक सुधारणा चळवळ होती जी जातिभेद, बालविवाह आणि स्त्री शोषणाचा विरोध करत असे. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: - गोपाळ आगरकर भारताचे प्रसिद्ध पत्रकार आणि सामाजिक कार्यकर्ते होते, परंतु त्यांनी मानव धर्म सभा स्थापन केली नाही. - भाऊ महाजन एक कवी आणि सामाजिक कार्यकर्ते होते, परंतु त्यांनी मानव धर्म सभा स्थापन केली नाही. - विठ्ठल शिंदे हे एक क्रांतिकारक होते, परंतु त्यांनी मानव धर्म सभा स्थापन केली नाही. 95 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 95. 1915 साली मुंबई येथे भरलेल्या सामाजिक परिषदेच्या वार्षिक अधिवेशनाचे अध्यक्ष - - - - - - - - - होते. (राज्यसेवा मुख्य 2019) A) गो.ग. आगरकर B) म.गो. रानडे C) धों.के. कर्वे D) आर.पी.परांजपे धों.के. कर्वे हे 1915 साली मुंबई येथे भरलेल्या सामाजिक परिषदेच्या वार्षिक अधिवेशनाचे अध्यक्ष होते. या अधिवेशनात कर्वे यांनी मुले आणि मुलींकरिता समान संधी आणि शिक्षणाचा पुरस्कार केला. त्यांनी समाजसुधार आणि महिलांच्या अधिकारांसाठीही आवाज उठवला. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: आर.पी. परांजपे हे 1908 साली या परिषदेचे अध्यक्ष होते. महादेव गोविंद रानडे यांनी या परिषदेची स्थापना केली, अध्यक्षपद भूषवले नाही. गो.ग. आगरकर यांचे या परिषदेच्या अध्यक्षपदावर निवड झाली नव्हती. 96 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 96. पुढील विधाने वाचून त्यात कोणत्या संघटनेचे वर्णन केले आहे ते ओळखा : अ) 1875 पासून दर रविवारी हा समाज प्रार्थना सभा घेत असे. ब) त्यांनी पुण्यात ' सुशिक्षणगृह ' सुरु केले. क) विद्यार्थ्यांसाठी निबंध स्पर्धा, वकृत्व स्पर्धा आयोजित केल्या जात. ड) 1873 पासून हिच्या कार्याला सुरुवात झाली. A) प्रार्थना समाज B) सत्यशोधक समाज C) ब्रम्हो समाज D) आर्य महिला समाज बरोबर उत्तर आहे '' सत्यशोधक समाज'' . विधानातील संदर्भ जोहता, या संस्थेने दर रविवारी प्रार्थना सभा घेतल्या, पुण्यात "सुशिक्षणगृह" सुरू केले आणि विद्यार्थ्यांसाठी स्पर्धा आयोजित केल्या. हे सर्व सत्यशोधक समाजाची वैशिष्ट्ये आहेत. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: आर्य महिला समाज 1909 मध्ये स्थापन झाला होता, 1873 मध्ये नव्हे. ब्रम्हो समाज आणि प्रार्थना समाज हे बंगालमध्ये उदयास आले होते, महाराष्ट्रात नव्हे. 97 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 97. बालविवाह व लादलेले वैधव्य या विषयावर - - - - - - - - - यांनी लेख लिहिले. (संयुक्त गट ब पूर्व 2019) A) बैरामजी मलबारी B) बाळशास्री जांभेकर C) रमाबाई रानडे D) पंडिता रमाबाई बैरामजी मलबारी बरोबर उत्तर आहे कारण ते "द हिस्ट्री ऑफ इंडियन मॅरेज" या पुस्तकाचे लेखक होते. या पुस्तकात त्यांनी बालविवाह आणि लादलेल्या वैधव्यावर विस्तृतपणे चर्चा केली आहे. बाळशास्री जांभेकर हा एक सामाजिक कार्यकर्ता होता ज्याने बालविवाहाविरुद्ध आवाज उठवला. पंडिता रमाबाई या एक सुधारक होत्या ज्यांनी स्त्रियांच्या अधिकारांसाठी लढा दिला. रमाबाई रानडे या देखील एक सुधारक होत्या ज्यांनी स्त्री शिक्षण आणि बालविवाह विरुद्ध कार्य केले. तथापि, त्यांनी बालविवाह आणि लादलेल्या वैधव्यावर विशेष लेख लिहिले नाहीत. 98 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 98. सत्यशोधक समाजाचे बाले किल्ले म्हणजे- - - - - - - - - आणि होत. अ) कोल्हापूर संस्था, सातारा जिल्हा ब) औंध संस्था,भोर संस्थान क) जंजिरा संस्थान, सावनूर संस्थान ड) सांगली संस्थान, जत संस्थान (वनसेवा मुख्य 2017) A) फक्त ब B) फक्त क आणि ड C) फक्त अ D) फक्त अ आणि ब फक्त "अ" हे बरोबर उत्तर आहे कारण सत्यशोधक समाजाची स्थापना 1873 मध्ये कोल्हापूर येथे झाली आणि त्याचे मुख्यालय सातारा जिल्ह्यात होते. पर्याय ब, क आणि ड चुकीचे आहेत कारण त्यांमध्ये नमूद केलेल्या संस्थांचा सत्यशोधक समाजाशी संबंध नव्हता. 99 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 99. सार्वजनिक सभेचे 1870 पूर्वीचे नाव काय होते ? (ASO Mains July 2022) A) पुना असोसिएशन B) डेक्कन सभा C) महाराष्ट्र असोसिएशन D) पूना सार्वजनिक सभा पुना असोसिएशन" हे उत्तर बरोबर आहे कारण 1870 पूर्वी सार्वजनिक सभेचे हे नाव होते. "डेक्कन सभा" ही 1880 मध्ये स्थापन झाली होती आणि "महाराष्ट्र असोसिएशन" ही 1864 मध्ये तयार झाली होती. "पुना सार्वजनिक सभा" हे नामकरण 1870 मध्ये पुना असोसिएशनचे नाव बदलल्यानंतर केले गेले. म्हणून, 1870 पूर्वी सार्वजनिक सभेचे नाव "पुना असोसिएशन" होते. 100 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 100. खालीलपैकी कोणाच्या अध्यक्षतेखाली पुण्यात सार्वजनिक सभेची स्थापना करण्यात आली होती ? अ) चित्तरंजन दास, सुरेंद्रनाथ सेन, बंकीमचंद्र ब) देवेंद्रनाथ टागोर, केशवचंद्र सेन, अक्षयकुमार दत्त क) ईश्वरचंद्र विद्यासागर, रवींद्रनाथ टागोर, सुरेन्द्रनाथ बॅनर्जी ड) ईश्वरचंद्र गुप्त, राजनारायण बोस, बिपिनचंद्र पाल (Forest मुख्य 2018) A) अ,क व ड फक्त B) अ, ब व क फक्त C) क व ड फक्त D) ब,क व ड फक्त पर्याय ब, क व ड बरोबर आहे कारण हे नेते बंगालमधून होते, महाराष्ट्राशी त्यांचा संबंध नव्हता. पर्याय अ चुकीचा आहे कारण चित्तरंजन दास आणि सुरेंद्रनाथ सेन यांचा जन्म महाराष्ट्रात झाला नव्हता. बंकीमचंद्र हा साहित्यिक होता जो या सभेशी संबंधित नव्हता. 101 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 101. स्वतंत्र मजूर पक्षाबाबत काय खरे नाही ? अ) तो डॉ. आंबेडकरांनी स्थापन केला ब) जनता या पक्षाचे मुखपत्र होते क) काबाडकष्ट करणा-यांचे हित पक्षाने जोपासले ड) पक्षाने 1937 च्या निवडणुका लढविल्या इ) पक्ष अखिल भारतीय शेडयुल कास्ट फेडरेशन मध्ये विलीन झाला. (सहाय्यक पूर्व 2012) A) इ B) ब C) ड D) क बरोबर उत्तर "इ" आहे कारण स्वतंत्र मजूर पक्ष अखिल भारतीय शेडयुल कास्ट फेडरेशनमध्ये विलीन झाला नाही. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: डॉ. आंबेडकरांनी स्वतंत्र मजूर पक्षाची स्थापना केली होती (अ). "जनता" हा स्वतंत्र मजूर पक्षाचे मुखपत्र होता (ब). पक्षाने काबाडकष्ट करणा-यांचे हित जोपासले होते (क). पक्षाने 1937 च्या निवडणुका लढवल्या होत्या (ड). 102 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 102. खालीलपैकी कोणत्या व्यक्तींनी प्रार्थना समाजाच्या माध्यमातून धार्मिक व सामाजिक सुधारणांचे कार्य केले होते ? अ) डॉ. आत्माराम पांडुरंग, डॉ. आर.जी. भांडारकर ब) वामन आबाजी मोडक, नारायण गणेश चंदावरकर क) विठ्ठल रामजी शिंदे, न्यायमूर्ती महादेव गोविंद रानडे ड) गोविंद विठ्ठल कुंटे, रावसाहेब मंडलिक (Combinedd B 2020) A) फक्त ब,क आणि ड B) फक्त अ, ब आणि क C) फक्त अ आणि ब D) फक्त अ ब आणि ड बरोबर उत्तर आहे पर्याय फक्त अ, ब आणि क. पर्याय अ, ब आणि क बरोबर आहे कारण डॉ. आत्माराम पांडुरंग, डॉ. आर.जी. भांडारकर, वामन आबाजी मोडक आणि नारायण गणेश चंदावरकर हे प्रार्थना समाजाचे प्रमुख सदस्य होते ज्यांनी धार्मिक आणि सामाजिक सुधारणांचे कार्य केले होते. विधान ड चुकीचा आहे कारण गोविंद विठ्ठल कुंटे हा एक क्रांतिकारी होता जो प्रार्थना समाजशी संबंधित नव्हता. पर्याय फक्त अ आणि ब चुकीचा आहे कारण त्यामध्ये विठ्ठल रामजी शिंदे आणि न्यायमूर्ती महादेव गोविंद रानडेचा समावेश नाही, जे प्रार्थना समाजाशी देखील संबंधित होते. 103 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 103. ‘आर्य महिला समाज’ - - - - - - - - - ची शाखा होती. (वनसेवा पूर्व 2012) A) प्रार्थना समाज B) आर्य समाज C) सत्यशोधक समाज D) ब्राह्मो समाज बरोबर उत्तर "प्रार्थना समाज" आहे कारण 'आर्य महिला समाज' हा प्रार्थना समाजाचा एक भाग होता. सत्यशोधक समाजाचा 'स्त्री मुक्ती संघ' हे महिलांसाठी एक स्वतंत्र संघटन होते. ब्राह्मो समाजामध्ये महिलांच्या शिक्षण आणि सहभागावर जोर दिला जात होता, परंतु तो 'आर्य महिला समाज'शी थेट संबंधित नव्हता. आर्य समाजाच्या 'आर्य कन्या पाठशाळा' ही महिलांची शाखा होती, परंतु 'आर्य महिला समाज' ही याची उपशाखा नव्हती. 104 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 104. प्रसिद्ध विचारवंत व तत्त्वज्ञ तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी यांनी भारतीय प्रबोधनाची चर्चा करतांना आपल्या लेखामध्ये महाराष्ट्रातील - - - - - - - - - ची तुलना युरोपातील धर्मसुधारणा चळवळीशी केली आहे. (ASO मुख्य 2019) A) ब्राह्मणेत्तर चळवळ B) राष्ट्रीय चळवळ C) आदिवासींची चळवळ D) भक्ती चळवळ बरोबर उत्तर "ब्राह्मणेत्तर चळवळ" आहे. तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी यांनी आपल्या लेखामध्ये महाराष्ट्रातील ब्राह्मणेत्तर चळवळीची तुलना युरोपातील धर्मसुधारणा चळवळीशी केली होती. कारण या दोन्ही चळवळींनी पारंपरिक सत्ताधारी वर्गांचे वर्चस्व मोडून काढले आणि सामाजिक न्याय आणि समानतेला प्रोत्साहन दिले. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: भक्ती चळवळ एक धार्मिक चळवळ होती, तर ब्राह्मणेत्तर चळवळ एक सामाजिक आणि राजकीय चळवळ होती. राष्ट्रीय चळवळ ब्रिटिश राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळवण्यावर केंद्रित होती, तर ब्राह्मणेत्तर चळवळ जातीय असमानतेवर केंद्रित होती. आदिवासींची चळवळ आदिवासी हक्कांवर केंद्रित होती, तर ब्राह्मणेत्तर चळवळ सर्व पिछाडीवर्गीयांच्या हक्कांवर केंद्रित होती. 105 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 105. इ.स.1948 मध्ये स्थापन झालेल्या द स्टूडंटस लिटररी ॲन्ड सायन्टिफिक सोसायटीच्या मराठी शाखेचे नाव- - - - - - - - - हे होते. (राज्यसेवा मुख्य 2020) A) परमहंस सभा B) विद्यार्थी हित बोधिनी सभा C) शिक्षण प्रसारक मंडळ D) उपयुक्त ज्ञानप्रसारक सभा उपयुक्त ज्ञानप्रसारक सभा हा बरोबर उत्तर आहे कारण ही सभा इ.स. 1948 मध्ये द स्टूडंटस लिटररी ॲन्ड सायन्टिफिक सोसायटीच्या मराठी शाखेची अधिकृत मराठी शाखा म्हणून स्थापन केली गेली होती. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: विद्यार्थी हित बोधिनी सभा ही 1850 मध्ये स्थापन झाली होती. परमहंस सभा ही रामकृष्ण परमहंसांनी 1885 मध्ये स्थापन केली होती. शिक्षण प्रसारक मंडळ ही 1918 मध्ये स्थापन झाली होती. 106 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 106. स्वतंत्र मजूर पक्षाची (1936) स्थापना कोणी केली ? (STI मुख्य 2015) A) डॉ. बी.आर. आंबेडकर B) एस.एम.जोशी C) सेनापती बापट D) कॉप्रेंड डांगे डॉ. बी.आर. आंबेडकर हे स्वतंत्र मजूर पक्षाचे संस्थापक होते. 1936 मध्ये स्थापन झालेल्या या पक्षाचे उद्दिष्ट दलितांच्या हक्कांसाठी लढणे आणि त्यांना सामाजिक-आर्थिक न्याय मिळवून देणे हे होते. उर्वरित पर्याय चुकीचे आहेत कारण: कॉप्रेंड डांगे भारतीय कम्युनिस्ट पक्षाचे संस्थापक होते. सेनापती बापट एक क्रांतिकारी होते जे हिंदुस्थानाचे स्वातंत्र्य मिळवण्यासाठी लढले. एस.एम. जोशी समाजवादी पक्षाचे संस्थापक होते. 107 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 107. स्रियांच्या संघटनेच्या दृष्टीने 1904 मध्ये रमाबाई कानडे यांच्या अध्यक्षतेखाली कुठल्या परिषदेचे आयोजन करण्यात आले ? (STI पूर्व 2011) A) अखिल महिला धर्म परिषद B) आखिल भारतीय महिला परिषद C) अखिल भारतीय आर्यभगिनी परिषद D) अखिल भारतीय हिंदू महिला परिषद बरोबर उत्तर "आखिल भारतीय महिला परिषद" आहे. ही परिषद 1942 मध्ये स्थापन झाली होती, 1904 मध्ये नव्हे. अखिल भारतीय हिंदू महिला परिषद, अखिल महिला धर्म परिषद आणि अखिल भारतीय आर्यभगिनी परिषद या अन्य पर्याय हे अस्तित्वात नसलेल्या संस्था आहेत. 108 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 108. खालीलपैकी कोणते तत्वज्ञान सत्यशोधक समाजाचे नाही ? (लिपिक व टंकलेखन 2011) A) सर्व मानवप्राणी त्याची लेकरे आहेत. B) भिन्न भिन्न धर्मामध्ये ईश्वरविषयक विविध्ण कल्पना असल्या तरी ती सर्व शक्तिमान अशा एकाच परमेश्वराची स्वरुपे आहेत असे मानणे C) मनुष्य प्राणी हा गुणाने श्रेष्ठ ठरतो, जातीने नाही D) जगात ईश्वर एकच असून त्याचे स्वरूप सर्वव्यापी, निर्गुण व निर्विकार आहे. सत्यशोधक समाजाचे तत्वज्ञान "एकाचेश्वरवाद" आहे, ज्यानुसार एकच ईश्वर आहे जो सर्वव्यापी, निर्गुण आणि निर्विकार आहे. पर्याय "भिन्न भिन्न धर्मामध्ये ईश्वरविषयक विविध्ण कल्पना असल्या तरी ती सर्व शक्तिमान अशा एकाच परमेश्वराची स्वरुपे आहेत असे मानणे" हे "एकाधिकेश्वरवाद" तत्वज्ञानाचे वर्णन करते, जो सत्यशोधक समाज स्वीकारत नाही. म्हणून, हा पर्याय चुकीचा आहे. इतर पर्याय सत्यशोधक समाजाच्या तत्वज्ञानाशी सुसंगत आहेत. 109 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 109. - - - - - - - - - हे सत्यशोधक समाजाचे कार्यवाहक होते. (राज्यसेवा मुख्य 2017) A) ग्यानोबा सासने B) विठ्ठल शिंदे C) नारायणराव कडकळ D) ज्योतिबा फुले नारायणराव कडकळ हे सत्यशोधक समाजाचे कार्यवाहक होते कारण ते 1885 साली स्थापन झालेल्या या संघटनेच्या स्थापनेपासूनच त्याचे कार्यवाहक होते. ज्योतिबा फुले हे सत्यशोधक समाजाचे संस्थापक अध्यक्ष होते, तर ग्यानोबा सासने आणि विठ्ठल शिंदे हे संघटनेचे इतर प्रमुख सदस्य होते. 110 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 110. - - - - - - - - - यांच्या सानिध्यात राहिल्यामुळे भाऊराव पाटलांवर सत्यशोधक समाजाच्या विचारांचा प्रभाव होता. (राज्यसेवा मुख्य 2014) A) विठ्ठल रामजी शिंदे B) महात्मा फुले C) यशवंतराव फुले D) शाहू महाराज शाहू महाराज हे बरोबर उत्तर आहे कारण भाऊराव पाटल हे कोल्हापूर संस्थानाचे होते, जिथे शाहू महाराजांचा राज्यकाल होता. शाहू महाराज हे एक प्रगतिशील शासक होते आणि त्यांच्या प्रगतिशील विचारांचा पाटलांवर प्रभाव पडला होता. महात्मा फुले पुण्यात राहत असत, विठ्ठल रामजी शिंदे हे सांगलीचे होते आणि यशवंतराव फुले हे महात्मा फुले यांचे पुत्र होते. 111 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 111. खालीलपैकी कोणत्या सुधारकाने/सुधारकांनी विधवेशी/ विधवांशी विवाह केला /केले ? अ) विष्णुशास्त्री पंडित ब) महात्मा ज्योतिबा फुले क) महादेव गोविंद रानडे ड) धोंडो केशव कर्वे (वनसेवा मुख्य 2015) A) ब B) ड C) अ आणि ड D) अ आणि ब पर्याय अ आणि ड बरोबर आहे कारण विष्णुशास्त्री पंडित आणि धोंडो केशव कर्वे या दोघांनी विधवेशी/विधवांशी विवाह केले आहेत. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण महात्मा ज्योतिबा फुले आणि महादेव गोविंद रानडे यांनी विधवेशी/विधवांशी विवाह केलेले नाही. 112 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 112. “आर्य महिला समाज” स्त्री-सुधारणा करिता - - - - - - - - - यांनी स्थापना केली. (STI पूर्व 2016) A) सावित्रीबाई फुले B) पंडिता रमाबाई C) आनंदीबाई जोशी D) ताराबाई शिंदे आर्य महिला समाज"ची स्थापना पंडिता रमाबाई यांनी केली कारण त्यांनी स्त्री शिक्षण आणि सुधारणा हा विषय हृदयाला लावला होता. त्यांनी 1882 मध्ये मुलींसाठी पहिला विद्यालय सुरू केला आणि स्त्रियांच्या अधिकाराच्या बाजूने मोठ्या प्रमाणात काम केले. ताराबाई शिंदे त्यांच्या समाजकार्यासाठी ओळखल्या जातात, आनंदीबाई जोशी पहिल्या भारतीय महिला डॉक्टर होत्या आणि सावित्रीबाई फुले यांनी महिलांच्या शिक्षण आणि स्त्री-सुधारणेसाठी काम केले. तथापि, आर्य महिला समाजची स्थापना विशेषत: पंडिता रमाबाई यांनी केली होती. 113 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 113. ‘ज्ञान प्रसारक सभा’ ही संघटना कोणी विकसित केली ? (वनसेवा मुख्य 2019) A) बाळशास्री जांभेकर B) जगन्नाथ शंकरशेठ C) डॉ.भाऊ दाजी लाड D) दादोबा पांडुरंग तर्खडकर बरोबर उत्तर आहे 'डॉ. भाऊ दाजी लाड'. ज्ञान प्रसारक सभा ही पुस्तकालये आणि शाळा स्थापन करून ज्ञान प्रसार करण्यासाठी 1848 मध्ये डॉ. भाऊ दाजी लाड यांनी स्थापन केली होती. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: दादोबा पांडुरंग तर्खडकर यांनी साहित्य आणि समाज परिवर्तनात महत्त्वाची भूमिका बजावली पण ते ज्ञान प्रसारक सभाचे संस्थापक नव्हते. बाळशास्री जांभेकर यांनी मराठी भाषेच्या विकासात योगदान दिले पण ते ज्ञान प्रसारक सभाशी संबंधित नव्हते. जगन्नाथ शंकरशेठ हे एक धनिक व्यापारी होते ज्यांनी अनेक सामाजिक कारणांना समर्थन दिले पण ते ज्ञान प्रसारक सभाचे संस्थापक नव्हते. 114 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 114. मद्रास मध्ये बी.ए. करता अभ्यास करणारी ती पहिली हिंदू विधवा होती. लोक तिला वाळीत टाकण्याची धमकी देत तिला रस्त्यात छळत 1991 मध्ये तिने बी.ए. पूर्ण केले. ती जरी खिश्चन झाली नाही तरी तिला आस्थेने सिस्टर म्हणत ती कोण ? (STI पूर्व 2015) A) अंबुजम्माल B) सरलादेवी C) अम्मू स्वामीनाथन D) सुब्बालक्ष्मी सुब्बालक्ष्मी हा पर्याय बरोबर आहे कारण तो प्रश्नमध्ये वर्णित केलेल्या सर्व अटींना पूर्ण करतो. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण ते सर्व किंवा काही अटींना पूर्ण करत नाहीत: सरलादेवी ही पहिली हिंदू विधवा नव्हती ज्याने मद्रासमध्ये बी.ए. मिळवला. अंबुजम्मालने ख्रिश्चन धर्म स्वीकारला होता. अम्मू स्वामीनाथनने बी.ए. मिळवला नव्हता. 115 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 115. खालीलपैकी प्रार्थना सभेचे उद्दिष्ट कोणते होते ? (कंबाईन गट क पूर्व एप्रिल 2022) A) समाजाची नैतिक प्रगती घडवून आणणे. B) जाती व्यवस्थेवर प्रहार C) राष्ट्रीय जागृतीस प्रेरणा D) शुध्दीकरण चळवळ पर्याय "समाजाची नैतिक प्रगती घडवून आणणे" बरोबर उत्तर आहे. प्रार्थना समाजाची स्थापना 1849 मध्ये जोतिराव फुले यांनी केली होती. त्यांचे उद्दिष्ट समाजातील अन्याय, दुष्ट प्रथा आणि अंधश्रद्धा विरुद्ध लढा देणे आणि समाजात नैतिक मूल्ये आणि शैक्षणिक प्रगती प्रोत्साहित करणे होते. अन्य पर्याय चुकीचे आहेत कारण जातीव्यवस्था, राष्ट्रीय जागृती किंवा शुद्धीकरण चळवळ ही प्रार्थना समाजाची मुख्य उद्दिष्टे नव्हती. 116 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 116. खालील विधाने विचारात घ्या. अ) स्रियांची संख्या जास्त असलेल्या जिल्हयांमध्ये मुंबई उपनगर हया जिल्हयाचा क्रमांक पहिला असून त्या खालोखाल पुणे नाशिक आणि ठाणे असे जिल्हावार क्रमांक अनुक्रमे आहेत ब) स्रियांची संख्या कमी असलेल्या जिल्हयांमध्ये गडचिरोली जिल्हयाचा क्रमांक पहिला असून त्या खालोखाल हिंगोल, वाशिम आणि भंडारा असे जिल्हावार क्रमांक अनुक्रमे आहेत. (PSI पूर्व 2016) A) अ आणि ब चूक B) अ बरोबर ब चूक C) अ आणि ब बरोबर D) अ चूक ब बरोबर पर्याय "अ आणि ब चूक" बरोबर आहे कारण दिलेली दोन्ही विधाने चुकीची आहेत. महाराष्ट्र जनगणना अहवाल 2011 नुसार, सर्वाधिक स्त्री-पुरुष प्रमाण असलेले जिल्हे धुळे, नंदुरबार, आणि यवतमाळ आहेत, तर सर्वात कमी स्त्री-पुरुष प्रमाण असलेले जिल्हे कोल्हापूर, सिंधुदुर्ग, आणि सातारा आहेत. 117 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 117. भारतीय सामाजिक परिषदेची स्थापना खालीलपैकी कोणी केली होती ? अ) म.गो. रानडे ब) मो.क. गांधी क) बेहरामजी मलबारी ड) बा.गं.टिळक (PSI मुख्य 2019) A) अ आणि क B) फक्त अ C) अ आणि ड D) क आणि ड पर्याय फक्त अ बरोबर आहे कारण भारतीय सामाजिक परिषदेची स्थापना 1879 मध्ये महादेव गोविंद रानडे यांनी केली होती. ही परिषद भारतीय समाजातील सुधारणेच्या कार्यात सहभागी होती आणि समाजसुधारक म्हणून रानडे यांच्या कार्यासाठी ही ओळखली जात होती. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण मो.क. गांधी, बेहरामजी मलबारी आणि बा.गं. टिळक हे भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीतील महत्त्वाचे नेते होते परंतु त्यांचे भारतीय सामाजिक परिषदेच्या स्थापनेशी काहीही संबंध नव्हते. 118 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 118. ‘डिप्रेस्ड क्लासेस मिशनची ‘ स्थापना यांनी केली. (राज्यसेवा पूर्व 2011) A) डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर B) महर्षी धोंडो केशव कर्वे C) महात्मा ज्योतिबा फुले D) महात्मा ज्योतिबा फुले बरोबर उत्तर महात्मा ज्योतिबा फुले आहे कारण त्यांनी 1880 मध्ये स्त्री शिक्षण आणि अस्पृश्यांना सामाजिक न्याय मिळवून देण्यासाठी 'डिप्रेस्ड क्लासेस मिशन' नावाच्या संघटनेची स्थापना केली होती. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर यांनी रिपब्लिकन पक्षाची स्थापना केली होती, महर्षी धोंडो केशव कर्वे यांनी हिंदू विधवा परिनिधानगृहाची स्थापना केली होती. 119 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 119. पुढीलपैकी कोणत्या व्यक्तीने आर्य महिला समाजाची स्थापना केली ? (महा कृषी सेवा 2017) A) पंडिता रमाबाई B) डॉ. ॲनि बेझंट C) अवंतिकाबाई गोखले D) आनंदीबाई जोशी पंडिता रमाबाई हे बरोबर उत्तर आहे कारण त्यांनी 1882 मध्ये आर्य महिला समाजाची स्थापना केली होती. आर्य महिला समाज हा महिलांच्या हक्क आणि शिक्षणाचा पुरस्कार करणारा एक सामाजिक-धार्मिक सुधारवादी संघ होता. आनंदीबाई जोशी यांनी महिला आरोग्य आणि शिक्षणाच्या विकासात योगदान दिले, पण त्यांनी आर्य महिला समाजाची स्थापना केली नाही. डॉ. ॲनि बेझंट आणि अवंतिकाबाई गोखले यांनी स्त्रियांच्या हक्कांसाठी काम केले, पण त्यांनी आर्य महिला समाजाची स्थापना केली नाही. 120 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 120. डिप्रेस्ड क्लासेस मिशनच्या संदर्भात खालीलपैकी कोणते विधाने बरोबर आहेत ? अ) 1910 मध्ये मुरळी प्रतिबंधक सभा भरविली. ब) 1912 मध्ये अस्पृश्यता निवारण परिषद भरविली. क) पुणे येथे आहिल्याश्रमाची स्थापना ड) समता संघाची स्थापना (राज्यसेवा मुख्य 2015) A) ब आणि क फक्त B) ब,क आणि ड फक्त C) अ,ब आणि क फक्त D) अ आणि ड फक्त पर्याय "अ, ब आणि क फक्त" बरोबर आहे कारण ते डिप्रेस्ड क्लासेस मिशनच्या प्रमुख घटनांचे अचूक वर्णन करते. डिप्रेस्ड क्लासेस मिशनची स्थापना 1905 मध्ये करण्यात आली होती आणि त्याने अस्पृश्यतेविरुद्ध लढा दिला. 1910 मध्ये, मुरळी प्रतिबंधक सभा भरवण्यात आली, त्यानंतर 1912 मध्ये अस्पृश्यता निवारण परिषद भरवण्यात आली. पुण्यात आहिल्याश्रमाची स्थापना 1914 मध्ये झाली. दुसरीकडे, पर्याय "ब, क आणि ड फक्त" चुकीचा आहे कारण समता संघाची स्थापना गुरु गोविंद सिंह यांनी केली होती, जो डिप्रेस्ड क्लासेस मिशनचा भाग नव्हता. पर्याय "अ आणि ड फक्त" आणि "ब आणि क फक्त" हे देखील चुकीचे आहे कारण ते सर्व प्रमुख घटनांचा समावेश करीत नाहीत. 121 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 121. ’लव्ह ऑफ गॉड, इन द सर्व्हिस ऑफ मॅन” हे बोधवाक्य कोणत्या संस्थेचे होते ? (वनसेवा मुख्य 2016) A) आर्य समाज B) ब्राह्मो समाज C) सत्यशोधक समाज D) प्रार्थना समाज प्रार्थना समाज हे बोधवाक्य "लव्ह ऑफ गॉड, इन द सर्व्ह्हिस ऑफ मॅन" वापरते. हे बोधवाक्य समाजाच्या धार्मिक आणि सामाजिक कार्याची प्रतिबिंबित करते, जे देवबक्ती आणि मानवतेची सेवा या सिद्धांतावर आधारित आहे. ब्राह्मो समाज, सत्यशोधक समाज आणि आर्य समाज यांनी हे बोधवाक्य वापरले नव्हते, त्यामुळे हे पर्याय चुकीचे आहेत. 122 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 122. सत्यशोधक समाजाच्या कार्यासाठी खालील कोणत्या व्यक्तींनी सहाय्य केले? अ) व्यंकू बालोजी काळेवार ब) रामभाऊ मनसारामनी क) रामचंद्र काळभोर ड) सुलतान जोहारी (वनसेवा मुख्य 2016) A) ब आणि क फक्त B) अ,ब आणि क फक्त C) अ आणि ब फक्त D) ब,क आणि ड फक्त पर्याय "अ आणि ब फक्त" बरोबर आहे कारण व्यंकू बालोजी काळेवार आणि रामभाऊ मनसारामनी यांनी सत्यशोधक समाजाच्या कार्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली होती. रामभाऊ मनसारामनी हे समाजाचे सचिव होते तर व्यंकू बालोजी काळेवार हे कार्यकर्ते होते आणि त्यांनी समाजाच्या विस्तारासाठी काम केले होते. पर्याय "ब आणि क फक्त" चुकीचा आहे कारण रामचंद्र काळभोर सत्यशोधक समाजाशी संबंधित नव्हते. पर्याय "ब, क आणि ड फक्त" चुकीचा आहे कारण सुलतान जोहारी हे सत्यशोधक समाजाशी संबंधित नव्हते. 123 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 123. दलितांची परिस्थिती सुधारण्यासाठी या संघाची स्थापना यांनी केली. अ) सत्यशोधक समाज - महात्मा फुले ब) भारत सेवक संघ - ना.गोपाळकृष्ण गोखले क) दलित संघ - डिप्रेस्ड क्लास मिशन महर्षी विठ्ठल रामजी शिंदे ड) सोशल सर्व्हिस लीग - ना.म. जोशी (STI मुख्य 2018) A) फक्त ब व ड B) फक्त ड C) फक्त क D) फक्त अ व क पर्याय "फक्त क" बरोबर आहे कारण दलित संघ हा विशेषत: दलितांची परिस्थिती सुधारण्यासाठी महर्षी विठ्ठल रामजी शिंदे यांनी स्थापन केला होता. पर्याय "अ" चुकीचा आहे कारण सत्यशोधक समाज हा सर्व समाजाचा सुधार करण्यासाठी स्थापन झाला होता, मुख्यत्वे दलितांच्या परिस्थितीवर लक्ष केंद्रित न करता. पर्याय "ब" चुकीचा आहे कारण भारत सेवक संघ हा एक सामान्य सामाजिक सेवा संस्था होती आणि दलितांच्या परिस्थितीवर त्याचे विशेष लक्ष केंद्रित नव्हते. पर्याय "ड" चुकीचा आहे कारण सोशल सर्व्हिस लीग हा विशेषत: शहरी कामगारांच्या कामकाजाच्या परिस्थिती सुधारण्यावर लक्ष केंद्रित करणारा संघ होता. 124 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 124. लोकमान्य बाळ गंगाधर टिळक यांनी 1895 मध्ये कोणता उत्सव सुरु केला ? अ) शिवजयंती ब) गणेशोत्सव क) नवरात्र ड) राष्ट्रीय (ASO मुख्य 2016) A) अ आणि ब B) फक्त ब C) क आणि ड D) फक्त अ फक्त अ बरोबर आहे कारण लोकमान्य बाळ गंगाधर टिळक यांनी 1895 मध्ये शिवाजी महाराजांच्या जयंतीच्या स्मरणार्थ शिवजयंती उत्सव सुरू केला होता. पर्याय ब चुकीचा आहे कारण गणेशोत्सव 1893 मध्ये लोकमान्य टिळक आणि भालचंद्र मोरे यांनी सुरू केला होता. पर्याय क आणि ड चुकीचे आहेत कारण नवरात्र आणि राष्ट्रीय हा उत्सव टिळक यांनी सुरू केले नव्हते. 125 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 125. 19 व्या शतकातील “धार्मिक व सामाजिक सुधारणा” चळवळीचे मुख्य उदिष्ट होते . (महा ॲग्री पूर्व 2012) A) ब्रिटिश वसाहतवादाचा विरोध B) मानवतावाद C) परमार्थ किंवा मोक्षप्राप्ती D) स्वधर्म अभियान मानवतावाद हा 19 व्या शतकातील "धार्मिक व सामाजिक सुधारणा" चळवळीचा मुख्य उद्देश होता. या चळवळीचे उद्दिष्ट म्हणजे समाजातून अंधश्रद्धा, जातीयता आणि महिलांवर होणारा अन्याय दूर करणे होते. ब्रिटिश वसाहतवादाचा विरोध हा या चळवळीचा उद्देश नव्हता. परमार्थ किंवा मोक्षप्राप्ती हे या चळवळीचे लक्ष्य नव्हते, जे धार्मिक चळवळीचे उद्देश असतात. स्वधर्म अभियान ही एक हिंदू धार्मिक चळवळ होती जी 19 व्या शतकात सुरू झाली होती. 126 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 126. सत्यशोधक समाजाविषयी कोणती विधाने बरोबर आहेत ? अ) डॉ. विश्राम रामजी घोले स्थापनेच्या वेळी अध्यक्ष होते. ब) अधिवेशनाची सुरुवात सन 1911 पासून झाली क) पहिल्या अधिवेशनाचे पहिले अध्यक्ष रामय्या व्यंकय्या अय्यावारू हे होते ड) पुण्यातील थिएटर मध्ये महात्मा फुले यांनी स्रियांचा निबंध वाचनाचा कार्यक्रम घडवून आणला. (वनसेवा मुख्य 2019) A) अ,क, आणि ड B) अ,ब, क आणि ड C) ब,क, आणि ड D) अ,ब आणि ड पर्याय अ,ब, क आणि ड बरोबर आहे कारण: डॉ. विश्राम रामजी घोले सत्यशोधक समाजाचे स्थापनेच्या वेळी अध्यक्ष होते. सत्यशोधक समाजाच्या अधिवेशनाची सुरुवात 1873 मध्ये झाली. पहिल्या अधिवेशनाचे पहिले अध्यक्ष रामय्या व्यंकय्या अय्यावारू होते. महात्मा फुले यांनी पुण्यातील थिएटरमध्ये स्रियांचा निबंध वाचनाचा कार्यक्रम घडवून आणला होता. 127 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 127. इ.स.1852 मध्ये महाराष्ट्रात स्थापन झालेली पहिली राजकीय संघटना कोणती होती ? (Combinedd C 2019) A) ईस्ट इंडिया असोसिएशन B) बॉम्बे प्रेसिडेन्सी असोसिएशन C) सार्वजनिक सभा D) बॉम्बे असोसिएशन बॉम्बे असोसिएशन ही महाराष्ट्रात इ.स.1852 मध्ये स्थापन झालेली पहिली राजकीय संघटना होती. बॉम्बे प्रेसिडेन्सी असोसिएशन ही 1885 मध्ये स्थापन झाली होती, ईस्ट इंडिया असोसिएशन ही 1866 मध्ये स्थापन झाली होती आणि सार्वजनिक सभा ही 1870 मध्ये स्थापन झाली होती, त्यामुळे ते पर्याय चुकीचे आहेत. 128 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 128. बॉम्बे एज्युकेशन सोसायटीचा मुख्य हेतु काय होता ? अ) गरीब हिंदू मुलांना शिक्षण देणे ब) गरीब युरोपियन मुलांना शिक्षण देणे क) गरीब आदिवासी मुलांना शिक्षण देणे (राज्यसेवा मुख्य 2012) A) अ फक्त B) अ, ब आणि क C) अ आणि ब D) फक्त ब पर्याय 'अ' चुकीचा आहे कारण बॉम्बे एज्युकेशन सोसायटी गरीब हिंदू मुलांना शिक्षण देण्यासाठी स्थापन केली गेली नव्हती. पर्याय 'क' चुकीचा आहे कारण ही सोसायटी गरीब आदिवासी मुलांना शिक्षण देण्यासाठीही स्थापन केली गेली नव्हती. पर्याय 'अ आणि ब' चुकीचा आहे कारण सोसायटीचा उद्देश केवळ गरीब युरोपियन मुलांना शिक्षण देणे नव्हता. पर्याय 'फक्त ब' बरोबर आहे कारण बॉम्बे एज्युकेशन सोसायटीची स्थापना गरीब युरोपियन मुलांना शिक्षण देण्याच्या मुख्य हेतूने 1815 मध्ये झाली होती. 129 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 129. खालीलपैकी कोणत्या संस्थाची स्थापना दादाभाई नौरोजी यांनी केली होती ? अ) ज्ञान प्रसारक मंडळी ब) बॉम्बे असोसिएशन क) लंडन इंडियन असोसिएशन ड) ईस्ट इंडिया असोसिएशन (STI पूर्व 2013) A) अ,ब आणि ड फक्त B) अ,ब आणि क फक्त C) ब,क आणि ड फक्त D) अ,ब,क आणि ड बरोबर उत्तर '' अ,ब,क आणि ड'' आहे. दादाभाई नौरोजी यांनी ज्ञान प्रसारक मंडळी (1872), बॉम्बे असोसिएशन (1865) आणि लंडन इंडियन असोसिएशन (1865) या तीनही संस्थांची स्थापना केली होती. ईस्ट इंडिया असोसिएशनची स्थापना मात्र 1866 मध्ये डब्ल्यू.ई. बर्क्ले यांनी केली होती. 130 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 130. मुंबई येथे इ.स. 1867 मध्ये प्रार्थना समाजाची स्थापना कोणी केली ? (Combinedd C 2019) A) डॉ. आत्माराम पांडुरंग B) दादाभाई नौरोजी C) गोपाळ हरी देशमुख D) डॉ. सिताराम देसाई डॉ. आत्माराम पांडुरंग बरोबर उत्तर आहे कारण त्यांनी इ.स. 1867 साली मुंबई येथे प्रार्थना समाजाची स्थापना केली होती. गोपाळ हरी देशमुख हे काही वर्षांनंतर प्रार्थना समाजात सामील झाले होते. दादाभाई नौरोजी आणि डॉ. सिताराम देसाई यांचा प्रार्थना समाजाशी कधीही संबंध नव्हता. 131 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 131. सुरत येथे मानव धर्म सभा आणि मुंबईत परमहंस मंडळी कोणी स्थापन केली होती ? (राज्यसेवा पूर्व ऑगस्ट 2022) A) कृ.त्रयं. तेलंग B) रा.गो. भांडारकर C) आत्माराम पांडुरंग तर्खडकर D) दादोबा पांडुरंग तरखडकर दादोबा पांडुरंग तरखडकर हे बरोबर उत्तर आहे कारण ते मानव धर्म सभा आणि परमहंस मंडळी या दोन्ही संस्थांचे संस्थापक होते. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: आत्माराम पांडुरंग तर्खडकर दादोबा पांडुरंग तरखडकर यांचे भाऊ होते, त्यांनी या संस्था स्थापन केल्या नाहीत. रा.गो. भांडारकर हे एक इतिहासकार आणि अभ्यासक होते, ते या संस्थांशी संबंधित नव्हते. कृ.त्रयं. तेलंग हे एक वकील आणि समाजसुधारक होते, परंतु त्यांनी या संस्था स्थापन केल्या नाहीत. 132 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 132. सतीप्रथा बंद होण्यासाठी ब्रिटिश पार्लमेंटकडे एक अर्ज केला गेला. त्यावर हिंदू लोकांच्या वतीने राजा राममोहन रॉय आणि खालीलपैकी कोणत्या व्यक्तीची सही होती ? अ) बाळशास्री जांभेकर ब) जगन्नाथ शंकरशेठ क) पंडिता रमाबाई ड) वि.रा. शिंदे (ASO पूर्व 2015) A) अ आणि क B) फक्त ब C) फक्त ड D) फक्त क बरोबर उत्तर: फक्त ब पर्याय ब बरोबर आहे कारण जगन्नाथ शंकरशेठ हे राजा राममोहन रॉय यांच्यासोबत ब्रिटिश पार्लमेंटमध्ये अर्ज केलेल्या हिंदू प्रतिनिधींपैकी एक होते. सतीप्रथा बंद करण्यासाठी हा अर्ज 1829 मध्ये केला गेला होता. अ) बळशास्त्री जांभेकर आणि क) पंडिता रमाबाई ह्यांनी सतीप्रथाविरुद्ध आवाज उठवला होता, मात्र ते ब्रिटिश पार्लमेंटला केलेल्या अर्जात सामील नव्हते. ड) वि.रा. शिंदे हे मराठी साहित्यिक होते ज्यांचा सतीप्रथाशी काहीही संबंध नव्हता. 133 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 133. इ.स. 1941 मध्ये - - - - - - - - - यांनी राष्ट्रसेवा दलाच्या स्थापनेत सहभाग घेतला अ) एस.एम.जोशी ब) शिरुभाऊ लिमये क) एन.जी. गोरे (वनसेवा मुख्य 2016) A) अ,ब,क B) फक्त अ C) अ आणि ब फक्त D) अ आणि क फक्त पर्याय अ, ब आणि क बरोबर आहे कारण: '' एस.एम. जोशी'' हे राष्ट्र सेवा दलाचे संस्थापक सदस्य आणि अध्यक्ष होते. '' शिरुभाऊ लिमये'' हे राष्ट्र सेवा दलाचे एक प्रमुख कार्यकर्ते होते आणि त्यांनी संघटनाच्या विस्तारात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. '' एन.जी. गोरे'' हे राष्ट्र सेवा दलाचे दुसरे अध्यक्ष होते आणि त्यांनी संघटनाचे नेतृत्व केले आणि तिचा विकास केला. पर्याय अ आणि ब फक्त चुकीचा आहे कारण तो शिरुभाऊ लिमये यांचा उल्लेख करत नाही, जे एक प्रमुख संस्थापक सदस्य होते. पर्याय अ आणि क फक्त चुकीचा आहे कारण तो शिरुभाऊ लिमये यांचा उल्लेख करत नाही. पर्याय फक्त अ चुकीचा आहे कारण तो राष्ट्र सेवा दलाच्या स्थापनेत शिरुभाऊ लिमये आणि एन.जी. गोरे यांच्या सहभागाचे उल्लेख करत नाही. 134 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 134. परमहंस सभा लयाला गेल्यानंतर तिच्या सभासदांनी 1867 मध्ये - - - - - - - - - यांच्या अध्यक्षतेखाली प्रार्थना समाजाची स्थापना केली. (STI मुख्य 2019) A) भाऊ महाराज B) आत्माराम पांडुरंग तर्खडकर C) नारायण वामन टिळक D) दादोबा पांडुरंग तर्खडकर आत्माराम पांडुरंग तर्खडकर बरोबर उत्तर आहे कारण तो परमहंस सभेचा सभासद होता आणि 1867 मध्ये त्याने प्रार्थना समाजाची स्थापना केली. पर्याय 1, 3 आणि 4 चुकीचे आहेत कारण दादोबा पांडुरंग तर्खडकर आत्मारामचा भाऊ होता, नारायण वामन टिळक स्वातंत्र्यसैनिक होते आणि भाऊ महाराज एक धार्मिक गुरू होते. 135 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 135. 1927 साली डॉ. आंबेडकरांच्या अध्यक्षतेखाली स्थापन झालेल्या या संस्थेच्या कार्यक्रमांमध्ये दलित व दलितेतरांमध्ये सहभोजनाचा समावेश होतो (राज्यसेवा मुख्य 2015) A) अस्पृश्योध्दारक मंडळी B) अखिल भारतीय बहिष्कृत समाज परिषद C) बहिष्कृत हितकारणी सभा D) समाज समता संघ समाज समता संघ हा डॉ. आंबेडकरांनी 1927 मध्ये स्थापन केला होता. या संघाच्या कार्यक्रमांमध्ये दलित व दलितेतरांमध्ये सहभोजन हा एक प्रमुख भाग होता. यामुळे दलितेतरांमध्ये दलितांबद्दलचा भेदभाव कमी करण्याचा प्रयत्न करण्यात आला. उर्वरित पर्याय चुकीचे आहेत कारण इतर संस्थांनी सहभोजनाचा समावेश न करता समाज सुधारणे किंवा अन्य ध्येये ठेवली होती. 136 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 136. डेक्कन रयत समाज ही संस्था कोणाच्या पुढाकाराने स्थापन झाली होती ? अ) अण्णासाहेब लठ्ठे ब) वालचंद कोठारी क) मुकुंदराव पाटील ड) दिनकरराव जवळकर (STI पूर्व 2015) A) अ,क आणि ड फक्त B) अ आणि ड फक्त C) अ,ब, आणि ड फक्त D) अ,ब, आणि क फक्त पर्याय "अ, ब, आणि क फक्त" बरोबर आहे. डेक्कन रयत समाज ही संस्था 1917 मध्ये अण्णासाहेब लठ्ठे, वालचंद कोठारी आणि मुकुंदराव पाटील यांच्या पुढाकाराने स्थापन करण्यात आली होती. पर्याय "अ आणि ड फक्त" चुकीचा आहे कारण दिनकरराव जवळकर यांचा या संस्थेच्या स्थापनेशी संबंध नाही. 137 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 137. पुणे येथे “आर्य महिला समाजाची” स्थापना कोणी केली ? (राज्यसेवा पूर्व 2011) A) पंडिता रमाबाई B) सावित्रीबाई फुले C) इरावती कर्वे D) अनुताई वाघ पंडिता रमाबाई यांनी 1882 मध्ये पुण्यात "आर्य महिला समाजाची" स्थापना केली. हा समाज स्त्री शिक्षण आणि विधवा पुनर्विवाह चळवळीवर केंद्रित होता. पर्याय इरावती कर्वे यांनी "महिला विद्यापीठ" ची स्थापना केली होती, अनुताई वाघ या एक स्वतंत्रता सेनानी होत्या आणि सावित्रीबाई फुले यांनी "बालिका विद्यालय" ची स्थापना केली होती. 138 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 138. देवदासी प्रथेला प्रतिबंध करण्यासाठी विठ्ठल रामजी शिंदे यांच्याबरोबर- - - - - - - - - यांनी कार्य केले. (राज्यसेवा मुख्य 2017) A) एम.जी रानडे B) बी.आर. आंबेडकर C) शाहू महाराज D) शिवराम जानबा कांबळे शिवराम जानबा कांबळे हा उत्तर बरोबर आहे कारण ते देवदासी प्रथा उन्मूलन करण्यासाठी विठ्ठल रामजी शिंदे यांचे सहकारी होते. शिंदे आणि कांबळे यांनी "मुंबई प्रेसिडेन्सीमध्ये देवदासी प्रथा उन्मूलन करण्यासाठी विधेयक" (1847) तयार केले आणि ते पास करण्यासाठी सक्रिय भूमिका बजावली. बी.आर. आंबेडकर, एम.जी. रानडे आणि शाहू महाराज हे देवदासी प्रथेच्या उन्मूलनाशी संबंधित नव्हते. 139 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 139. ‘बहिष्कृत हितकारीणी सभा’ कोणी स्थापन केली ? (ASO पूर्व 2011) A) विठ्ठल रामजी शिंदे B) महात्मा ज्योतिबा फुले C) छत्रपती शाहू महाराज D) डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे बरोबर उत्तर आहे कारण ते 'बहिष्कृत हितकारीणी सभा'चे संस्थापक होते. ही सभा त्यांनी 20 सप्टेंबर 1924 रोजी स्थापन केली होती. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण: महात्मा ज्योतिबा फुले यांनी 'सत्यशोधक समाज'ची स्थापना केली होती. विठ्ठल रामजी शिंदे यांनी 'भारतीय स्वराज्य संघ'ची स्थापना केली होती. छत्रपती शाहू महाराजांनी 'छत्रपती शाहू महाराज सेवा मंडळ'ची स्थापना केली होती. 140 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 140. मुंबई इलाख्यातील खालील राजकीय संघटनांची स्थापना वर्षानुसार कालानुक्रमे व रचना करा व योग्य पर्याय निवडा. अ) बॉम्बे प्रेसिडेन्सी असोसिएशन ब) बॉम्बे असोसिएशन क) ईस्ट इंडिया असोसिएशन ड) सार्वजनिक सभा (Clerk 2015) A) ब,ड, क आणि अ B) ब,क, ड आणि क C) ब, अ, क आणि ड D) ब,अ, ड, आणि क पर्याय ब,क, ड आणि क बरोबर आहे कारण: बॉम्बे असोसिएशनची स्थापना 1852 मध्ये झाली होती. ईस्ट इंडिया असोसिएशनची स्थापना 1866 मध्ये झाली होती. सार्वजनिक सभाची स्थापना 1870 मध्ये झाली होती. बॉम्बे प्रेसिडेन्सी असोसिएशनची स्थापना 1885 मध्ये झाली होती. इतर पर्याय चुकीचे आहेत कारण ते कालानुक्रमे रचना दर्शवत नाहीत. 141 / 141 Category: महाराष्ट्रातील सामाजिक धार्मिक व राजकीय संघटना 141. - - - - - - - - - हे पुणे सार्वजनिक सभेचे सर्वाधिक महत्वपूर्ण संस्थापक सदस्य होते. (PSI पूर्व 2016) A) जी.व्ही. जोशी B) एस.एम.परांजपे C) के. टी. तेलंग D) विश्वनाथ मंडलिक जी.व्ही. जोशी हे पुणे सार्वजनिक सभेचे सर्वाधिक महत्वपूर्ण संस्थापक सदस्य होते. तेलंग हे भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे सदस्य होते, परंजपे यांनी विविध सामाजिक कार्यात योगदान दिले, आणि मंडलिक हे मुंबईतील सार्वजनिक सभेचे सदस्य होते. त्यामुळे, जी.व्ही. जोशी हेच पुणे सार्वजनिक सभेचे सर्वाधिक महत्वपूर्ण संस्थापक सदस्य होते या उत्तराची बरोबर आहे. Loading...MPSC is all about Patience.... Your score is LinkedIn Facebook Twitter BACK HOME PAGE
